Tháng 4 - Ký ức và hiện tại

Giữa những ngày tháng 4 lịch sử, đong đầy cảm xúc nhất có lẽ vẫn là những người đã từng tham gia trận đánh giải phóng thị xã Vị Thanh cách đây 41 năm.

Những cán bộ, chiến sĩ tham gia giải phóng thị xã Vị Thanh họp mặt hàng năm. Trong ảnh là ông Lê Hải (bìa phải), người đã bắt sống tên đại tá ngoan cố Hồ Ngọc Cẩn.

Ngồi gảy cây đàn cò lên mấy khúc Nam Xuân nghe chút rộn ràng, đôi mắt ánh lên niềm vui, với giọng nói hào sảng, ông Chín Trung (Hồ Chí Trung), nguyên Trưởng Ban An ninh thị xã Vị Thanh, vẫn háo hức khi nói về “sự kiện” trong cuộc đời ông: “Những ngày oanh liệt đó đã trở thành ký ức không thể phai mờ trong mỗi cán bộ, chiến sĩ từng tham gia giải phóng thị xã Vị Thanh năm ấy. Chúng tôi cũng luôn nhớ công lao của anh Lê Hồng Bông (Ba Tình), anh Lê Hải - người đã bắt sống tên đại tá ngoan cố Hồ Ngọc Cẩn… và rất nhiều những người khác nữa, tất cả các mẹ, các anh, các chị đã làm nên một phần của lịch sử rồi”.

Nhắc đến Vị Thanh nhiều người lại nhớ đến sự cứng đầu, tàn bạo, hung hãn của địch như Tiểu khu Chương Thiện, căn cứ Bộ Chỉ huy tiền phương Sư đoàn 21, căn cứ Trung đoàn 31, Ty cảnh sát địch, sân bay, căn cứ giang thuyền hải quân… là trung tâm các tỉnh miền Tây Nam bộ. Đây là nơi đặc biệt quan trọng về mặt quân sự, là địa bàn cơ động của ta. Ở đây có nhiều đầu mối giao thông thủy, bộ, là chiến trường trọng điểm, trung tâm then chốt của Quân khu 9; nếu địch chiếm được vùng này, khả năng chúng sẽ bảo vệ được cơ quan đầu não Vùng 4 chiến thuật ở Cần Thơ và làm bàn đạp tấn công vào căn cứ U Minh và các tỉnh xung quanh.

Bờ kè kênh xáng Xà No. Ảnh: LÝ ANH LAM

Cách đây 41 năm, tại thị xã Vị Thanh (Trung tâm tỉnh lỵ Chương Thiện), lúc 5 giờ ngày 1-5-1975, các cánh quân của ta đồng loạt nổ súng tiến công vào các mục tiêu trên địa bàn thị xã. Các mũi tiến công vào Bộ Chỉ huy tiền phương Sư đoàn 21 và căn cứ Trung đoàn 31, hướng tiến công vào Tiểu khu Chương Thiện, vào Ty cảnh sát, và Chi khu Đức Long. Thấy tình hình diễn biến bất lợi, tên Hồ Ngọc Cẩn sử dụng vô tuyến điện ra lệnh cho các cứ điểm ở Trung đoàn 31, Vịnh Chèo, Chi khu Đức Long dùng pháo binh bắn yểm trợ cho bọn địch ở nội ô thị xã. Nhưng, các cứ điểm trên đã đầu hàng hoặc bị pháo của ta khống chế nên không chi viện được. Hồ Ngọc Cẩn ra lệnh cho lính lái xe đưa hắn xuống Trung đoàn 31 để liên hệ lực lượng tại đây phản công, nhưng bị quân ta chặn bắt sống. Ta buộc tên Hồ Ngọc Cẩn dùng vô tuyến điện kêu gọi binh lính địch trong tiểu khu và các điểm còn lại buông súng đầu hàng. Thị xã Vị Thanh hoàn toàn giải phóng vào lúc 9 giờ 30 phút, ngày 1 tháng 5 năm 1975.

Ông Sáu Kỷ (bìa trái) hay kể những câu chuyện về thời chống Mỹ cho lớp trẻ nghe.

