Vị Thanh: Hình thành và phát triển

Mở mang nghề làm rẫy và lập vườn

Thứ Sáu, ngày 08/09/2023 | 07:37

Sau nghề ruộng, có thể nói nghề làm rẫy tại vùng Vị Thanh xưa cũng nương theo việc đào kinh mà phát triển, bởi nước tưới là vấn đề quan trọng đã được giải quyết.

Người dân canh tác khóm tại xã Hỏa Tiến, thành phố Vị Thanh.

Sách “Lịch sử khẩn hoang miền Nam” viết: “Đặc biệt ở Rạch Giá, người Huê Kiều lại tích cực khẩn hoang, với sở trường làm rẫy ở đất giồng ven sông Cái Lớn và Cái Bé. Bên sông Trà Ban (Long Mỹ) có xóm rẫy của người Tiều trồng khoai lang; ở Bến Nhứt (Gò Quao) thì trồng ổi; Tắc Cậu, Hỏa Lựu nghề trồng khóm lâu đời. Khi kinh Xà No đào mở, Hỏa Lựu vừa có điều kiện tăng diện tích cây khóm; vừa trồng thêm dưa hấu, khoai lang nghệ nổi tiếng khắp lục tỉnh”.

Nghề làm rẫy ở Hỏa Lựu, Vị Thanh đã đạt tới trình độ canh tác khá cao. Trước hết, nhờ ven sông rạch có phần đất gò, có lớp than bùn làm phân bón. Thứ đến, nhờ kỹ thuật canh tác từ chọn giống cho tới chăm sóc, người Hoa rất thành thạo, nên huê lợi từ nghề làm rẫy cũng ngang với nghề làm ruộng.

Rẫy khóm mênh mông, trải qua bao đời, dần hình thành nên khu dân cư người Hoa (Triều Châu), gọi là xóm “Chìa Khóm”. Địa danh này hình thành, có lẽ đây là đất nhiễm phèn, mặn; không trồng lúa được, chỉ có trồng khóm mà ăn!

Về lập vườn, thời Mạc Cửu, Gia Long, dân cư các huyện Hà Châu, trấn Hà Tiên đã biết canh tác vườn, với các loại cây trồng: Hồ tiêu, dâu (tằm), cau, trầu. Đến khi vua Minh Mạng cho lập địa bạ (1836), phía đất huyện Kiên Giang dọc theo sông Cái Lớn, Cái Bé vẫn chưa có ghi nhận nào về đất vườn. Dù vậy, có lẽ trên những phần dân cư thổ ít ỏi, người khẩn hoang đã trồng một số bờ tre, bụi chuối, cây cau, dây trầu chỉ để sử dụng gia đình là chính.

Qua các trang sách “Văn minh miệt vườn” của Sơn Nam, người ta mới dần nhận ra buổi đầu sơ khai của miệt vườn vùng vịnh Xiêm La, hồi những thập niên đầu thế kỷ XX, khi kinh Xà No đào mở... Với ruộng đất cò bay thẳng cánh, với số địa tô thâu góp đôi ba chục ngàn giạ lúa hoặc nhiều hơn nữa - giới đại điền chủ dư điều kiện để tạo lập vườn cau, vườn dừa, cất nhà ngói, chơi cây kiểng, hòn non bộ, cất nhà thủy tạ theo kiểu mẫu đã có ở Sa Đéc, Cần Thơ, Vĩnh Long, Mỹ Tho vì đó là hình thức sang trọng mà họ thường mơ ước.

Tuy vậy, do kinh Xà No và các kinh nhánh mới đào, đất còn nhiều phèn, nên các nỗ lực lập vườn chủ yếu đối với các loại cây vườn khỏe mạnh, như tác giả nhận xét: “Đất ẩm thấp, nhưng lên tiếp cao, đào mương kỹ lưỡng thì dừa, cau vẫn sống với năng suất trung bình; chuối, mía, tre mọc dễ dàng. Muốn cho đất ráo phèn thì trồng thêm cây so đũa,...”. Tuy nhiên, các loại cây vườn có múi, cây ăn trái như: Vú sữa, cam, quýt, sầu riêng, bưởi,... chưa thích nghi được trên vùng đất mới.

