Lúa được giá, nông dân vẫn lo !

Đến cuối tháng 6-2017, giá lúa gạo ở ĐBSCL tiếp tục ở mức cao. Giá lúa ổn định, nông dân phấn khởi sản xuất. Như vậy giá lúa ở ĐBSCL đã liên tục duy trì ở mức cao trong 6 tháng qua (từ vụ Đông xuân đến Hè thu), Chính phủ cũng không cần đưa ra giải pháp can thiệp mua dự trữ vào vụ thu hoạch rộ. Đây cũng là một điều khá hiếm trong nhiều năm qua. Có thể nói giá lúa đang “đỏng đảnh” song nỗi lo cũng không phải ít.

Nhu cầu lúa gạo gia tăng

“Tôi vui vì bán hết 5 công lúa Hè thu được giá, thương lái mua 5.150 đồng/kg lúa tươi, tính ra kiếm lời được 10 triệu đồng. Gia đình tranh thủ làm lại vụ Thu đông sớm. Hy vọng giá bán tiếp tục cao”, anh Trần Văn Ngoản, ở phường Vĩnh Tường, thị xã Long Mỹ, tỉnh Hậu Giang, vui mừng cho biết. Được biết, với năng suất khoảng 6 tấn/ha, với giá bán lúa tươi trên 5.000 đồng/kg, nông dân Hậu Giang đạt mức lợi nhuận khoảng 20 triệu đồng/ha.

Đầu tư cho nông dân vay vốn thực hiện cơ giới hóa để giảm thất thoát trong thu hoạch.

Được biết hiện nay, nông dân tỉnh Hậu Giang đã thu hoạch khoảng 30.000/78.000ha lúa Hè thu. “Hiện nay nông dân trong tỉnh đã sử dụng hơn 70% các giống lúa chất lượng cao để cung cấp cho các doanh nghiệp xuất khẩu gạo. Đây là một tín hiệu lạc quan khi nông dân quan tâm đến cơ cấu giống chất lượng cao. Diện tích còn lại sản xuất giống có phẩm cấp gạo thấp, chủ yeu cung cấp cho thị trường nội địa truyền thống để người dân làm bún…”, ông Nguyễn Văn Đồng, Giám đốc Sở NN&PTNT tỉnh Hậu Giang, nhận định. Cục Trồng trọt - Bộ NN&PTNT cho biết: Tính đến tuần đầu tháng 7-2017, ĐBSCL xuống giống vụ Hè thu 2017 được 1,64/1,66 triệu héc-ta; thu hoạch 570.000ha, năng suất khoảng 5,9 tấn/ha. Đồng thời, nông dân xuống giống lại vụ Thu đông khoảng 300.000ha.

Có thể nói, dù mối quan hệ trong chuỗi sản xuất nông dân, doanh nghiệp xuất khẩu gặp nhiều điểm nghẽn nhưng tình hình xuất khẩu gạo đang có nhiều dấu hiệu tốt. Theo Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA), hiện thương lái mua lúa khô của nông dân với giá từ 5.400-5.500 đồng/kg, lúa dài khoảng 5.900-6.000 đồng/kg. Giá gạo nguyên liệu loại 1 làm ra gạo 5% tấm hiện khoảng 7.500-7.600 đồng/kg, gạo nguyên liệu làm ra gạo 25% tấm là 6.900-7.000 đồng/kg tùy chất lượng và địa phương. Giá gạo thành phẩm 5% tấm không bao bì tại mạn hiện khoảng 8.300-8.400 đồng/kg, gạo 15% tấm 8.100-8.200 đồng/kg và gạo 25% tấm khoảng 7.800-7.900 đồng/kg tùy chất lượng và địa phương. Đầu năm 2017, VFA đưa ra chỉ tiêu xuất khẩu khá khiêm tốn khoảng 6,4 triệu tấn gạo (cao hơn năm 2016 khoảng 1,4 triệu tấn). Đến cuối tháng 6-2017, các doanh nghiệp đã xuất khẩu đạt gần 3 triệu tấn, mục tiêu trong năm 2017 không quá khó khăn.

Cùng thời điểm này, tồn kho gạo của Thái Lan giảm kỷ lục: năm 2014 tồn 18,9 triệu tấn, đến nay chỉ còn 2,1 triệu tấn. Việc kho gạo Thái Lan giảm mạnh đã giảm áp lực lên gạo tồn kho toàn cầu. Giá gạo giao dịch trên thế giới có khả năng tiếp tục khả quan. Hiện xuất khẩu gạo của 5 nước đứng đầu như Thái Lan, Ấn Độ, Việt Nam, Pakistan, Mỹ đều tăng. Nhu cầu gạo từ Bangladesh, Iraq, Philippines tiếp tục xuất hiện sẽ giúp ổn định giao dịch và giá gạo trên thế giới.

Lập sàn giao dịch !

