Thỏa thuận thương mại Mỹ - Trung có đi vào ngõ cụt ?

Tổng thống Mỹ Donald Trump một lần nữa cho rằng ông có thể sẽ bỏ thỏa thuận thương mại giai đoạn một đã ký với Trung Quốc cách đây chưa đầy 4 tháng. Bình luận của ông Trump được đưa ra chưa đầy 12 tiếng đồng hồ sau khi Đại diện thương mại Mỹ Robert Lighthizer cùng Bộ trưởng Tài chính Mỹ Steven Mnuchin có cuộc điện đàm với Phó Thủ tướng Trung Quốc Lưu Hạc.

Tổng thống Mỹ Donald Trump (phải) bắt tay với Phó Thủ tướng Trung Quốc Lưu Hạc trong lễ ký kết thỏa thuận thương mại giai đoạn một hồi tháng 1-2020. Ảnh: New York Times

Trong bối cảnh quan hệ Mỹ - Trung Quốc đang trong tình trạng căng thẳng xung quanh nhiều vấn đề, đại diện thương mại hai bên hôm 8-5 bất ngờ có cuộc điện đàm được cho là mang lại nhiều tín hiệu tích cực. Reuters trích thông báo của Bộ Thương mại Trung Quốc công bố sau cuộc điện đàm nhấn mạnh hai bên nhất trí nên tăng cường hợp tác kinh tế vĩ mô và y tế công cộng, nỗ lực tạo ra điều kiện thuận lợi để thực thi thỏa thuận thương mại giai đoạn một, đồng thời cam kết duy trì đối thoại.

Tuy nhiên, trong cuộc phỏng vấn trên Đài Fox News sau đó, Tổng thống Mỹ Donald Trump lại nói đang trong giai đoạn trắc trở với Trung Quốc, đặc biệt là về vấn đề thương mại. Theo chủ nhân Nhà Trắng, ông đã rất cứng rắn với Trung Quốc và đạt được thỏa thuận tốt, theo đó nước này phải mua 250 tỉ USD sản phẩm của Mỹ, nhưng rồi đại dịch Covid-19 xảy ra.

Tổng lượng hàng hóa Trung Quốc mua từ Mỹ đã giảm 5,6% trong 4 tháng đầu năm nay so với cùng kỳ năm ngoái. Theo phân tích của Công ty dữ liệu thương mại toàn cầu Panjiva, số hàng Trung Quốc nhập khẩu từ Mỹ trong tháng 3 chỉ bằng 44% mục tiêu đặt ra và tình hình có thể tồi tệ hơn

Tờ The New York Times dẫn nhiều số liệu cho thấy Trung Quốc còn cách rất xa sức mua như mong muốn của Mỹ theo thỏa thuận giai đoạn một. Cộng với việc nước này chỉ vừa đứng dậy từ dịch Covid-19 thì khó có khả năng đáp ứng những mục tiêu mà thỏa thuận đề ra cho đến cuối năm 2021.

Những diễn biến này bị cho là đang ngày càng làm xói mòn lòng tin của Tổng thống Trump đối với Trung Quốc, đặc biệt là khi nhà lãnh đạo cho rằng Bắc Kinh “che giấu sai lầm tồi tệ” về dịch Covid-19, khiến hàng vạn người Mỹ tử vong và hàng triệu người mất việc.

Mối quan hệ giữa Mỹ và Trung Quốc bị cho là đang leo đến mức độ căng thẳng hơn cả giai đoạn chiến tranh thương mại hồi năm 2019. Ngoài bất đồng về thương mại, Mỹ còn xung đột với Trung Quốc về đại dịch Covid-19, chính sách với Hong Kong và Đài Loan cũng như những hành vi gây bất ổn của Trung Quốc trên Biển Đông.

Giới quan sát nhận định sự bất hòa sẽ còn được đẩy lên cao hơn nếu thỏa thuận thương mại giai đoạn một không tiến triển đúng lộ trình vì chính quyền Tổng thống Trump coi đây là thành tựu quan trọng, giúp củng cố cho chiến dịch tái tranh cử.

Trước cuộc điện đàm ngày 8-5, Bộ trưởng Tài chính Mỹ Steven Mnuchin cảnh báo “hậu quả rất nghiêm trọng” trong mối quan hệ Mỹ - Trung cũng như nền kinh tế toàn cầu nếu Trung Quốc không tuân thủ thỏa thuận với Mỹ.

Hiện tại, vẫn còn nhiều ý kiến tại Mỹ mong đợi nước đi hòa hoãn của Nhà Trắng. Giám đốc Hội đồng Kinh tế quốc gia Mỹ Larry Kudlow ngày 8-5 cho biết Trung Quốc vẫn đang đảm bảo với Mỹ rằng nước này sẽ thực thi các cam kết, theo Bloomberg.

Trong khi đó, Hội đồng Doanh nghiệp Mỹ - Trung (USCBC), tổ chức đại diện cho các công ty Mỹ hoạt động tại Trung Quốc, cho rằng còn quá sớm để đánh giá cam kết của Trung Quốc vì thỏa thuận chỉ có hiệu lực từ giữa tháng 2 khi dịch bệnh đã diễn ra. Chủ tịch USCBC Craig Allen nhận định tình hình sẽ cực kỳ bất ổn nếu Mỹ rút khỏi thỏa thuận mà không cho Trung Quốc cơ hội để thực hiện cam kết.

NGUYỄN TẤN tổng hợp