Cùng hành động mạnh mẽ trong ứng phó biến đổi khí hậu

“Chúng ta đang đứng trước cơ hội lịch sử để phối hợp hành động nhằm ứng phó biến đổi khí hậu (BĐKH) và thúc đẩy phát triển bền vững”, Phó Thủ tướng Phạm Bình Minh nhấn mạnh tại Hội nghị ASEM “Về cùng hành động ứng phó BĐKH nhằm đạt các mục tiêu phát triển bền vững - định hướng tương lai”, khai mạc ngày 19-6, tại Cần Thơ. Hội nghị có sự tham gia của đại diện 53 thành viên ASEM, các tổ chức quốc tế, lãnh đạo một số tỉnh, thành Việt Nam và 13 tỉnh ĐBSCL.

Phó thủ tướng Phạm Bình Minh tham quan gian hàng triển lãm của tỉnh Hậu Giang.

Biến đổi khí hậu gây thiệt hại khoảng 1,5% GDP/năm

Khu vực ĐBSCL được đánh giá là một trong ba đồng bằng trên thế giới dễ bị tổn thương nhất do tác động tiêu cực của biến đổi khí hậu.

Theo Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Lê Công Thành: Năm 2016, hạn hán nghiêm trọng, nước mặn xâm nhập sâu, khiến 11/13 tỉnh ĐBSCL buộc phải công bố tình trạng thiên tai. Theo kịch bản BĐKH, đến năm 2100, nước biển có thể dâng lên 1m làm ngập nhiều khu vực ven biển Việt Nam và gây ngập vĩnh viễn diện tích ĐBSCL. ĐBSCL là trung tâm sản xuất nông nghiệp lớn nhất của cả nước; đóng góp 50% lúa, 65% thủy sản, 70% sản lượng trái cây. Song, sự trù phú và phát triển của ĐBSCL và sông Mekong đang đứng trước những thách thức hết sức to lớn từ mối đe dọa của biến đổi khí hậu. Để ứng phó với BĐKH, Việt Nam đã xây dựng và triển khai đồng bộ nhiều chính sách, giải pháp cấp chiến lược quốc gia; đồng thời triển khai nhiều chương trình dự án ứng phó với nguồn lực chính phủ, của các địa phương, sự hỗ trợ của quốc tế, sự tham gia của cộng đồng, và doanh nghiệp. Đây là những nỗ lực to lớn của Chính phủ Việt Nam. Tuy nhiên cũng như nhiều quốc gia khác, những nỗ lực này là chưa đủ để giải quyết vấn đề BĐKH mà cần sự tham gia đóng góp của nhiều tổ chức xã hội thực hiện ở nhiều cấp độ. Đây là trách nhiệm cũng như cơ hội để phát triển bền vững. ASEM lần này là nơi chia sẻ học hỏi kinh nghiệm và thúc đẩy hợp tác trong nhiều vấn đề xây dựng và hoàn thiện thể chế chính sách; huy động nguồn nhân lực và tài chính và công nghệ từ các nguồn khác nhau… để ứng phó với BĐKH.

Tại hội nghị, các chuyên gia đã chỉ ra: Từ giữa thế kỷ XX, đặc biệt từ năm 1980 trở lại đây, hoạt động của con người làm gia tăng phát thải khí nhà kính trong khí quyển dẫn đến nhiệt độ bề mặt trái đất tăng lên (sự nóng lên toàn cầu). Sự nóng lên toàn cầu là rất rõ ràng với những biểu hiện của sự tăng nhiệt độ không khí và đại dương, sự tan băng diện rộng và qua đó làm tăng mực nước biển trung bình toàn cầu. Trong 100 năm (1906-2005), nhiệt độ trung bình toàn cầu đã tăng khoảng 0,74^oC, tốc độ tăng của nhiệt độ trong 50 năm gần đây gần gấp đôi so với 50 năm trước đó. Trong thế kỷ XX, nhiệt độ trung bình của không khí gần mặt đất đã tăng 0,6⁰C. Kết quả tính toán của các mô hình khí hậu toàn cầu dựa trên mối liên hệ giữa phát thải khí nhà kính và sự gia tăng nhiệt độ chỉ ra rằng nhiệt độ bề mặt trái đất trong thế kỷ XXI có thể sẽ tăng từ 1,1 đến 6,4⁰C.

Tại Việt Nam, những năm qua, dưới tác động của BĐKH, tần suất và cường độ thiên tai ngày càng gia tăng, gây ra nhiều tổn thất to lớn về người, tài sản, các cơ sở hạ tầng về kinh tế, văn hóa, xã hội, tác động xấu đến môi trường. Chỉ tính trong 10 năm gần đây, các loại thiên tai như: bão, lũ, lũ quét, sạt lở đất, úng ngập, hạn hán, xâm nhập mặn và các thiên tai khác đã làm thiệt hại đáng kể về người và tài sản, đã làm chết và mất tích hơn 9.500 người, giá trị thiệt hại về tài sản ước tính chiếm khoảng 1,5% GDP/năm. Điển hình trong thời gian vừa qua, trên địa bàn cả nước đã xuất hiện nhiều hiện tượng thời tiết cực đoan, như: rét đậm, rét hại, băng giá tại một số tỉnh miền núi phía Bắc; triều cường tại các tỉnh Nam bộ; hạn hán tại các tỉnh miền Trung… gây thiệt hại nặng nề đến cơ sở hạ tầng, sản xuất và đời sống của Nhân dân.