Bên phía đất Long Mỹ, các làng Vĩnh Tường, Long Bình, Long Trị lúc này cũng rộ lên phong trào lập vườn. Ngày nay, người ta còn giữ được giống quýt đường Long Trị. Miệt vườn Long Mỹ tồn tại và phát triển đến suốt thời kỳ kháng Pháp, có lúc được sánh ngang với miệt vườn Cần Thơ.

Cũng tại vùng Long Mỹ, có ông Phủ Hàm Năng (Nguyễn Hiền Năng) người khẩn hoang lập làng Vĩnh Tường, đã viết và xuất bản cuốn sách “Hiền Năng gia huấn”. Trong đó, dạy cả nghề làm ruộng, làm vườn. Ông ghi tỉ mỉ từ cách chọn đất, làm đất, cho tới cách trồng cây vườn.

Đối với nghề chăn nuôi và thủy sản ở Rạch Giá thời Pháp thuộc, chưa thấy tư liệu nào ghi nhận. Đọc lại một báo cáo của chính quyền Pháp tại Cần Thơ trước năm 1989, cho thấy hàng năm tỉnh thu thuế ngư nghiệp 15.000 đồng về cá và 10.000 đồng về tôm. Đây là nguồn thu rất lớn, nếu tính theo giá lúa chỉ 2-3 cắt/giạ. So sánh với tỉnh Rạch Giá, nơi có nguồn tôm, cá đồng dồi dào (không kể hải sản) như vùng sông Cái Lớn, Cái Bé, U Minh thì chắc chắn nguồn lợi ngư nghiệp còn lớn hơn. Riêng về nuôi cá, có lẽ mới phổ biến loại cá tra (cá vồ), cư dân mua cá giống của các ghe hàng cá từ miệt Châu Đốc xuống, rồi thả hầm nuôi, vừa có chỗ gia đình đi vệ sinh.

Chặng đường hình thành nghề nông nói chung, trong đó làm ruộng vẫn là hàng đầu, kế đến là nghề làm rẫy,... đã trở thành ngành kinh tế chủ lực của vùng đất Hỏa Lựu - Vị Thanh xưa, nhất là giai đoạn đào kinh xổ phèn, lấy nước ngọt về canh tác. Nhìn một cách khách quan, chính mặt nào đó, nhờ sự mạnh dạn bỏ vốn đầu tư lập sở điền, sản xuất theo lối tập trung hóa, nên nông nghiệp hai bờ kinh đào đã nhanh chóng phát triển, mở ra thời kỳ mới cho cây lúa nước, cho cây khóm, dưa hấu, khoai lang,... ở Hỏa Lựu - Vị Thanh. Đồng thời, ảnh hưởng văn minh miệt vườn đến từ phía Phong Điền (Cần Thơ) cũng dần rõ nét, thúc đẩy nghề làm vườn ra đời.

Từ năm 1948-1954, Vị Thanh, Hỏa Lựu thuộc vùng giải phóng, thỉnh thoảng mới hứng chịu bom, đạn nên công việc canh tác vẫn bình thường, tuy không có bước đột phá. Thực hiện chủ trương “cấp đất cho dân cày”, chính quyền cách mạng trưng thu đất địa chủ cấp cho các hộ tá điền và các hộ thiếu đất, không đất sản xuất. Theo sách “Lịch sử Giồng Riềng” (bao gồm địa bàn Vị Thanh): “Từ quý II, năm 1948 Giồng Riềng bắt đầu thực hiện tạm cấp đất. Hội đồng tạm cấp đất của quận được thành lập, bao gồm Hội Nông dân cứu quốc, Ủy ban kháng chiến hành chánh và Mặt trận Việt Minh. Sau đó, quận chỉ định Hội đồng tạm cấp đất của các làng”.

