Tập trung ứng phó với hạn mặn

Các tỉnh vùng đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) đang vào mùa hạn hán và xâm nhập mặn với dự báo cao hơn trung bình nhiều năm. Cùng với các giải pháp ứng phó bảo vệ sản xuất thì việc lo nước ngọt cho hàng chục ngàn hộ dân vùng ven biển, khu vực khó khăn đang được các ngành chức năng quan tâm.

Tỉnh Sóc Trăng và các đơn vị liên quan vừa đưa vào vận hành tạm cống âu thuyền Rạch Mọp nhằm phòng chống hạn mặn, đảm bảo nguồn nước sinh hoạt trong mùa khô 2025. 

Người dân tích trữ nước ngọt

Nhiều năm qua, mỗi khi đến mùa khô là nhiều hộ dân ở huyện Thới Bình (Cà Mau) vất vả với tình trạng thiếu nước ngọt phục vụ ăn, uống, tắm, giặt và sản xuất nông nghiệp. Ông Lê Tuấn Anh, ngụ xã Biển Bạch (huyện Thới Bình) cho biết, từ tháng 2, tháng 3 trở đi là khu vực này bị xâm mặn bao quanh, trong khi giếng khoan thì không có nước; thế là bà con phải đi đổi nước ngọt với giá từ 40.000 - 50.000 đồng/m3 về sử dụng. Nhà ai tiết kiệm lắm thì hàng tháng cũng tốn từ 500.000 đồng đổi nước trở lên, ở nông thôn mà chi phí nước ngọt cao gấp nhiều lần so thành thị. “Rút kinh nghiệm từ các năm trước, năm nay gia đình tôi tiết kiệm chi tiêu để mua thêm mấy bồn nước, cộng với ngành chức năng hỗ trợ một số dụng cụ chứa nước… Nhờ đó, việc trữ nước ngọt năm nay tăng gấp mấy lần so các năm trước; vì vậy đến thời điểm này chưa phải đi đổi nước”, ông Tuấn Anh chia sẻ.

Chỉ chúng tôi con sông trước nhà bị nhiễm mặn, bà Nguyễn Thị Linh, cũng ở xã Biển Bạch, huyện Thới Bình cho hay, vợ chồng tôi đã chuẩn bị 15 bồn và lu lớn để trữ nước cho suốt mùa khô. Mấy cái lu thì dành nước cho việc nấu ăn, còn bồn thì phục vụ cho sinh hoạt hàng ngày như tắm, giặt… Mặc dù lúc này nguồn nước dự trữ còn dồi dào, nhưng phải sử dụng tiết kiệm bởi mùa hạn mặn kéo dài. Theo UBND xã Biển Bạch, toàn xã có hơn 1.800 hộ, tuy nhiên mùa khô năm 2024 đã có hơn 450 hộ thiếu nước ngọt trầm trọng; năm 2025 này nhờ chủ động việc dự trữ nước từ sớm nên tình hình chưa căng thẳng…

Ở xã Tân Bằng (huyện Thới Bình) cũng là nơi thường xuyên thiếu nước ngọt sinh hoạt vào mùa khô. Bà Trần Kim Chi, ngụ xã Tân Bằng cho biết, thời điểm này năm ngoái gia đình phải đổi nước ngọt từ các ghe chở nước cung ứng cho khu vực nông thôn; sau đó nhờ lực lượng bộ đội và công an tổ chức những điểm cung cấp nước ngọt miễn phí giúp bà con vùng khó khăn. Riêng năm nay, nhà bà được chính quyền địa phương và các mạnh thường quân tặng 3 bồn chứa nước. Ngoài ra, gia đình cũng mua thêm dụng cụ dự trữ nước nên tình trạng thiếu nước ngọt chưa xảy ra; song nếu hạn mặn gay gắt và kéo dài sẽ gặp khó… Theo UBND xã Tân Bằng, địa phương đang khuyến cáo người dân tích trữ nước ngọt càng nhiều càng tốt để vào lúc cao điểm mùa khô không bị thiếu trầm trọng như những năm trước.

