Công nghiệp hóa - hiện đại hóa và mục tiêu phát triển bền vững ĐBSCL

Công nghiệp hóa - hiện đại hóa và mục tiêu phát tr.MP3

Gắn với mục tiêu phát triển bền vững vùng đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL), các tỉnh, thành trong vùng xác định công nghiệp hóa - hiện đại hóa sẽ là trợ lực quan trọng trên hành trình phát triển. Tuy nhiên, lĩnh vực này dù tiềm năng nhưng còn không ít “điểm nghẽn”.

Dù đã có chuyển biến nhưng tiến trình công nghiệp hóa - hiện đại hóa ở các tỉnh, thành vùng ĐBSCL vẫn chưa thực sự tương xứng với tiềm năng, lợi thế của khu vực. Ảnh: B.N

Tiềm năng có nhưng còn nhiều “điểm nghẽn”

ĐBSCL được biết đến là vùng đất giàu tiềm năng phát triển, có vai trò và vị trí quan trọng trong sự phát triển kinh tế, bảo đảm an ninh lương thực và xuất khẩu sản phẩm, hàng hóa nông nghiệp của cả nước. Chỉ số sản xuất công nghiệp của vùng tăng ở mức cao hơn so với mức tăng trung bình chung của cả nước lần lượt trong các năm 2022, 2023 và 9 tháng năm 2024 là 11,8%, 6,6% và 11,7% (so với của cả nước lần lượt là 7,8%, 3,02% và 8,6%).

Ngành công nghiệp chế biến, chế tạo luôn chiếm tỷ trọng cao và liên tục gia tăng, đóng góp cho dịch chuyển chung của các ngành như dệt may, da giày, thủy sản, trái cây, gạo, điện tử… với sự dẫn dắt của một số địa phương như Cần Thơ, An Giang, Tiền Giang, Hậu Giang, Vĩnh Long…

Ngoài ra, ngành năng lượng phát triển mạnh mẽ trong những năm trở lại đây và đang dần trở thành trung tâm năng lượng quốc gia với các dự án năng lượng, như Nhà máy Nhiệt điện Ô Môn 1, Ô Môn 2, Ô Môn 3, Ô Môn 4; Nhiệt điện khí Cà Mau 1 và 2, Trung tâm Điện lực Duyên Hải…

Mặc dù có nhiều thành tựu, song quá trình công nghiệp hóa - hiện đại hóa vùng ĐBSCL vẫn tồn tại nhiều bất cập.

Tại hội nghị liên quan lĩnh vực này mới đây do Trường Đại học Cần Thơ chủ trì, PGS.TS Trần Trung Tính, Hiệu trưởng Trường Đại học Cần Thơ, cho rằng: Tiến trình công nghiệp hóa - hiện đại hóa ở các tỉnh, thành vùng ĐBSCL vẫn chưa thực sự tương xứng với tiềm năng, lợi thế của khu vực. Nguyên nhân chính là do nội lực của nền công nghiệp còn yếu, chưa tham gia sâu vào chuỗi giá trị khu vực và toàn cầu. Môi trường đầu tư chưa thực sự hấp dẫn, chưa thu hút được nhiều dự án lớn; mô hình phát triển công nghiệp hóa - hiện đại hóa chưa được định hình rõ nét, quy mô kinh tế còn nhỏ, năng suất lao động và GRDP bình quân đầu người thấp. Bên cạnh đó, kết cấu hạ tầng chưa đồng bộ; đầu tư hạ tầng phát triển các khu, cụm công nghiệp vẫn còn nhiều khó khăn và chậm so với yêu cầu phát triển công nghiệp, thiếu tập trung về không gian, ngành nghề, sản phẩm.

Theo ông Nguyễn Văn Thịnh, Phó Cục trưởng Cục Công Thương địa phương, Bộ Công Thương, thì: Công nghiệp chế biến dù được xem là thế mạnh của vùng, nhưng chưa thực sự phát triển để khai thác hiệu quả các tiềm năng và lợi thế về điều kiện tự nhiên để kinh tế nông - thủy sản thật sự trở thành động lực quan trọng cho phát triển kinh tế - xã hội của vùng. Quá trình đổi mới công nghệ của các doanh nghiệp, nhất là các doanh nghiệp trong nước còn chậm, trình độ công nghệ chủ yếu là trung bình và thấp, dẫn đến chất lượng và khả năng cạnh tranh của các sản phẩm hàng Việt Nam tại thị trường trong và ngoài nước chưa cao.

Cách nào để đón lấy thời cơ ?

