Báo chí kiến tạo - Báo chí nhân văn

Trong giai đoạn hiện nay, xuất phát từ nhiều nguyên nhân, trong đó có thực tế một số cơ quan báo chí thực hiện nhiệm vụ chưa đạt yêu cầu cao về chất lượng thông tin nên báo chí kiến tạo/báo chí giải pháp ra đời.

Các phóng viên, nhà báo tác nghiệp tại Họp mặt Kỷ niệm 99 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam. Ảnh: LÝ ANH LAM

Giải pháp báo chí này đã, đang góp phần để báo chí cách mạng Việt Nam hoàn thành hiệu quả cao hơn nhiệm vụ chính trị mà Đảng, Nhà nước, Nhân dân giao cho.

Có nhiều khái niệm về báo chí kiến tạo/báo chí giải pháp, song có thể hiểu báo chí kiến tạo/báo chí giải pháp ở nghĩa gần đúng, đủ là: Các cơ quan báo chí tận dụng tối đa vai trò, trách nhiệm của mình để chuyển tải những ý tưởng, đề xuất, kiến nghị từ người dân, doanh nghiệp, chuyên gia,... đến cơ quan quản lý nhằm giải quyết hiệu quả các vấn đề chính trị, xã hội; báo chí kiến tạo làm lành mạnh hóa các mối quan hệ xã hội bằng cách kết nối, sẻ chia, giúp mọi người thấu hiểu nhau hơn để gắn kết, cùng xây dựng một xã hội tốt đẹp, văn minh.

Bác Hồ với báo chí cách mạng

Là người sáng lập nền báo chí cách mạng Việt Nam, Bác Hồ luôn nhấn mạnh vai trò quan trọng và tác động to lớn của báo chí, Người coi: “Văn hóa là một mặt trận”, “Cán bộ báo chí cũng là chiến sĩ cách mạng. Cây bút, trang giấy là vũ khí sắc bén của họ”.

Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng khẳng định, phẩm chất đạo đức, năng lực của người làm báo là yêu cầu không thể thiếu để báo chí xứng đáng với vai trò vị trí quan trọng trong công cuộc cách mạng chung của đất nước.

Báo chí cách mạng Việt Nam là tiếng nói của Đảng, Nhà nước và các tổ chức chính trị, xã hội, nghề nghiệp, là diễn đàn tin cậy của Nhân dân. Báo chí cách mạng tuyên truyền, phổ biến đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước, phản ánh nguyện vọng chính đáng của các tầng lớp Nhân dân.

Báo chí cũng là một vũ khí sắc bén chống lại các thế lực thù địch của cách mạng, đấu tranh chống tiêu cực bảo vệ lợi ích của Nhân dân. Báo chí Việt Nam không ngừng phát triển phong phú, đa dạng; đang hiện đại hóa, ngày càng hoàn thiện hơn. Báo chí cách mạng Việt Nam luôn hướng đến những hoạt động, tạo ra giá trị tốt đẹp, nhân văn.

Chủ tịch Hồ Chí Minh dạy: “Ngòi bút của các bạn cũng là những vũ khí sắc bén trong sự nghiệp phò chính, trừ tà, mà anh em văn hóa trí thức phải làm cũng như là những chiến sĩ anh dũng trong công cuộc kháng chiến để tranh lại quyền thống nhất và độc lập cho Tổ quốc”.

Xuất phát từ mục đích hoạt động của nền báo chí cách mạng là vì dân và từ vai trò to lớn của báo chí đối với xã hội, Bác nhấn mạnh: “Không biết rõ, hiểu rõ, chớ nói, chớ viết. Khi không có gì cần nói, không có gì cần viết, chớ nói, chớ viết càn”, “Một tờ báo không được đại đa số (dân chúng) ham muốn thì không xứng đáng là một tờ báo”...

Những căn dặn của Bác, suy cho cùng, Người gửi gắm người làm báo hãy luôn năng động, sáng tạo trong từng tác phẩm để đưa đến công chúng những sản phẩm báo chí bổ ích.

Báo chí kiến tạo

Một khái niệm cơ bản, tương đối về báo chí kiến tạo là báo chí mà ở đó cơ quan báo chí chủ động tăng cường thông tin phân tích, phát huy vai trò kiến tạo, giải pháp.

Báo chí kiến tạo không né tránh những vấn đề tiêu cực mà đưa tin theo hướng xây dựng, tìm ra cách khắc phục, giải quyết theo hướng nhân văn, nhân đạo, theo đường lối của Đảng và quy định của pháp luật để đem lại cảm xúc, niềm tin của Nhân dân.