Cũng ám ảnh tình trạng thiếu nước ngọt vào mùa khô, năm nay gia đình bà Lâm Thị Don, ngụ xã Lịch Hội Thượng (huyện Trần Đề, tỉnh Sóc Trăng), đã dự trữ đầy nước ngọt vào 4 bồn chứa lớn từ đầu mùa khô. Bà Don chia sẻ, năm 2024 khi vào cao điểm hạn mặn thì nhiều hộ thiếu nước ngọt trầm trọng. Ngoài chính quyền địa phương và mạnh thường quân giúp đỡ thì bà con còn được lực lượng công an Sóc Trăng và công an An Giang đưa xe chở nước ngọt về đây tiếp sức kịp thời. Năm nay, nhà nào cũng tăng cường dự trữ nước từ sớm và hy vọng không bị thiếu nước như trước nữa…

Người dân vùng nông thôn ở Hậu Giang tích trữ nước ngọt phục vụ sản xuất và sinh hoạt trong mùa hạn mặn. Ảnh: HOÀI THU

Nhiều giải pháp ứng phó

Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, mùa khô năm 2024 toàn vùng ĐBSCL có hơn 50.000 hộ dân nông thôn thiếu nước ngọt sinh hoạt, tập trung chủ yếu ở các khu vực khó khăn thuộc tỉnh Cà Mau, Sóc Trăng, Kiên Giang, Bến Tre, Long An, Tiền Giang… Ngoài sự nỗ lực của ngành nông nghiệp, chính quyền các địa phương thì lực lượng công an các tỉnh, lực lượng bộ đội, Vùng 5 Hải quân, Cảnh sát biển… cùng các tổ chức quốc tế, đã tích cực vận chuyển nước ngọt bằng xà lan và xe tải đưa về các khu vực bị thiếu nước sinh hoạt nhằm hỗ trợ miễn phí kịp thời cho rất nhiều bà con vùng hạn mặn ĐBSCL.

Cùng với các giải pháp trước mắt thì Trung ương và các địa phương khẩn trương đầu tư lâu dài bằng những công trình thủy lợi quy mô lớn, hồ chứa, nhà máy nước… nhằm sớm khắc phục tình trạng thiếu nước ngọt. Tại Cà Mau, sau khoảng 3 năm thi công hồ chứa nước ngọt Khánh An (xã Khánh An, huyện U Minh) với diện tích hơn 100ha, dung tích 3,85 triệu m3, kinh phí 248 tỉ đồng đã cơ bản hoàn thành và tích trữ nước. Sau khi vận hành ổn định, cơ quan chức năng tỉnh Cà Mau kêu gọi đầu tư nhà máy xử lý nước nhằm cung cấp nước sạch cho hơn 113.000 hộ dân ở huyện U Minh, huyện Trần Văn Thời để giải quyết tình trạng thiếu nước sinh hoạt vào mùa khô; đồng thời phục vụ phòng chống cháy rừng… Theo Trung tâm Nước sạch và Vệ sinh môi trường nông thôn tỉnh Cà Mau, hiện đơn vị đang khẩn trương đầu tư xây dựng 6 công trình cấp nước nông thôn tập trung, với kinh phí 180 tỉ đồng nhằm hỗ trợ nước sinh hoạt cho khoảng 14.000 hộ dân ở các nơi thường xuyên bị thiếu nước ngọt tại các huyện Thới Bình, Trần Văn Thời và U Minh…

Ông Trần Văn Lâu, Chủ tịch UBND tỉnh Sóc Trăng cho biết, do tình hình hạn mặn mùa khô năm nay trên địa bàn tỉnh bắt đầu từ giữa tháng 1-2025, với độ mặn cao hơn trung bình các năm trước. Do đó, tỉnh vừa phối hợp với Ban Quản lý đầu tư và xây dựng thủy lợi 10 (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) đưa vào vận hành tạm cống âu thuyền Rạch Mọp, thuộc dự án công trình kiểm soát nguồn nước bờ Nam sông Hậu tại tỉnh Sóc Trăng. Công trình cống âu thuyền này có tổng vốn đầu tư trên 500 tỉ đồng, góp phần đảm bảo điều kiện sản xuất ổn định cho khoảng 19.000ha ở các huyện Kế Sách, Châu Thành, Long Phú và thành phố Sóc Trăng; đồng thời kiểm soát mặn, giữ ngọt, đảm bảo nguồn nước sinh hoạt cho người dân địa phương…

