Từ vỡ đập thủy điện ở Lào nghĩ đến “thân phận lúa vụ 3”
Những ngày cuối tháng 7-2018, câu chuyện vỡ đập thủy điện Xe Pian-Xe Namnoy ở Lào trong mùa mưa lũ đã làm hàng trăm ngàn nông dân trồng lúa ở ĐBSCL thấp thỏm xem tình hình. Đây là đỉnh điểm của mùa mưa, nước lũ từ sông Mekong đang đổ về phía hạ lưu. Câu chuyện hàng chục “quả bom nước” treo lơ lửng trên dòng Mekong một lần nữa phát đi thông điệp cảnh báo cho vùng đất dễ bị tổn thương - vựa lúa ĐBSCL.
Nông dân tỉnh Hậu Giang đang chăm sóc lúa Thu đông (lúa vụ 3). Ảnh: HỮU PHƯỚC
Dù hiện tại chưa ghi nhận tác động rõ ràng từ sự cố vỡ đập, nhưng con số từ Trung tâm dự báo khí tượng thủy văn quốc gia ghi nhận ngày 30-7, mực nước cao nhất tại Tân Châu là 2,9m và trong 3 ngày tới mỗi ngày sẽ tăng thêm 10cm (3,2m ngày 3-8). Nhiều nơi ở đầu nguồn ĐBSCL, nông dân đang thu hoạch lúa chạy lũ sớm. Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT) cũng đã họp khẩn với các thành viên để chỉ đạo các phương án ứng phó sự cố vỡ đập thủy điện tại Lào có thể ảnh hưởng tới ĐBSCL.
Có lẽ đây là thời điểm câu chuyện “lũ lụt” sẽ “nóng trở lại” ở vựa lúa sau hơn 12 năm gần như vắng bóng. Cách đây gần 20 năm, mỗi mùa lũ là “một niềm đau” của hàng ngàn nông dân ĐBSCL. Bởi thời điểm tháng 7 và tháng 8 dương lịch hàng năm là thời điểm nông dân thu hoạch lúa Hè thu. Lũ sớm chụp đồng, hàng ngàn héc-ta lúa nông dân đã bị vùi trong biển nước. Thời điểm đó, các nhà khoa học ở Viện lúa ĐBSCL đã “chạy đua với nước lũ” để lai tạo cho ra đời các giống lúa OMCS (Ô Môn cực sớm). Đây là giống lúa ngắn ngày, thời gian sinh trưởng dưới 90 ngày. Nghĩa là sau khi kết thúc vụ Đông xuân khoảng tháng 3, tháng 4, nông dân xuống giống lại vụ Hè thu kịp thu hoạch trước khi lũ từ dòng Mekong đổ về. Cùng với các công trình thủy lợi thoát lũ ra Biển Tây, hệ thống đê bao khép kíp cũng được xây dựng ở đầu nguồn hai tỉnh Đồng Tháp, An Giang để giúp nông dân bảo đảm “ăn chắc” vụ lúa Hè thu. Sau khi vắng lũ, không chỉ nông dân Đồng Tháp, An Giang mà cả ĐBSCL chạy đua sản xuất lúa vụ 3 (vụ lúa Thu đông).
GS.TS Bùi Chí Bửu, nguyên Viện trưởng Viện lúa ĐBSCL đã chỉ ra: “Mục tiêu sản xuất lúa gạo của Việt Nam phải nhắm đến an ninh lương thực là ưu tiên số một, trong đó thu nhập của nông dân trồng lúa là động cơ để phát triển sản lượng thóc cả nước. Một nghịch lý cần được tháo gỡ là: nhà khoa học khuyến khích “phát triển bền vững” trong khi nông dân cần “thu nhập tăng”. Nông dân không thể chấp nhận một giải pháp kỹ thuật mới, mà sau đó thu nhập của họ không được cải tiến khá hơn”. Hiện nay diện tích lúa Hè thu muộn và Thu đông sớm gần như chồng chéo lên nhau giữa các địa phương. Một số nhà khoa học lâu nay không đồng tình với chuyện sản xuất lúa vụ 3. Bởi sản xuất 3 vụ/năm làm cho đất mau bạc màu, nông dân như “đánh bài cào với ông trời”, bởi mưa bão thất thường rất dễ gặp cảnh ngập lụt… Còn nông dân thì cứ đánh liều sản xuất lúa vụ 3, bởi không trồng lúa thì họ làm gì để tạo ra thu nhập mùa nước nổi!? Thật ra câu chuyện lúa vụ 3 là một bài toán nan giải lâu nay của Bộ NN&PTNT. Về mặt “chỉ tiêu thống kê”, thì Bộ NN&PTNT rất muốn tận dụng lúa vụ 3 (lúa Thu đông) để gia tăng sản lượng nhưng đây là vụ lúa tiềm ẩn nhiều rủi ro nhất trong mùa mưa bão. Câu chuyện vỡ đập thủy điện Xe Pian-Xe Namnoy ở Lào là lời “cảnh tỉnh” để Bộ NN&PTNT và các địa phương trong vùng có cách nhìn thấu đáo về cơ cấu sản xuất lúa trong vùng.