Một góc nhìn khác của chuyên gia, có thể hiểu báo chí kiến tạo là trường phái báo chí nhấn mạnh trách nhiệm và vai trò tích cực của báo chí trong xây dựng một cộng đồng lành mạnh, an toàn. Khi càng ngày nhiều vấn đề chính trị, kinh tế và xã hội phức tạp nảy sinh, vai trò tích cực của báo chí càng được coi trọng.

Báo chí kiến tạo còn là báo chí dấn thân, cống hiến, sáng tạo không ngừng; một sản phẩm báo chí dấn thân có sức lay động hơn sản phẩm hời hợt, thiếu chất liệu cuộc sống, hơi thở cuộc sống.

Kiến tạo phải “lấy hoa thơm lấn dần cỏ dại”, “lấy cái đẹp dẹp cái xấu”; là báo chí phát hiện, biểu dương những nhân tố mới, người tốt, việc tốt, lấy tích cực đẩy lùi tiêu cực, tạo động lực, truyền cảm hứng, tạo sự lan tỏa trong cộng đồng, xã hội.

Tại Hậu Giang, các cơ quan báo chí thường trú và địa phương đã bám sát định hướng tuyên truyền, hoạt động đúng tôn chỉ, mục đích. Tập trung phản ánh khá đầy đủ, sinh động, kịp thời các diễn biến trên mọi lĩnh vực, đáp ứng được nhu cầu xem, nghe, đọc và tìm hiểu thông tin của mọi người, là diễn đàn tin cậy của Nhân dân…

Báo chí kiến tạo ở Hậu Giang đã tạo ra nhiều chương trình, sản phẩm mới, lan tỏa sâu rộng trên các nền tảng số, có hiệu ứng tốt trong xã hội, được cán bộ, đảng viên và Nhân dân đón nhận. Đang ngày càng thực hiện tốt hơn chức năng giám sát và phản biện xã hội, kiến tạo, đề xuất giải pháp cho những vấn đề quan trọng của đất nước, cho các cấp, các ngành, địa phương.

Báo chí kiến tạo giúp cán bộ, đảng viên và Nhân dân đã kịp thời nắm bắt được những thông tin chính thống, cơ bản của Đảng; góp phần quan trọng tạo niềm tin, sự đồng thuận, phát huy tinh thần yêu nước, đoàn kết, ý chí tự lực, tự cường vượt qua khó khăn, thử thách, hiện thực hóa khát vọng xây dựng Hậu Giang phát triển nhanh, bền vững, toàn diện, bao trùm…

Báo chí giải pháp tạo ra nội dung đa dạng và sáng tạo hơn, thu hút và giữ chân khán, thính, độc giả bằng những góc nhìn mới; góp phần nâng cao dân trí, động lực trong thi đua của các cấp, các ngành và toàn dân.

Chuyên gia cho rằng, báo chí kiến tạo thể hiện rõ ràng trong giai đoạn đưa tin giai đoạn đại dịch Covid-19. Cụ thể là phản ánh về tình hình dịch bệnh; hai là hướng dẫn người dân bảo vệ mình trong đại dịch và khi dịch kiểm soát tốt thì báo chí đề cập đến giải pháp, và ở giai đoạn ba chính là báo chí kiến tạo.

Kiến tạo gần đây cũng có thể thấy là việc đưa thông tin xấu, tiêu cực, có liều lượng; nếu nhiều và không cần thiết thì nhà quản lý báo chí chấn chỉnh để góp phần kiến tạo một xã hội lành mạnh.

Kiến tạo góp phần bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng khi tin, bài đều có cách làm hay, hiệu quả, giải pháp cụ thể…

Báo chí kiến tạo ở tỉnh dần hiện rõ qua các tác phẩm. Như loạt bài về nâng cao chất lượng cán bộ, tác giả bên cạnh nêu thực trạng một số cán bộ Hậu Giang suy thoái về đạo đức, lối sống thì đề cập đến quyết tâm nâng chất cán bộ của tỉnh và chứng minh bằng các giải pháp cụ thể thông qua các nghị quyết, đề án về cán bộ.

Hoặc “Ngăn chặn “phím chiến” vùng miền, không để thế lực thù địch lợi dụng để chia rẽ khối đại đoàn kết toàn dân tộc”, tác giả ngoài đề cập đến thực trạng này trên các mạng xã hội, nêu thực tế những tài khoản ảo, kích động, chia rẽ… còn nêu các giải pháp ngăn chặn rất cụ thể…

Hoàn thiện nền báo chí cách mạng Việt Nam vốn đã nhân văn

Nâng cao chất lượng báo chí gắn với kiến tạo/giải pháp, cần tiếp tục thực hiện các yêu cầu sau:

Báo chí phải tiếp tục làm tốt hơn nữa chức năng định hướng tư tưởng, xây dựng và bảo vệ vững chắc nền tảng tư tưởng của Đảng, luôn bám sát, đồng hành, đóng góp tích cực vào việc thực hiện thắng lợi các mục tiêu nhiệm vụ của Đảng, của đất nước; phát huy, tôn vinh những giá trị cốt lõi của dân tộc, khơi dậy tinh thần yêu nước, ý chí tự lực, tự cường, tinh thần đại đoàn kết toàn dân tộc, chung sức, đồng lòng hiện thực hóa khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc.

