Xuân về bên dòng Xà No

Hậu Giang với hệ thống kênh rạch chằng chịt, trong đó công trình lịch sử kênh xáng Xà No được mệnh danh là “Con đường lúa gạo trăm năm của vùng Nam bộ” luôn giúp người dân nơi đây phát triển về đời sống vật chất và tinh thần; nhờ vậy, mỗi độ xuân về, không khí đón tết của bà con dọc theo kênh xáng Xà No rất rộn ràng.

Chợ hoa xuân bên dòng Xà No. Ảnh: LÝ ANH LAM

Vun đắp nước ngọt và phù sa màu mỡ

Từ lâu, dòng Xà No được ví như “bầu sữa mẹ” mang nước ngọt và phù sa về cho các cánh đồng lúa, cây ăn trái, khóm... của người dân sống cặp theo kênh này. Chính nhờ sự vun đắp lượng lớn phù sa màu mỡ hàng năm đã tạo điều kiện cho người dân phát triển nhiều mô hình sản xuất hiệu quả, có nguồn thu nhập cao và vươn lên khá giàu.

Ngồi trong căn nhà tường khang trang của mình, ông Trần Văn Sinh (65 tuổi), ở ấp 3B, thị trấn Bảy Ngàn, huyện Châu Thành A, vừa nhấp ly trà nóng vừa chia sẻ: “Nghe ông cha nói lại, trước khi có kênh xáng Xà No qua xứ Bảy Ngàn này là một vùng lau sậy hoang vu lắm. Ruộng đồng dù bằng phẳng nhưng chỉ mùa nước nổi xuồng ghe mới di chuyển được. Ruộng cũng chỉ làm được một vụ nên lượng lúa làm ra không đáng bao nhiêu. Từ đó, đời sống người dân gặp nhiều khó khăn chứ không đầy đủ, sung túc và tiện nghi như bây giờ”.

Thương lái thu mua, vận chuyển lúa nhộn nhịp qua dòng kênh xáng Xà No mỗi khi vào vụ thu hoạch.

Kênh Xà No dài khoảng 40km, bắt nguồn từ ngã ba Vàm Xáng, sông Cần Thơ, đoạn qua huyện Phong Điền, thành phố Cần Thơ, chạy dài tới ngã ba sông Ba Voi (Hậu Giang) trước khi đổ ra sông Cái Lớn (Kiên Giang) chảy ra biển Tây. Tại Hậu Giang, điểm đầu của kênh Xà No là ở huyện Châu Thành A, sau đó lần lượt đi qua địa bàn huyện Vị Thủy và thành phố Vị Thanh. Khi kênh đi đến đâu, xáng thổi bùn đất lên thành bãi, thành vườn, sau này thì thành đường và thành những địa danh.

Đặc biệt, mỗi một ngàn mét chạy theo kênh xáng Xà No thì người ta lại đào thêm kênh rạch nhỏ hơn gọi là kênh sườn để dẫn thủy nhập điền. Đây là yếu tố quan trọng giúp cho huyện Châu Thành A và huyện Vị Thủy hình thành nên nhiều cánh đồng lớn trong canh tác lúa với những hợp tác xã mới, người nông dân mới trong tư duy sản xuất nhằm tạo ra vùng lúa chất lượng cao, sản lượng hàng hóa đủ lớn để đáp ứng nhu cầu của doanh nghiệp.

Hơn 5 năm tham gia mô hình cánh đồng lớn trong canh tác lúa, ông Dương Văn Nhỏ, có trên 5ha lúa ở ấp Trường Bình A, xã Trường Long A, huyện Châu Thành A, bộc bạch: “Vào những ngày cận Tết Nguyên đán như hiện nay thì cũng là lúc rơi vào mùa khô, nếu như một số địa phương khác trong tỉnh, nhiều người lo lắng về tình hình xâm nhập mặn tấn công, nhưng riêng nông dân tại huyện Châu Thành A thì không phải lo. Bởi bao đời nay, đây là vùng đất ngọt hóa của tỉnh nhờ có dòng kênh Xà No mang nguồn nước ngọt về”.