Nhằm ứng phó với biến đổi khí hậu, nước biển dâng và xâm nhập mặn, đồng thời cung cấp nguồn nước mặt bảo đảm chất lượng thường xuyên cho các nhà máy xử lý nước sạch của tỉnh Hậu Giang, thời gian qua tỉnh đã xây dựng hồ chứa nước ngọt với tổng mức đầu tư khoảng 183 tỉ đồng từ nguồn ngân sách Trung ương và địa phương. Hồ chứa nước ngọt tỉnh Hậu Giang được đầu tư xây dựng tại xã Vĩnh Tường, huyện Vị Thủy, với tổng diện tích đất 50ha, riêng diện tích mặt hồ là 21ha, chiều cao đập hồ là 7,5m, chiều dài đập hồ 1.917m, dung tích chứa nước lớn nhất của hồ gần 1 triệu m3. Đây là công trình đảm bảo nguồn cấp nước sinh hoạt cho người dân huyện Vị Thủy và một số vùng lân cận như thành phố Vị Thanh, huyện Long Mỹ và huyện Châu Thành A. Ước tính sẽ có hơn 260.000 hộ dân của Hậu Giang được hưởng lợi từ dự án này. 

Theo đánh giá của ngành chức năng Hậu Giang, công trình sẽ tạo ra khu trữ nước tĩnh, xử lý cơ bản lượng phù sa, độ đục, giảm thiểu phần lớn chi phí cho xây dựng nhà máy xử lý nước trong công tác lọc nước. Bên cạnh đó, công trình còn tạo điều kiện phát triển du lịch sinh thái, du lịch xanh vùng sông nước, góp phần bảo tồn, phát triển nguồn lợi thủy sản tự nhiên và cải thiện cảnh quan, môi trường thiên nhiên trong khu vực.

Lãnh đạo Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Bến Tre cho biết đang phối hợp với đơn vị chức năng phát huy hiệu quả công trình thủy lợi đã được đầu tư ở khu vực Bắc Bến Tre, Nam Bến Tre; ưu tiên vận hành công trình ngăn mặn, trữ ngọt; đảm bảo nguồn cấp nước cho các nhà máy, khai thác tối đa hiệu quả hồ chứa Kênh Lấp... Tiếp tục đẩy nhanh tiến độ xây dựng các công trình trữ nước ngọt, ngăn mặn; vận động người dân sẵn sàng phương án làm cống tạm, đập tạm để ngăn mặn, trữ ngọt… Bến Tre cũng đề nghị tiếp tục thực hiện phong trào thi đua “Đồng khởi mới trong trữ nước ngọt phục vụ nhu cầu sinh hoạt, chăn nuôi và sản xuất”. Theo đó, tăng cường thông tin về diễn biến tình hình xâm mặn đến người dân, các đoàn viên, hội viên… thông qua phương tiện thông tin đại chúng, mạng xã hội, website của cơ quan nhằm chủ động các biện pháp phòng chống, ứng phó như kiểm tra độ mặn trước khi lấy nước, tích trữ tối đa khi có nguồn nước ngọt, sử dụng hiệu quả và tiết kiệm nước, triệt để chống thất thoát, lãng phí nguồn nước…

Trước tình hình hạn mặn gay gắt, Thủ tướng Chính phủ có Công điện về việc chủ động ứng phó đợt xâm nhập mặn cao điểm ở ĐBSCL và Thành phố Hồ Chí Minh. Thủ tướng Chính phủ yêu cầu Bộ Nông nghiệp và Môi trường theo dõi sát diễn biến, cung cấp đầy đủ, kịp thời thông tin về tình hình, dự báo thủy văn, nguồn nước, nguy cơ hạn hán, thiếu nước, xâm nhập mặn, kịp thời chỉ đạo triển khai các biện pháp ứng phó phù hợp, hiệu quả, không để bị động, bất ngờ. Kiểm tra, đôn đốc các địa phương, nhất là khu vực ven biển ĐBSCL triển khai các biện pháp ứng phó xâm nhập mặn phù hợp với thực tế từng khu vực, hạn chế ảnh hưởng đến sản xuất nông nghiệp…

HƯNG TÂN - HOÀI THU