Cải thiện dòng vốn đầu tư để ĐBSCL bước vào kỷ nguyên mới

Thiếu vốn đầu tư cũng như hiệu quả sử dụng chưa cao được cho là nguyên nhân dẫn đến sự phát triển chưa tương xứng của vùng ĐBSCL. Xoay quanh vấn đề đặt ra, phóng viên Báo Hậu Giang có cuộc phỏng vấn ông Nguyễn Phương Lam (ảnh), Giám đốc Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) chi nhánh đồng bằng sông Cửu Long để hiểu rõ nguyên nhân và đưa ra gợi mở cho phát triển ĐBSCL nhanh, bền vững, bước vào kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.

Thưa ông, Báo cáo Kinh tế Thường niên ĐBSCL năm 2024 có những điểm mới gì so với báo cáo của các năm trước ?

- Đây là báo cáo lần thứ 4 được VCCI thực hiện. Mỗi năm chúng tôi thực hiện báo cáo này để đánh giá lại những thay đổi về kinh tế - xã hội của ĐBSCL sau một năm với nhiều góc độ khác nhau. Chúng tôi điểm lại những quá trình phát triển, những vấn đề tác động đến chính sách và những kết quả cũng như những thành tựu về kinh tế của đồng bằng. Mỗi năm, chúng tôi chọn một chủ đề, hay còn gọi là tiêu điểm để phân tích sâu hơn về những vấn đề mang tính ảnh hưởng và tiên quyết đối với sự phát triển của ĐBSCL trong thời điểm hiện nay.

Nếu như các năm trước, chủ đề của từng năm chúng tôi đánh giá về năng lực cạnh tranh. Báo cáo lần thứ hai, chúng tôi nói về quy hoạch và phát triển vùng. Thứ ba, chúng tôi phân tích góc độ thể chế và tiêu điểm của năm nay là vấn đề huy động vốn cho phát triển ĐBSCL. Sở dĩ chúng tôi chọn vấn đề vốn, bởi vì sau khi nghiên cứu trong 4 năm liên tục, chúng tôi nhận ra rằng, khu vực ĐBSCL đang cần nguồn lực đầu tư để vực dậy nền kinh tế vốn rất nhiều tiềm năng nhưng đã bị tụt hậu so với các vùng kinh tế khác.

Các doanh nghiệp ĐBSCL cần đẩy mạnh hơn nữa việc xúc tiến, quảng bá hình ảnh đến các nhà đầu tư trong và ngoài nước.

Một trong những vấn đề trọng tâm mà Báo cáo các năm qua liên tục chỉ ra là tình trạng thiếu vốn đầu tư và hiệu quả sử dụng vốn thấp tại ĐBSCL. Đây được xem là nguyên nhân cốt lõi khiến kinh tế vùng rơi vào vòng xoáy suy giảm và tụt hậu so với các khu vực khác. Cụ thể như thế nào, thưa ông ?

- Chúng ta thấy đầu tư công là nguồn đóng vai trò rất quan trọng trong phát triển cơ sở hạ tầng, đầu tư vào con người, giáo dục đào tạo, về đổi mới sáng tạo, phát triển thể chế… Chúng ta thấy ĐBSCL từ khi có Nghị quyết 120 của Chính phủ thì tổng ngân sách Chính phủ đầu tư cho ĐBSCL phát triển tăng từ 21.000 tỉ đồng năm 2015 lên 80.000 tỉ đồng năm 2023 giúp tổng chi ngân sách nhà nước tăng từ 10% lên đến 14%. Giai đoạn 2021-2025, ngân sách đầu tư cho phát triển do Trung ương phân bổ cho vùng tăng 20% so với giai đoạn 2016-2020. Như vậy, chúng ta thấy có sự gia tăng đáng kể trong đầu tư cho ĐBSCL.

Tuy nhiên, khi so sánh các vùng kinh tế khác thì ĐBSCL vẫn có mức đầu tư thấp. Thứ nhất, chúng ta có tăng so với giai đoạn trước đó nhưng chỉ cao hơn vùng Tây Nguyên (vốn dĩ là có 4 tỉnh) và chỉ ngang bằng vùng Trung du miền núi phía Bắc. So với vùng Bắc Trung bộ và Duyên hải miền Trung thì chúng ta đã bỏ xa nguồn lực đầu tư công tăng gấp đôi. Chúng ta vẫn còn nhận nguồn vốn thấp.