Tạo động lực mới cho phát triển bền vững

Nhận thức được nguy cơ, thách thức từ BĐKH, đòi hỏi một tầm nhìn, định hướng chiến lược với các giải pháp toàn diện, căn cơ, đồng bộ, huy động tối đa các nguồn lực để ứng phó với BĐKH và phát triển bền vững ĐBSCL, ngày 17-11-2017, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 120/NQ-CP về phát triển bền vững ĐBSCL thích ứng với BĐKH. Hiện Bộ Tài nguyên và Môi trường đang khẩn trương xây dựng và sẽ trình Chính phủ ban hành Chương trình hành động tổng thể thực hiện Nghị quyết. Chương trình hành động tổng thể đưa ra các mục tiêu, nhiệm vụ, giải pháp, dự án cấp bách “không hối tiếc” trong giai đoạn trước mắt và đến năm 2030, định hướng đến năm 2050 để ĐBSCL phát triển bền vững, thích ứng BĐKH. Các giải pháp được đề xuất căn cơ, trên cơ sở thích nghi với tự nhiên, các tiểu vùng sinh thái và dựa vào nền tảng đất - nước - con người của ĐBSCL.

Phát biểu tại hội nghị, Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Bùi Thanh Sơn nhận định: Trong năm 2018 này, nhiều thành viên ASEM như Pháp, Đức, Liên minh châu Âu, Anh, Italia, Ba Lan, Nhật Bản, Hàn Quốc, Australia… tiếp tục đi đầu đăng cai các hội nghị toàn cầu và khu vực quan trọng trong lĩnh vực này. Cùng với những nỗ lực đó, hội nghị của chúng ta chuyển đi thông điệp về vai trò tiên phong và đóng góp hiệu quả của ASEM cùng cộng đồng quốc tế ứng phó với BĐKH.

Phó Thủ tướng Phạm Bình Minh nhấn mạnh tại Hội nghị ASEM: “Là diễn đàn liên khu vực quan trọng hội tụ 53 thành viên của hai châu lục Á - Âu, động lực chính của tăng trưởng kinh tế và đổi mới sáng tạo trong thế kỷ XXI, ASEM đầy đủ khả năng và trách nhiệm để tiên phong trong hiện thực hóa các cam kết về biến đổi khí hậu vì phát triển bền vững. Chúng ta có thể tự hào vì những đóng góp quan trọng, thiết thực của ASEM trong ứng phó với các vấn đề môi trường trong suốt hai thập kỷ qua. Nổi bật là nỗ lực hợp tác về quản lý bền vững các nguồn tài nguyên, trong đó có nguồn tài nguyên nước. Tuy nhiên, chúng ta cần phải tiếp tục nỗ lực hơn nữa, hợp tác chặt chẽ và thực chất hơn nữa trong bối cảnh BĐKH đang tác động mạnh mẽ đến việc định hình cuộc sống tương lai của nhân loại và đang trở thành thách thức lớn nhất của thời đại, đe dọa nghiêm trọng mọi mặt đời sống xã hội, ảnh hưởng trực tiếp đến việc thực hiện các mục tiêu phát triển và an ninh của từng quốc gia, khu vực và toàn cầu”.

Phó Thủ tướng Phạm Bình Minh đã gợi mở một số hướng hợp tác mới: Cần xác định cách tiếp cận tổng thể để thống nhất trong nhận thức và hành động về sự cần thiết gia tăng nỗ lực ứng phó BĐKH gắn với phát triển bền vững. Các sáng kiến, dự án hợp tác chuyên ngành của ASEM về quản lý nguồn nước, ứng phó và giảm nhẹ rủi ro thiên tai, năng lượng, an toàn thực phẩm, bình đẳng giới và giảm nghèo… cần được gắn kết chặt chẽ hơn nhằm đưa ra các biện pháp toàn diện cho phát triển bền vững. Đề nghị các thành viên phát triển trong ASEM có các biện pháp hỗ trợ tài chính cụ thể cho các thành viên đang phát triển phải đối mặt với những thách thức gay gắt về BĐKH. Với thế mạnh về vốn, công nghệ cao, ít phát thải, các thành viên phát triển có thể hỗ trợ các thành viên đang phát triển trong tiếp cận tài chính, chuyển giao công nghệ, đầu tư thông minh vào năng lượng sạch, năng lượng tái tạo, thân thiện với môi trường, tăng cường năng lực ứng phó BĐKH, nhằm chuyển đổi sang nền kinh tế xanh, phát thải thấp. Phó thủ tướng Phạm Bình Minh tin tưởng: Hội nghị sẽ đưa ra các giải pháp cho các thành viên ASEM trong nỗ lực chuyển sang mô hình phát triển phát thải thấp và thích ứng với biến đổi khí hậu. Vấn đề ứng phó biến đổi khí hậu sẽ được nghiên cứu, đánh giá trong tổng thể chiến lược phát triển bền vững cũng như các nỗ lực xóa nghèo, bảo đảm an ninh lương thực, an ninh năng lượng, an ninh nguồn nước, xây dựng các cộng đồng tự cường…, tạo động lực mới cho phát triển bền vững, bao trùm và công bằng cho mọi người dân.

Bài, ảnh: CAO PHONG