Trả lương theo bằng cấp phức tạp, không hiệu quả

Giám đốc Văn phòng Tổ chức Lao động quốc tế (ILO) tại Việt Nam nói, Việt Nam nên thiết kế chế độ lương dựa trên hiệu quả công việc chứ không dựa trên bằng cấp.

Cải cách lương đã đến lúc chín muồi

Tại hội thảo Cải cách chính sách tiền lương kinh nghiệm quốc tế và Việt Nam sáng nay, Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ cho biết, một số vấn đề chung về chính sách tiền lương đã cải cách, lần này là bước tiếp tục.

“Mong muốn lần này là có cải cách mạnh mẽ, căn bản hơn và dứt khoát”, Phó Thủ tướng nói.

Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ

Theo ông, trong hệ thống hành chính công có 2 cách trả lương.

Thứ nhất là theo chức nghiệp, lương dựa vào vị trí các ngạch nhất định và mỗi ngạch có nhiều bậc.

Việc này để tạo ra ổn định hệ thống công chức, để gắn bó lâu dài làm việc suốt đời, đồng thời để tạo hệ thống thang bảng lương đơn giản, thăng tiến dựa vào thâm niên và trình độ đào tạo. Tuy nhiên cách này ít tạo động lực cạnh tranh, phấn đấu theo hiệu quả và làm biên chế gia tăng.

Thứ 2, tính lương theo vị trí việc làm, thứ bậc gắn với trách nhiệm của từng cơ quan.

Cách này chủ yếu theo các nước phát triển có hệ thống năng động. Người ở vị trí này lương cao hơn, kích thích cạnh tranh, năng suất lao động, nhưng nhược điểm là thiếu ổn định, thiếu luân chuyển cán bộ.

Phó Thủ tướng cho biết, xu hướng thế giới là áp dụng linh hoạt 2 hình thức này, có nơi chức nghiệp là xương sống và vị trí việc làm là bù đắp thêm, có nơi ngược lại.

“Bài học của ta là đi theo hướng nào? Điều kiện như thế nào để áp dụng, đây là điều then chốt trong việc lựa chọn chính sách, phải tính toán cặn kẽ”, Phó Thủ tướng đặt vấn đề.

Tránh phụ cấp thành thu nhập chính

Về mức lương, ông cho hay, nhiều chuyên gia nói mức lương bảo đảm mức sống, có mối quan hệ tương xứng với khu vực DN, thị trường, không thấp hơn, không nên dùng hệ số tính mức lương mà tính bằng tiền tuyệt đối, nên có hệ thống lương chung và dùng phụ cấp để ưu đãi đối tượng đặc thù.

Đồng thời, khoảng cách giữa các bậc lương phải đủ rộng để phấn đấu, khắc phục việc chức vụ cao hơn nhưng lương thấp hơn và thứ bậc không đúng, không tạo động lực.

Phó Thủ tướng cũng thông tin hiện có khoảng 20 loại phụ cấp, vì vậy nên gom lại thành 5 nhóm.

“Những loại phụ cấp nào gắn với chức nghiệp, việc làm thì đưa hẳn vào tiền lương; còn phụ cấp khác thì duy trì, tránh việc phụ thành chính”, Phó Thủ tướng lưu ý và cho biết hiện phụ cấp chỉ chiếm khoảng 30% quỹ lương, 70% là thu nhập từ lương.

Về tiền thưởng, Phó Thủ tướng nêu kinh nghiệm thế giới là tính trong quỹ lương và trao quyền cho người sử dụng lao động chi trả theo hiệu quả công việc. Do đó có người được thưởng cao, có người không có.

Dựa vào bằng cấp làm hệ thống lương phức tạp hơn

Giám đốc Văn phòng ILO tại Việt Nam Chang Hee Lee nhìn nhận việc quy định hệ số lương (theo cấp nhân) trong khối nhà nước như hiện nay làm cho việc điều chỉnh, tính toán lương phức tạp, gia tăng gánh nặng cho ngân sách nhà nước, khó so sánh tương quan giữa khu vực công - tư đối với những vị trí, cấp bậc tương đương.

Ông Chang Hee Lee

Ông Lee cũng chỉ ra hạn chế của việc quy định trình độ bằng cấp chuyên môn của một số vị trí việc làm có thể gây ra phân biệt trong trả lương mà không coi trọng hiệu quả công việc. Đồng thời, ông cũng khuyến nghị Việt Nam nên thiết kế chế độ lương dựa trên hiệu quả và chất lượng công việc chứ không dựa trên bằng cấp.

“Dựa trên bằng cấp càng làm cho hệ thống lương phức tạp hơn”, ông Lee nói.

Nói về lương ở khối sản xuất kinh doanh, TGĐ Vinatex Lê Tiến Trường và đại diện Hiệp hội doanh nghiệp chế biến, xuất khẩu thuỷ sản Việt Nam (VASEP) Nguyễn Hoài Nam cùng chung nhận định, mức lương tối thiểu vùng những năm qua tăng nhanh hơn so với tăng trưởng kinh tế, tăng chỉ số giá tiêu dùng và chỉ số tăng năng suất lao động.

Đại diện các DN cho rằng, luật quy định giãn cách giữa các bậc lương từ 5-7% là không hợp lý vì khi điều chỉnh lương tối thiểu sẽ làm tăng khối lượng chi trả lương cho toàn bộ lao động của DN và càng những người có bậc cao thì càng hưởng lợi nhiều hơn những người mới vào DN.

Ông Nam dẫn chứng, trung bình công nhân thuỷ sản nhận 6 triệu đồng/tháng, mỗi lần điều chỉnh lương của một DN làm tăng chi phí từ vài tỷ tới vài trăm tỷ đồng/năm rồi “chảy” vào quỹ BHXH và quỹ Công đoàn. Người lao động cũng bị cắt bớt một phần lương của mình vào các quỹ trên chứ không phải tăng lương là lương tăng.

Một số DN đề nghị việc điều chỉnh lương tối thiểu vùng chỉ áp dụng cho nhóm lao động thấp nhất, bảo đảm hỗ trợ người yếu thế và giúp DN tăng cường thu nạp lao động, giảm bớt khó khăn cho địa phương. Còn quy định về thang bảng lương sẽ do DN tự quyết dựa trên thoả thuận với công đoàn.

Theo Thu Hằng/vietnamnet.vn