Trong lúc này, do ta thực hiện chủ trương “bao vây kinh tế địch”, tổ chức nhiều trạm gác theo trục giao thông khiến trong vùng tạm chiếm, chúng rất thiếu nguồn thực phẩm lúa, gạo, thịt, tôm, cá, khô, trứng,... Đổi lại Pháp thi hành chủ trương “phong tỏa kinh tế vùng kháng chiến”, nên quần chúng len lỏi qua các đồn địch, mang các hàng thiết yếu vào vùng kháng chiến, thì bị các đồn bót, trạm kiểm soát của địch xét hỏi, tịch thu. Do tình hình trên, vùng kháng chiến Giồng Riềng rất thiếu đường và muối, ta phải phát động nhân dân trồng mía và ủ mộng nấu mạch nha thay đường.

Tóm lại, nông nghiệp vùng Vị Thanh, Hỏa Lựu thời kháng Pháp (1945-1954) cho thấy thực dân Pháp rất ít đầu tư phát triển, chỉ tập trung cho kinh tế khu vực thành thị. Trong khi đó, nông nghiệp trong vùng giải phóng có nhiều cố gắng giữ vững, vượt qua trở ngại, khó khăn do chiến tranh. Tuy không tiến triển, nhưng cũng đã góp phần “nuôi quân đánh giặc”, giữ được đời sống no ấm, trong hoàn cảnh có lúc cực kỳ khó khăn.

VỊ THANH

Viết bình luận mới

Xem thêm

Hậu Giang tiếp tục phát triển ấn tượng

07:52 30/06/2025

Trong 6 tháng đầu năm, trước bối cảnh tình hình chung có những thuận lợi và khó khăn, thách thức đan xen, cấp ủy đảng, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội các cấp trong tỉnh với tinh thần đoàn kết, chủ động, sáng tạo,

Kết nạp đảng viên đạt 54,31%

11:09 27/06/2025

(HGO) - Năm 2025, tỉnh đề ra chỉ tiêu kết nạp 1.322 đảng viên. Qua thực hiện trong 6 tháng đầu năm, đã kết nạp được 781 đảng viên, đạt 54,31% chỉ tiêu.

11 công đoàn cấp huyện và tương đương kết thúc hoạt động kể từ ngày 30-6

08:39 27/06/2025

(HGO) - Liên đoàn Lao động tỉnh vừa tổ chức công bố các quyết định giải thể, kết thúc hoạt động công đoàn cấp huyện và tương đương; các quyết định tiếp nhận công đoàn cơ sở, nghiệp đoàn trực thuộc các đơn vị giải thể, kết thúc hoạt động.

Một “mái nhà” - Một khát vọng

05:46 27/06/2025

Có những tên gọi khi cất lên đã khiến lòng người xao xuyến, gợi về những miền ký ức sâu lắng và những cảm xúc trọn vẹn: Cần Thơ yêu kiều - Hậu Giang trìu mến - Sóc Trăng thân thương.

Mỗi cán bộ đoàn, hội, đội không ngừng đổi mới, thích ứng, tiên phong và sáng tạo

09:54 25/06/2025

(HG) - Đó là yêu cầu được đưa ra tại Hội nghị sơ kết công tác Đoàn, Hội và phong trào thanh thiếu nhi 6 tháng đầu năm; tổng kết công tác đoàn, đội trường học năm học 2024-2025, do Ban Thường vụ Tỉnh đoàn tổ chức vào ngày 23-6.

Xây dựng 19 căn nhà tình thương cho phụ nữ khó khăn về nhà ở

09:50 25/06/2025

(HG) - Sáu tháng đầu năm, các cấp hội LHPN trong tỉnh đã vận động hỗ trợ xây dựng và bàn giao 19 căn nhà tình thương cho phụ nữ khó khăn về nhà ở, với tổng kinh phí 950 triệu đồng.