Báo chí phải là cầu nối chắc chắn giữa Đảng, Nhà nước với Nhân dân, tuyên truyền, hướng dẫn, cổ vũ Nhân dân thực hiện chủ trương, quan điểm đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước.

Phải thực sự là diễn đàn tin cậy của Nhân dân, phát huy dân chủ để Nhân dân tham gia bày tỏ chính kiến, tâm tư, nguyện vọng, tham gia giám sát, phản biện xã hội, cũng như là diễn đàn để dân tham gia các công việc của đất nước.

Tiếp tục đẩy mạnh chuyển đổi số, tăng cường ứng dụng công nghệ mới, kỹ thuật mới; xây dựng các mô hình báo chí hiện đại, chuyên nghiệp, đa nền tảng, đa phương tiện, phù hợp với xu thế phát triển công nghệ số, truyền thông thế giới để đổi mới và làm tốt vai trò định hướng dư luận.

Không ngừng đổi mới cả nội dung và phương thức hoạt động, phát huy vai trò của báo chí kiến tạo, báo chí giải pháp; kịp thời phát hiện những vấn đề mới, khó, phức tạp, phản ánh trung thực, khách quan, toàn diện, phân tích, luận giải một cách sâu sắc, khoa học và đề xuất giải pháp cho từng vấn đề.

Kiến tạo thì báo chí phải luôn đi đầu biểu dương, nhân rộng những nhân tố mới, người tốt, việc tốt, bảo vệ chân lý, lẽ phải, với tinh thần “lấy cái đẹp dẹp cái xấu”, lấy tích cực đẩy lùi tiêu cực, tạo động lực, truyền cảm hứng, lan tỏa năng lượng tích cực trong cộng đồng, xã hội, góp phần xây dựng bản lĩnh, trí tuệ, tâm hồn, khí phách con người Việt Nam trong thời kỳ mới.

Cần kịp thời phát hiện, phản ánh những tồn tại, hạn chế, đấu tranh mạnh mẽ, kiên quyết trước những hiện tượng tiêu cực, hành động sai trái, xuyên tạc, chống phá; cung cấp cho công chúng những thông tin chân thực, khách quan, đúng bản chất của sự việc, vấn đề; đề cao tính xây dựng, nhằm tìm cách khắc phục, giải quyết theo hướng nhân văn, nhân đạo, đúng quan điểm, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, mang lại kết quả tích cực hơn cho xã hội. Tuyệt đối không sa đà vào phê phán một chiều, phiến diện, thụ động, luôn chủ động, tích cực, đồng hành cùng dân tộc, đồng cảm với Nhân dân, đồng thuận vì mục tiêu xây dựng xã hội ngày càng tốt đẹp hơn - Đó là mục tiêu, yêu cầu của một nền báo chí cách mạng, chuyên nghiệp, nhân văn và hiệu quả.

Tổ chức nhiều hoạt động để nhà báo trau dồi, nâng cao đạo đức cách mạng nhà báo Việt Nam. Nhà báo kiến tạo cũng cần quan tâm đến thực hiện nghiêm đạo đức nhà báo; tự học, chấp hành nghiêm túc chế độ đào tạo chuyên sâu, trang bị những kỹ năng phân tích, đánh giá và thấu hiểu sâu sắc về các vấn đề xã hội.

Mỗi tác phẩm báo chí kiến tạo ngoài mục tiêu phản ánh thực trạng còn phải điều tra, thăm dò ý kiến, tư vấn và tập trung vào việc tìm kiếm giải pháp cụ thể, đồng hành với sự phát triển của đất nước, Nhân dân. Phải đảm bảo thông tin tích cực và các giải pháp xây dựng xã hội lành mạnh là nguồn cảm hứng và sự động viên cho nhiều người từ bài báo giải pháp.

Cơ quan báo chí và người làm báo ở Hậu Giang đã có những bước đi trong thực hiện báo chí giải pháp, kiến tạo.

Báo chí kiến tạo là giải pháp của báo chí nhân văn. Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Nguyễn Mạnh Hùng từng nhấn mạnh: “Chúng ta cần một nền báo chí thúc đẩy xã hội cùng suy nghĩ để mang lại giải pháp chứ không chỉ là một lực lượng báo chí chỉ biết đưa tin và bình phẩm không mang tính xây dựng. Báo chí bình phẩm thì người dân cũng sẽ bình phẩm, báo chí giải pháp thì người dân cũng sẽ tìm giải pháp”.

TRÍ THỨC