Trước những bất cập tồn tại, quá trình công nghiệp hóa - hiện đại hóa của vùng ĐBSCL đón cơ hội mới từ các chủ trương, chính sách trọng tâm, kịp thời của Đảng và Nhà nước.

TS. Trần Thanh Hùng, Phó Hiệu trưởng Trường Bách Khoa, Đại học Cần Thơ, khuyến nghị: Để phát triển tương xứng với tiềm năng về nông nghiệp và thủy sản, ĐBSCL hơn lúc nào hết cần tăng cường đầu tư công nghiệp - hiện đại hóa trong tình hình mới. Nhất là không ngừng đổi mới khoa học công nghệ và phát triển nguồn nhân lực nhằm thúc đẩy tăng trưởng kinh tế bền vững, tăng cường cạnh tranh trên thị trường quốc tế, ứng phó hiệu quả với biến đổi khí hậu và góp phần thúc đẩy phát triển nguồn nhân lực cao phục vụ phát triển bền vững ĐBSCL theo định hướng của Chính phủ.

Dưới góc nhìn của doanh nghiệp, ông Lê Văn Quang, Chủ tịch Tập đoàn Thủy sản Minh Phú, cho rằng: Đối với lĩnh vực thủy sản muốn đẩy mạnh quá trình công nghiệp hóa - hiện đại hóa, cần quy hoạch lại hệ thống thủy lợi theo hướng thuận thiên (vùng nuôi thích ứng biến đổi khí hậu, thời tiết; thích ứng với hệ thống thủy lợi hiện có; có khả năng kiểm soát triều cường lũ…). Có thể quy hoạch vùng nuôi tôm sinh thái hữu cơ dưới diện tích rừng; chuyển đổi vùng trồng lúa và nuôi tôm kém hiệu quả thành vùng nuôi tôm công nghiệp; cải tạo khu nuôi tôm công nghiệp và công nghệ cao; quy hoạch mô hình tôm lúa; quy hoạch khu phức hợp tôm tại mỗi tỉnh ven biển ĐBSCL.

Trong khoảng 3 triệu héc-ta đất trồng lúa ở vùng ĐBSCL, chỉ có trên 5% diện tích đang trồng theo mô hình cánh đồng mẫu lớn, với diện tích này chỉ cho 1 triệu tấn gạo chất lượng cao mỗi năm. Theo ông Phạm Thái Bình, Chủ tịch HĐQT Công ty Cổ phần Nông nghiệp Công nghệ cao Trung An: Nhiều năm nay, nông dân sản xuất lúa theo quy mô hộ gia đình, bằng kinh nghiệm tự phát, nông dân sản xuất lúa gì doanh nghiệp thu mua lúa đó chế biến xuất khẩu, nên doanh nghiệp Việt Nam thường có gì bán nấy. Ngành lúa gạo muốn đẩy nhanh quá trình công nghiệp hóa -  hiện đại hóa, trước hết phải sản xuất và tiêu thụ theo chuỗi.

Thúc đẩy quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa hướng đến phát triển bền vững vùng ĐBSCL, ông Nguyễn Văn Thịnh, Phó Cục trưởng Cục Công Thương địa phương, Bộ Công Thương, đề xuất: Các địa phương trong vùng tập trung phát triển công nghiệp chế biến nông, thủy sản và thực phẩm theo hướng gắn với vùng sản xuất nguyên liệu, đa dạng hóa sản phẩm và mở rộng thị trường tiêu thụ. Tăng cường liên kết vùng để hình thành các vùng nguyên liệu tập trung, chất lượng ổn định, từ đó hình thành trung tâm sản xuất lớn, đi liền với chế biến sâu cho thị trường trong nước và xuất khẩu. Cùng với đó, phát triển các ngành công nghiệp phụ trợ nông nghiệp như sản phẩm hóa chất, cơ khí phục vụ nông nghiệp, thủy sản. Đáp ứng xu thế sản xuất xanh, sạch, các địa phương khuyến khích, thúc đẩy phát triển công nghiệp xanh, năng lượng sạch, năng lượng tái tạo nhất là điện gió, điện mặt trời gắn với bảo vệ rừng và bờ biển.

Về vấn đề này, theo chuyên gia Nguyễn Nguyên Minh, đến từ Tổ chức Khoa học và công nghệ Úc: Phát triển bền vững cần khuyến khích các doanh nghiệp ứng dụng công nghệ thông tin và công nghệ kỹ thuật vào quản lý, sản xuất theo dây chuyền an toàn sức khỏe người tiêu dùng. Đầu tư dây chuyền máy móc, thiết bị tiên tiến, hiện đại; hỗ trợ chuyển đổi số cho nông dân và doanh nghiệp nhỏ.

AN NHIÊN