Hậu Giang ơi, còn mãi trong tim !

05:54 25/06/2025

Hậu Giang sắp… lùi lại, tạm biệt một cái tên thân thương để hòa nhập, bước vào một chặng đường mới hứa hẹn mạnh mẽ hơn, giàu đẹp hơn!

Đẩy mạnh chăm lo hội viên, nông dân nghèo

06:41 24/06/2025

(HG) - Đầu năm đến nay, các cấp hội nông dân triển khai nhiều hoạt động thiết thực, ý nghĩa nhằm chăm lo đời sống hội viên, nhất là nông dân nghèo, hoàn cảnh khó khăn.

Lan tỏa phong trào phụ nữ khởi nghiệp, xây dựng gia đình hạnh phúc

13:59 23/06/2025

(HGO) - Ngày 23-6, Hội LHPN tỉnh tổ chức chương trình kỷ niệm Ngày Gia đình Việt Nam 28-6; tổng kết Cuộc vận động “Xây dựng gia đình 5 không, 3 sạch” tham gia xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2020-2025; các cuộc thi do Hội phát động và ra mắt quyển sách “Câu chuyện khởi nghiệp của phụ nữ tỉnh Hậu Giang”. Tham dự có bà Ngô Thị Tuyết Em, Giám đốc Trung tâm Vì sự phát triển phụ nữ đồng bằng sông Cửu Long; bà Võ Thị Mỹ Trang, Phó Chủ tịch HĐND tỉnh.

Bố trí hài hòa, hợp lý chỗ làm việc cho từng cán bộ, công chức

05:52 23/06/2025

Sau khi sắp xếp, tỉnh Hậu Giang còn 28 đơn vị hành chính cấp xã (gồm 21 xã, 7 phường), giảm 47 đơn vị hành chính cấp xã, đạt tỷ lệ 62,66%, bảo đảm giảm đúng tỷ lệ từ 60-70% số lượng đơn vị hành chính cấp xã theo quy định của Trung ương.

THÔNG TIN CẦN BIẾT
Nhiều mây, có mưa, có nơi mưa vừa, mưa to và rải rác có dông. Gió tây nam cấp 3. Trong cơn dông có khả năng xảy ra lốc, sét và gió giật mạnh.

Thành lập Tổ Công tác thường trực tiếp nhận, hướng dẫn, giải đáp khó khăn, vướng mắc phát sinh trong quá trình sắp xếp tổ chức bộ máy

11:02 30/06/2025

(HGO) - Nhằm đảm bảo vận hành mô hình chính quyền địa phương 02 cấp thông suốt, hiệu quả, Bảo hiểm xã hội (BHXH) khu vực XXX vừa thành lập Tổ Công tác thường trực tiếp nhận, hướng dẫn, giải đáp khó khăn, vướng mắc phát sinh trong quá trình sắp xếp tổ chức bộ máy

Kính gửi Quý độc giả thân yêu !

08:11 30/06/2025

Kể từ số báo này, Báo Hậu Giang sẽ chính thức ngừng xuất bản, chia tay với Quý độc giả theo sự chỉ đạo của Thường trực Tỉnh ủy để sáp nhập về đơn vị hành chính mới thành phố Cần Thơ theo Nghị quyết số 202/2025/QH 15 ngày 12 tháng 6 năm 2025 của Quốc hội về việc sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh năm 2025.

“Hạnh phúc tuổi trẻ”

08:10 30/06/2025

Đây là quyển sách của triết gia Ấn Độ Jiddu Krishnamurti (1895-1986) dành cho những người trẻ.

Mãi nhớ Hậu Giang qua từng câu hát, lời ca !

08:09 30/06/2025

Miền đất Hậu Giang đã để lại trong ký ức bao người không chỉ qua âm nhạc, mà ở các thể loại nghệ thuật khác như văn, thơ, nhiếp ảnh...