Gần 30 năm tham gia xuất khẩu, Việt Nam được đánh giá là cường quốc xuất khẩu gạo; luôn đứng trong top 5 nước có số lượng xuất khẩu gạo cao nhất thế giới. Tuy nhiên, nông dân ở vựa lúa ĐBSCL làm ra sản lượng trên 25 triệu tấn lúa/năm, cung cấp chính cho xuất khẩu lại luôn đối diện với nhiều rủi ro. Hết lũ đến hạn, mặn, mưa dầm chụp đồng, các bệnh vàng lùn - lùn xoắn lá, đạo ôn… gây thiệt hại nặng nề. Nhưng nỗi lo chính của họ vẫn là giá lúa. Hiện do nhu cầu gạo trên thế giới và xuất hiện thị trường tiêu thụ khá mạnh ở Trung Quốc nên giá lúa đang “đỏng đảnh”. Nhưng vẫn xuất hiện nhiều nguy cơ tiềm ẩn. Có thể nói, nhiều quyết định quan trọng của Chính phủ đã ra đời để hỗ trợ điều hành ngành hàng chiến lược của quốc gia. Đáng chú ý là Nghị định số 109/2010/NĐ-CP của Chính phủ về kinh doanh xuất khẩu gạo, Quyết định số 62/2013/QĐ-TTg ngày 25 tháng 10 năm 2013 của Thủ tướng chính phủ về chính sách khuyến khích phát triển hợp tác, liên kết sản xuất gắn với tiêu thụ nông sản, xây dựng cánh đồng lớn là hai chủ trương tác động mạnh nhất đến sản xuất và xuất khẩu gạo của Việt Nam. Hai quyết định này đã đưa ra nhiều quy định để doanh nghiệp xuất khẩu gạo quay lại đầu tư căn cơ cho vùng nguyên liệu; hỗ trợ nông dân tiếp cập các nguồn tín dụng đầu tư cho cây lúa.

Tuy nhiên, thực tế đang đặt ra nhiều vấn đề cần “cởi trói” những điểm nghẽn. Trong đó, mô hình cánh đồng lớn được xem là lý tưởng để kết nối mối quan hệ rời rạc lâu nay giữa nông dân và doanh nghiệp. Theo đó, doanh nghiệp đầu tư giống, một phần vật tư, gắn với bao tiêu đầu ra cho nong dân. Nông dân sản xuất theo quy trình và đúng giống lúa doanh nghiệp đặt hàng. Thế nhưng đến nay mô hình cánh đồng lớn “lựng khựng” đứng ở mức khoảng 200.000ha (chiếm khoảng 15% diện tích sản xuất toàn vùng). Rất nhiều doanh nghiệp than phiền, chủ yếu là: Khi giá lúa cao, nông dân liên tiếp “xé rào” bán cho thương lái bên ngoài!? Song lãnh đạo ngành nông nghiệp một địa phương am hiểu vấn đề, cho rằng: Cần nhìn nhận những điểm nghẽn hai chiều. Chuyện nông dân không bán lúa cho doanh nghiệp đầu tư bao tiêu vùng nguyên liệu là có thật. Nhưng doanh nghiệp cũng cần tiếp nhận kiến nghị chính đáng của nông dân. Như giá lúa luôn biến động, có khi trong 2-3 ngày đã tăng vài trăm đồng/kg, nhưng có khi doanh nghiệp phải mất hơn 1 tuần mới điều chỉnh giá thu mua. Nông dân phản ứng vì cho rằng: doanh nghiệp “đè thấp” giá lúa!? Nhiều địa phương đã chuẩn bị đánh giá lại việc 5 năm thực hiện Quyết định số 62/2013/QĐ-TTg. Trong đó, nhu cầu hình thành các tổ liên kết, hợp tác xã là khá nóng. Vì hiện nay, doanh nghiệp chỉ có thể liên kết hiệu quả thông qua các hợp tác xã. Theo Bộ Công thương, năm 2017 sẽ đổi mới mạnh mẽ về quan điểm, chủ trương và thể chế để hình thành các vùng sản xuất lớn nhằm phục vụ cho việc cơ giới hóa, tự động hóa và đưa công nghệ vào sản xuất nông nghiệp, tạo tiền đề xây dựng thành công thương hiệu gao.

Ông Nguyễn Văn Đồng, Giám đốc Sở NN&PTNT tỉnh Hậu Giang, đề xuất: “Để nông dân sản xuất bền vững cần có giải pháp minh bạch cho cây lúa. Theo đó, cần sửa đổi, bổ sung để điều hành xuất khẩu gạo hiệu quả hơn, trả lại giá trị thực cho cây lúa. Trong đó cần thực hiện việc minh bạch hóa thông qua sàn giao dịch cho lúa gạo. Sàn lúa gạo sẽ là nơi quản lý an ninh lương thực, quản lý đầu vào và đầu ra”.

Các chuyên gia lúa gạo khuyến nghị: Ngành gạo Việt Nam cần tiếp tục hoàn thiện những yếu kém nội tại như sản xuất còn manh mún, khâu chế biến chưa bảo đảm tính liên tục và đẩy mạnh công tác xây dựng thương hiệu gạo Việt Nam trên thị trường thế giới. Các quyết sách mới cần tạo điều kiện, hỗ trợ để giữ uy tín và chất lượng, tiến tới xây dựng thương hiệu gạo Việt Nam. Có giải pháp thiết thực hình thành mỗi liên kết bền vững giữa nông dân và doanh nghiệp theo hướng dung hòa lợi ích giữa hai chủ thể.

Bài, ảnh: VĨNH TƯỜNG