Theo ông Nhỏ, với thuận lợi về nguồn nước, phù sa và nhiều yếu tố khác, từ đó tạo điều kiện để nông dân liên kết sản xuất theo mô hình cánh đồng lớn đạt hiệu quả. Bà con nông dân trong mô hình xuống giống đồng loạt, canh tác cùng một loại giống và thường xuyên có cán bộ khuyến nông của xã, huyện đến thăm đồng, kết hợp hướng dẫn phòng trừ dịch hại. Nhờ vậy, chi phí đầu tư cho cây lúa giảm hẳn, năng suất thì ổn định ở mức cao từ 1,1-1,2 tấn/công đối với vụ Đông xuân, từ đó nông dân đều đạt lợi nhuận hơn 30% ở mỗi vụ lúa.

Với bao con nước lớn ròng, hàng năm dòng kênh Xà No không chỉ mang nước ngọt và chở nặng phù sa về vun bồi cho ruộng, vườn cây ăn trái như xoài cát Hòa Lộc, sầu riêng, mít ruột đỏ… của người dân tươi tốt, trĩu trái mà còn giúp tháu chua, rửa phèn, cung cấp dinh dưỡng cho vùng thường xuyên chịu ảnh hưởng nặng của tình hình xâm nhập mặn hàng năm của tỉnh như ở thành phố Vị Thanh.

Tất bật thu hoạch hơn 2ha khóm của gia đình để kịp giao cho thương lái bán vào dịp tết, ông Huỳnh Văn Tửng, ở ấp Thạnh Thắng, xã Hỏa Tiến, thành phố Vị Thanh, cho hay: “Nhờ có nguồn nước ngọt từ kênh xáng Xà No dẫn vào kênh nội đồng và được người dân chủ động tích trữ trong mương vườn trước khi nước mặn xâm nhập vào địa bàn mà bà con có nước ngọt để tưới cho cây khóm phát triển và cho nhiều trái to để bán vào dịp tết này. Ngoài ra, từ lượng phù sa mà hàng năm dòng kênh Xà No mang về, nông dân sẽ bồi đắp cho những rẫy khóm bị bạc màu sau nhiều năm canh tác, giúp cây khóm phát triển, cho năng suất cao, tạo nguồn thu nhập hấp dẫn nhờ giá khóm trong vài năm gần đây ở mức cao. Chính những yếu tố trên mà trong nhiều năm gần đây, nhiều hộ trồng khóm ở xứ này đã vươn lên khá giả, đón tết sung túc, rộn ràng hơn.

Nhộn nhịp khi vào xuân   

Kênh xáng Xà No không chỉ góp phần khai thác tiềm năng phát triển sản xuất nông nghiệp của nhiều vùng miền Hậu Giang, mà còn mang đến những giá trị to lớn trong việc vận tải đường thủy của cả vùng. Bởi ngày ngày, một lượng lớn xà lan, ghe xuồng luôn tấp nập ngược xuôi trên dòng kênh. Đặc biệt, toàn tuyến đi qua địa phận Hậu Giang, tỉnh đã đầu tư gần 20km bờ kè dọc theo bờ kênh xáng Xà No qua địa bàn thành phố Vị Thanh, huyện Vị Thủy, Châu Thành A. Chính việc đầu tư này càng làm tăng thêm vẻ đẹp cho hai bên bờ kênh, góp phần thúc đẩy giao lưu văn hóa - du lịch của Hậu Giang tại những vùng mà dòng kênh chảy qua. 

Riêng tại tỉnh lỵ Hậu Giang là thành phố Vị Thanh, kênh Xà No đã, đang góp phần tạo nên cảnh quan đặc sắc với quán xá, các cửa hàng bán buôn ven kênh đã làm nên một bức tranh đô thị sầm uất ở phía Nam sông Hậu. Trong đó, vào những ngày cận Tết Ất Tỵ như hiện nay thì không khí giao thương mua bán trở nên nhộn nhịp hơn, nhất là tại các điểm chợ hay một số điểm trên bờ kè Xà No khi hình thành chợ hoa tết với tấp nập người mua bán.