Theo GS.TS Bùi Chí Bửu, nên đặt an ninh lương thực lên hàng đầu, vì đây là cách để phát triển bền vững và ổn định. Tuy nhiên, việc xuất khẩu gạo không thể coi thường vì đó là cách để nông dân bán gạo giá cao. Điều kiện đặt ra Việt Nam phải có chiến lược xuất khẩu gạo hợp lý, “không phải từ hạt gạo mà từ hạt lúa”. Những điều cần lưu ý trong quản lý: Không nên quá nhấn mạnh đến yếu tố tài nguyên, lao động nhiều, giá nhân công rẻ (xem đó như một lợi thế so sánh) mà phải nâng cao không ngừng yếu tố tri thức trong quản lý và sản xuất, suy nghĩ nhiều đến giá trị gia tăng. Thúc đẩy đầu tư của tư nhân trong nông nghiệp mạnh mẽ hơn, khuyến khích nhiều doanh nghiệp kinh doanh trong nông nghiệp, nông thôn theo hướng xây dựng những cánh đồng mẫu lớn của Bộ NN&PTNT, để tiếp cận công nghiệp hóa.
Thống kê cho thấy, trong khoảng 10 năm trở lại đây, Thái Lan và Việt Nam chiếm gần 50% thị trường xuất khẩu toàn cầu. Thật sự, đây là con số áp đảo trong cuộc chiến giành thị phần lúa gạo. Riêng Việt Nam, nếu tính về tốc độ tăng sản lượng hơn 40 triệu tấn trên 4 triệu héc-ta canh tác, thì đã vượt xa Thái Lan (30 triệu tấn/10 triệu héc-ta canh tác). Tuy nhiên, giá trị thu về từ hạt gạo của Việt Nam còn kém Thái Lan và nhiều quốc gia khác trong vùng. Đây là điều đáng suy nghĩ: Vựa lúa ĐBSCL phải trồng lúa vụ 3 trong mùa mưa lũ, chấp nhận rủi ro để gia tăng sản lượng? Hay đã đến lúc làm 2 vụ lúa/năm ăn chắc và “suy nghĩ nhiều đến giá trị gia tăng” như khơi gợi của GS.TS Bùi Chí Bửu?
CAO PHONG
- Dự báo kinh tế châu Á tăng trưởng 4,5% năm 2024
- Việt Nam xuất siêu 8,08 tỷ USD trong quý 1 năm nay
- GDP quý I/2024 tăng 5,66%, cao nhất trong 4 năm trở lại
- Bàn cách tháo gỡ khó khăn trong xây dựng, phát triển tour, tuyến và sản phẩm du lịch đặc thù cho miền Tây
- Cảnh báo phương thức, thủ đoạn lừa đảo chiếm đoạt tài sản mới
- Phát huy hiệu quả phong trào bảo vệ an ninh Tổ quốc trong công nhân, viên chức, lao động
- Nhiều giải pháp, cách làm hay trong thực hiện chính sách bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế
- Báo Hậu Giang điểm tin sáng 29 – 3
- Cần xử lý triệt để vấn nạn rải tờ rơi cho vay ở nhiều nơi
- Thị xã Long Mỹ phát triển mạnh kinh tế nông nghiệp
- Khai mạc Tuần lễ hưởng ứng học tập suốt đời
- HẬU GIANG TẬN DỤNG THỜI CƠ PHÁT TRIỂN CON NGƯỜI TOÀN DIỆN
- Gấp rút hoàn tất công tác chuẩn bị chuỗi sự kiện ngành công thương
- “Bình đẳng giới và phòng, chống bạo lực gia đình cho phụ nữ nông thôn”
- “HIỂU ĐÚNG, NHẬN THỨC ĐÚNG, HÀNH ĐỘNG ĐÚNG” TRONG BẢO VỆ CHỦ QUYỀN BIỂN, ĐẢO VIỆT NAM ĐỐI VỚI HAI QUẦN ĐẢO HOÀNG SA VÀ TRƯỜNG SA
- Hỗ trợ tháo gỡ khó khăn trong giải ngân nguồn vốn thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững
- Đa dạng hình thức, kênh phân phối sản phẩm OCOP
- Hậu Giang phải đi nhanh hơn nữa
- Rộn ràng mùa thu hoạch lúa Đông xuân
- Trải nghiệm, thực hành chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ
- Tham quan, trình diễn cơ giới hóa trên cánh đồng canh tác lúa thông minh
- Trồng lúa “không dấu chân”
- Rộn ràng mùa cuộn rơm
- Trên công trường thi công xuyên tết
- Quyết tâm hoàn thành sớm Đường tỉnh 931
- Quà tết trao tay, nhân hai hạnh phúc