Với những người từng tham gia kháng chiến giải phóng thị xã Vị Thanh, ngày giải phóng được xem như ngày được sinh ra thêm lần nữa. Một niềm mơ ước về cuộc sống an bình đến nay đã dần thành hiện thực. Ngày giải phóng, với mỗi người đều có một ký ức riêng. Ông Trần Văn Kỷ (Sáu Kỷ), nguyên Tham mưu trưởng Thị đội Vị Thanh, nhớ lại ngày giải phóng, người dân tràn xuống các nẻo đường của trung tâm thị xã Vị Thanh, hô vang “Hoan hô quân Giải phóng”, “Hoan hô hòa bình, độc lập”, “Bác Hồ muôn năm!”. Từ người già đến trẻ nhỏ đều chung một niềm hân hoan. Những mẹ già mắt nhăn nheo tràn nước mắt đón con, những người vợ trẻ vui mừng reo hò đến khàn cả tiếng mừng chồng ngày toàn thắng…

Mấy ông bạn già của ông Chín Trung hay hàn huyên về những chuyện cũ, về những đổi thay của tỉnh mới Hậu Giang. Lúc đó, cán bộ, công chức của tỉnh mới phải ở nhà thuê, nhà tạm, đời sống còn nhiều khó khăn. Thế mà chỉ hơn mười năm, Hậu Giang đã vươn lên mạnh mẽ và làm được biết bao nhiêu việc có lợi, có ích cho dân, đó là cái nghĩa, cái tình với dân vùng kháng chiến. Vị Thanh hôm nay đã là thành phố, từng con đường, ngõ phố đã đổi thay. Đi dọc theo hai bên kênh Xà No, ông Sáu Kỷ bồi hồi: “Thời chiến tranh đâu có ai nghĩ mình còn sống để hưởng hòa bình. Bây giờ, thị xã Vị Thanh hiện đại quá, cuộc sống thay đổi từng ngày, bỏ dép đi chân không dọc bờ kè kênh Xà No cũng thấy sướng nữa, gạch lát vỉa hè láng o, chứ mấy chục năm trước lộ đất còn không có mà đi nữa”.

41 năm qua đi, vết thương chiến tranh vẫn còn, nhưng vì tương lai, vì một cuộc sống tươi đẹp, những vết thương đó được phủ lên trên bằng những nụ cười hạnh phúc, được hàn gắn bằng những công trình, những sự quan tâm, chia sẻ, chăm lo. Ông Nguyễn Phong Quang, Phó trưởng Ban Thường trực Ban Chỉ đạo Tây Nam bộ, nguyên Bí thư Tỉnh ủy Hậu Giang, từng chia sẻ, ngay từ đầu nhiệm kỳ đầu tiên, Đảng bộ tỉnh Hậu Giang khi đó đã tập trung chăm lo trước cho hộ nghèo, gia đình chính sách… luôn lo cho dân trước, để dân có cuộc sống ổn định, còn cán bộ chịu cực khổ chút. Một vùng đất coi như vùng ven, vùng sâu của tỉnh Cần Thơ ngày xưa giờ đây đã có những bước tiến đáng khen ngợi.

Vị Thanh - tên gọi thân thương và cũng là nơi lưu giữ những ký ức không quên của những người kháng chiến. Nhìn lại nơi một thời mình đã gắn bó, chiến đấu, ông Lê Hồng Bông (Ba Tình), nguyên Bí thư Thị xã ủy Vị Thanh, bày tỏ: “Mình thì ngày một già, còn đất Vị Thanh cứ như trẻ ra, đã là thành phố rồi nên cuộc sống đổi khác dữ lắm. Tỉnh mình thành lập sau nên cũng không dám so với ai, nhưng với một vùng đất đầy vết tích chiến tranh, mà giờ đây nhà cửa san sát, mua bán nhộn nhịp, xe chạy đầy đường, thì thật sự khó mà ngờ được”.

“Chúng ta thực sự vui mừng thấy rằng trên vùng đất chiến đấu rất ác liệt và chiến thắng oanh liệt, nhưng cũng đã bị tàn phá nặng nề trong chiến tranh, nay đang hình thành một khu vực phát triển trên tất cả các lĩnh vực, góp phần nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho bà con ta, đồng bào, đồng chí Hậu Giang chúng ta”. (Nguyên Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Tấn Dũng phát biểu tại Lễ kỷ niệm 40 năm Ngày giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước được tổ chức tại Hậu Giang năm 2015).

“Từ khi thành lập tỉnh đến nay, với quyết tâm rất cao của cả hệ thống chính trị, với sự phấn đấu khắc phục khó khăn của các tầng lớp nhân dân, Hậu Giang luôn hoàn thành các mục tiêu đề ra, nền kinh tế không ngừng phát triển. Những thành tựu quan trọng đó thể hiện sự đoàn kết, thống nhất ý chí và hành động của Đảng bộ, dân và quân Hậu Giang trên tất cả các lĩnh vực. Những kết quả đạt được trong những năm qua đã tạo nên thế và lực mới cho vùng đất giàu truyền thống cách mạng Hậu Giang”. (Bí thư Tỉnh ủy Trần Công Chánh)

Bài, ảnh: HOÀNG NGUYÊN