Chăm sóc gần 5.000 chậu hoa vạn thọ, bông giấy, cúc mâm xôi… của gia đình để chuẩn bị bán vào dịp Tết Ất Tỵ, ông Trần Văn Công, ở xã Vĩnh Thuận Đông, huyện Long Mỹ, cho hay: “Nhiều năm qua gia đình tôi luôn chọn bờ kè Xà No trên đường Trần Hưng Đạo, thành phố Vị Thanh để làm điểm trưng bày và bán hoa phục vụ nhu cầu chưng tết của bà con. Ngoài gia đình tôi thì có nhiều hộ khác ở trong và ngoài tỉnh cùng tham gia bày bán các loại hoa tết, từ đó tạo nên con đường hoa nhiều sắc màu và nhộn nhịp cho thành phố Vị Thanh trong thời gian hơn 10 ngày mỗi khi chuẩn bị đón năm mới. Do kênh xáng Xà No là một trong những tuyến đường huyết mạch cả thủy và bộ của tỉnh nên có rất nhiều phương tiện, dòng người qua lại vào dịp cuối năm, từ đó việc mua bán hoa tết được thuận lợi hơn các điểm khác”.

Ngoài chợ hoa tết thì cũng trên tuyến đường Trần Hưng Đạo, thuộc thành phố Vị Thanh, hiện còn xuất hiện nhiều gian hàng mua bán ẩm thực, nước giải khát, shop… Do đó, mỗi khi tết đến xuân về thì việc kết hợp giữa chợ hoa trên bờ kè Xà No với nhiều gian hàng mua bán phía trên lộ đã thu hút rất đông du khách trong và ngoài tỉnh đến tham quan, mua sắm, vui chơi giải trí; từ đó tạo không khí rất nhộn nhịp cho một đoạn kênh xáng Xà No đi qua địa bàn thành phố Vị Thanh với chiều dài khoảng 2km.

Chị Nguyễn Thị Hường, một hộ dân sống dọc theo đường Trần Hưng Đạo, thành phố Vị Thanh, chia sẻ: “Nhiều năm qua, mỗi khi vào khoảng rằm tháng Chạp đến khi đón giao thừa thì đoạn đường, bờ kè Xà No trước nhà luôn tấp nập người qua lại vui chơi, mua bán hàng hóa. Mỗi năm, thấy không khí vui xuân đón tết của người dân đều rộn ràng hơn khi bà con đi mua hoa kiểng về chưng tết rất sôi nổi. Qua đây cho thấy, đời sống của người dân Hậu Giang đã phát triển qua từng năm”.

Ông Ngô Minh Long, Giám đốc Sở NN&PTNT tỉnh, cho biết: Ngoài tạo điểm nhấn là đầu tư gần 20km bờ kè thì dọc theo bờ kênh xáng Xà No, Hậu Giang còn phối hợp với Trung ương đầu tư nhiều công trình thủy lợi nhằm điều tiết tiêu thoát nước hiệu quả cho khoảng 40.000ha đất sản xuất nông nghiệp của người dân. Điển hình là Tiểu dự án Ô Môn - Xà No giúp kiểm soát lũ cả năm cho diện tích 14.000ha đất tự nhiên; đồng thời phục vụ tưới tiêu, xổ phèn, ngăn mặn, lấy phù sa cải tạo cho 12.800ha đất nông nghiệp. Bên cạnh đó là hệ thống cống ngăn mặn Nam kênh Xà No giúp kiểm soát nước mặn kết hợp giữ nước ngọt và phòng chống lũ cho các cánh đồng phía Nam kênh Xà No, với diện tích khoảng 20.000ha. Từ nhiều yếu tố về tự nhiên và được đầu tư mang lại đã giúp người dân sống dọc theo 2 bên tuyến kênh xáng Xà No sản xuất nông nghiệp hiệu quả, đời sống ngày càng phát triển, xây dựng quê hương tích cực đổi mới.

Trong một lần công tác vào cuối năm 2023 tại Hậu Giang, ngắm nhìn bờ kè, dòng nước xuôi chảy trên dòng kênh Xà No, ông Lê Minh Hoan, Bộ trưởng Bộ NN&PTNT, nói rằng: Với vùng đất nào có những yếu tố gần chợ, gần sông, gần lộ thì cư dân ở đó không những thuận lợi trong cuộc sống, làm ăn mà còn ở việc di chuyển, giao thương. Minh chứng cụ thể là tại tuyến kênh xáng Xà No, đoạn đi qua địa bàn Hậu Giang. Với sự phát triển như hiện nay, mong lãnh đạo tỉnh Hậu Giang tiếp tục quan tâm đầu tư để người dân sống dọc theo 2 bên bờ kênh xáng Xà No ngày càng vươn tầm cao mới từ các mô hình sản xuất hiệu quả với nguồn nước ngọt và phù sa mà dòng Xà No mang lại.

HỮU PHƯỚC