Thứ hai, chúng ta thấy đầu tư của nhà nước từ những Tổng công ty, Tập đoàn vào ĐBSCL cũng không nhiều. Mặc dù có tăng nhưng vẫn còn nằm ở một số lĩnh vực không phải thế mạnh của ĐBSCL là ngành thương mại - dịch vụ. Trong khi ĐBSCL rất cần những nguồn vốn, nguồn lực từ nhà nước cho phát triển nông nghiệp thì các tập đoàn của nhà nước không đầu tư trong lĩnh vực này nhiều ở ĐBSCL.

Thứ ba là đầu tư tư nhân, chúng ta thấy trong năm 2023, vốn đầu tư tư nhân đạt khoảng 153.000 tỉ đồng, chiếm khoảng 61% tổng vốn đầu tư toàn xã hội. Tuy nhiên, xét về quy mô thì ĐBSCL chỉ cao hơn vùng núi phía Bắc và Tây Nguyên, (hai khu vực có mức đầu tư thấp nhất cả nước). Như vậy, khoảng cách giữa ĐBSCL với các vùng năng động khác như đồng bằng sông Hồng hay Đông Nam bộ ngày càng bị nới rộng. Nói cách khác, nguồn vốn đầu tư tư nhân từ các doanh nghiệp mới thành lập và nguồn lực bên ngoài vào ĐBSCL hàng năm chỉ đạt chưa tới 60% so với Đông Nam bộ và khoảng 56% so với đồng bằng sông Hồng. Chúng ta thấy tỷ lệ này có xu hướng giảm từ 15% xuống còn hơn 12% trong tổng vốn đầu tư tư nhân trên cả nước. Điều này cho thấy sự phát triển của doanh nghiệp tư nhân, sự hấp dẫn để các doanh nghiệp từ các vùng miền khác, những nơi khác đổ về ĐBSCL ngày một ít đi.

Thứ tư, đầu tư trực tiếp nước ngoài. Chúng ta thấy FDI đóng vai trò rất quan trọng trong việc tích lũy vốn. Tuy nhiên, với ĐBSCL đây là vùng trũng của thu hút trực tiếp đầu tư nước ngoài. Năm qua, ĐBSCL thu hút được 142 dự án với khoảng 750 triệu USD, so với cả nước chiếm khoảng 2%, rất thấp. Nếu so với tổng vốn đầu tư toàn xã hội FDI chỉ chiếm khoảng 6,8%. Đây là nguồn lực có thể giúp cho vùng kinh tế vực dậy, tuy nhiên, những điều kiện hấp dẫn không làm cho các nhà đầu tư trực tiếp nước ngoài quan tâm để đổ vốn vào.

Về nguồn viện trợ phát triển chính thức (vốn ODA) thì do Việt Nam chúng ta trở thành quốc gia có thu nhập trung bình, như vậy nguồn cam kết của quốc tế cũng đang giảm, tuy nhiên, so với các vùng miền khác trong nguồn lực hỗ trợ cho Việt Nam thì ĐBSCL nhận chưa tới 10%. Nếu so với 6 vùng kinh tế thì chúng ta chỉ đứng 4/6 vùng có nguồn vốn này. Chúng ta thấy một bức tranh trong 5 nguồn vốn để cấu thành vốn đầu tư toàn xã hội thì ĐBSCL đều ở mức thấp cả nước.

Theo ông, đâu là những nguyên nhân dẫn đến tình trạng thiếu vốn đầu tư này ?

- Trong quá trình nghiên cứu, khảo sát các doanh nghiệp và phân tích những vấn đề cấu trúc để hình thành các nguồn vốn thì chúng tôi thấy có những điểm nổi bật nhất là những rào cản đối với khu vực tư nhân hiện nay. Đảng và Nhà nước đang rất quan tâm phát triển khu vực này, trở thành nhóm chủ lực của nền kinh tế trong tương lai thì với ĐBSCL, các doanh nghiệp đối mặt với rất nhiều rào cản.

Thứ nhất về môi trường kinh doanh. Chúng ta còn rất nhiều gánh nặng về thủ tục cũng giống như cả nước nhưng với ĐBSCL mặc dù có nỗ lực cải thiện nhưng vẫn còn nặng nề về hành chính, về cách tiếp cận hoặc tín dụng. Thứ hai, về cơ sở hạ tầng. Hiện nay, dù được Chính phủ và chính quyền quan tâm đầu tư, tuy nhiên, cơ sở hạ tầng vẫn chưa đáp ứng được những mong mỏi của doanh nghiệp. Như vậy, chúng ta cần nỗ lực nhiều thêm trong thời gian tới. Thứ ba, những yếu tố về thị trường lao động. ĐBSCL là vùng có sự chuyển dịch lao động rất lớn, di cư và cũng như đào tạo giáo dục. Nguồn lực để cung ứng cho các doanh nghiệp vẫn là câu hỏi rất lớn và các nhà đầu tư còn cảm thấy chưa có đáp ứng được. Thứ tư đó là những ảnh hưởng của biến đổi khí hậu như sụt lún nhanh, xâm nhập mặn, chi phí xây dựng cao. Các doanh nghiệp, nhà đầu tư trong và ngoài nước thấy đó là những trở ngại.

Từ những phân tích trên thì theo ông các tỉnh vùng ĐBSCL cần làm gì để tăng cường thu hút nguồn vốn ?

- Sau khi phân tích về cấu trúc vốn đầu tư toàn xã hội cho vùng, chúng ta thấy ĐBSCL mặc dù có những tín hiệu tích cực, lạc quan về tăng trưởng cũng như phát triển. Tuy nhiên, cần phải so sánh với các khu vực khác của cả nước, họ đã phát triển rất nhanh và dường như ĐBSCL đã chậm lại so với mặt bằng chung cả nước. Để tháo gỡ những việc này thì đối với mỗi khu vực cấu trúc nguồn vốn, chính quyền các địa phương cần phải tập trung quan tâm tháo gỡ.

Thứ nhất về đầu tư công. Nguồn lực của Nhà nước hiện nay chưa đủ nhiều. Vấn đề chính ở địa phương là làm sao để giải ngân đầu tư công. Đây là động lực quan trọng để giúp nền kinh tế cũng như điều kiện phát triển tốt hơn. Khi giải ngân đầu tư công quyết liệt, triển khai nhanh sẽ đóng góp vào tăng trưởng cũng như phát triển của nền kinh tế, tạo điều kiện cho hạ tầng để thu hút các nhà đầu tư.

Vấn đề thứ hai là môi trường kinh doanh. Mặc dù ĐBSCL có những chỉ số khá tốt về chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh, tuy nhiên những cải thiện đó so với một số địa phương năng động khác, ở các vùng miền khác thì vẫn còn nhiều dư địa để cải cách và cần phải quyết liệt để cải cách. Khi có môi trường đầu tư và đặc biệt là chính sách tốt thì sẽ hấp dẫn các nhà đầu tư.

Thứ ba, vấn đề về đầu tư công và hạ tầng sẽ mang yếu tố quyết định đến những vấn đề khác, như là về giáo dục đào tạo. Hiện nay, ĐBSCL là một trong những vùng có tỷ lệ lao động được đào tạo thấp nhất cả nước. Các địa phương cần quan tâm và chủ động đẩy mạnh công tác đào tạo lực lượng lao động để cung ứng nguồn lực cho phát triển.

Thứ tư là về quy hoạch. Chúng ta đã có quy hoạch vùng và quy hoạch các địa phương. Do vậy, cần tăng cường công tác quản lý nhà nước theo đúng quy hoạch để định hướng phát triển hiệu quả.

Bên cạnh đó, qua quá trình làm việc với các doanh nghiệp, nhà đầu tư và các tổ chức xúc tiến quốc tế, chúng tôi thấy rằng ĐBSCL còn ít được các nhà đầu tư biết đến. Một mặt là do những khó khăn về điều kiện hạ tầng chưa hấp dẫn. Mặt khác chúng tôi cũng ghi nhận rất nhiều doanh nghiệp chưa biết nhiều đến ĐBSCL. Điều đó cho thấy công tác xúc tiến, quảng bá hình ảnh của địa phương chưa đủ nhiều, chưa đủ mạnh làm cho các nhà đầu tư, doanh nghiệp nước ngoài biết đến so với các vùng miền khác. Do vậy, các địa phương cần phải tập trung vấn đề này.   

Xin cảm ơn ông !

MỘNG TOÀN thực hiện