Vị Thanh: Hình thành và phát triển: Giao thông, đường bộ thời kháng chiến chống Mỹ

Đầu thời kỳ kháng chiến chống Mỹ, khi chính quyền Việt Nam Cộng hòa xây dựng khu trù mật Vị Thanh - Hỏa Lựu (1960), tiếp đến thành lập quận Đức Long, rồi tỉnh Chương Thiện (1961) - tuyến Liên Tỉnh lộ 12 được trùng tu lại, đổi tên là Liên Tỉnh lộ 31 nhưng chưa thông tới Rạch Giá được, vì Cầu Đúc lại bị sập.

Cầu 406 tại Vị Thanh năm 2007.

Ngoài ra, về mặt Bắc, từ Vị Thanh đi Mười Bốn Ngàn hướng Cần Thơ theo bờ kinh Xà No cũng được tu bổ, bắc thêm cây cầu sắt, đặt cống đôi... Ty Công chánh Chương Thiện đắp mới đường đi xã Ngọc Hòa (Giồng Riềng). Đến lúc cường độ chiến sự ác liệt, các tuyến đường này bị lực lượng cách mạng phá hỏng để ngăn xe quân sự địch chuyển quân.

 Đáng chú ý, song song tiến trình đô thị hóa, xây dựng tỉnh lỵ - đã hình thành mạng lưới giao thông nội thị, xây dựng theo quy hoạch các khu gia cư, khu thương mại - kỹ nghệ và khu hành chính - quân sự...

Tính chung, địa bàn nội thị Vị Thanh có 25 tuyến đường, kể cả bên kia kinh Xà No. Phần lớn đường phố đều được đặt tên danh nhân như: Nguyễn Huệ, Nguyễn Công Trứ, Phan Thanh Giản, Gia Long, Lê Lợi, Hai Bà Trưng, Nguyễn Thái Học, Trương Vĩnh Ký, Hồ Xuân Hương,...

Riêng con đường cặp bờ kinh Xà No, từ chợ Vị Thanh đến cầu Cái Nhúc dài 1km được mở rộng từ 5m lên 10m và trải nhựa hoàn toàn, sau gọi là Đại lộ Trần Hưng Đạo. Hầu hết các tuyến đường đều được cán đá; một số tuyến đường được trải nhựa như: Trần Hưng Đạo, Hồ Xuân Hương (bao quanh hồ Thủy Tạ 660m), công trường cộng đồng, cùng các đường quanh Tòa hành chánh (tức Siêu thị Vincom ngày nay), Tiểu khu hoặc khu vực đóng quân của Sư đoàn 21 và phi trường Vị Thanh.

Thời gian này, dọc theo tuyến Liên Tỉnh lộ 31, nhiều cầu được xây dựng mới như: cầu Cái Nhúc, cầu Cái Sình, cầu Lẫm. Và lần đầu tiên một cây cầu sắt lớn được xây dựng bắc qua kinh Xà No, gọi là cầu Trịnh Hữu Nghĩa (sau giải phóng chính quyền cách mạng đặt lại là cầu 30/4). Sau đó, nhằm kết nối 2 khu thương mại và kỹ nghệ, tiếp tục bắc cây cầu sắt hình chữ U dành cho người đi bộ qua lại hai bờ Xà No, đoạn ngang qua chợ Vị Thanh, gọi là cầu Đoàn Kết.

Năm 1962, chính quyền Việt Nam cộng hòa đầu tư đóng chiếc phà kéo tay, đưa vào hoạt động tại vị trí Cầu Đúc sập trước đây. Nhưng một thời gian sau bị lực lượng cách mạng dùng chất nổ đánh chìm khi chiếc phà chở 2 xe quân sự qua phà, khiến viên quận trưởng Kiến Hưng (Gò Quao) tử thương cùng nhiều binh lính. Tới năm 1972, một lần nữa phà Cái Tư kéo tay được tái lập, nhưng thường bị ta tập kích rất khó hoạt động, nên bị ngưng luôn.

Trong thời gian này, tuyến liên tỉnh lộ, hương lộ ngoại vi được tu bổ, mạng lưới giao thông nội thị phát triển, kích thích ra đời nhiều loại phương tiện giao thông bộ, đáp ứng nhu cầu hành khách đi lại và vận tải hàng hóa xa, gần.

Theo tư liệu, đoạn đường từ Vị Thanh đi Hỏa Lựu thời khu trù mật, đã có xe ngựa chở khách và xe ngựa kéo ghe trên kinh Xà No. Do lúc này bờ kinh trống trải, qua một đoạn mô tả của ký giả Duy Việt:

“... Xuống thuyền 9 giờ sáng, một lúc thì thuyền ngược dòng kinh và do ngựa kéo dây ở trên bờ kinh. Một sợi dây thừng lớn dài độ 50 thước, đầu buộc vào mũi thuyền, còn một đầu buộc vào cái vòng bằng da ở cổ con ngựa. Một người “mã phu” cầm cương kéo ngựa đi theo bờ sông và ngựa kéo dây thừng cho thuyền ngược dòng nước, đi qua địa hạt xã Hỏa Lựu để vào đoạn rạch Cái Nhúc, rồi rạch Cái Tư, Cầu Đúc. Tới chợ Hỏa Lựu, thuyền cập bến để cho ngựa nghỉ. Và, mọi người lên chợ ăn cơm...”, (Báo Gió Nam, số 51 - Sài Gòn, 5-2-1962). 

Cuối những năm 60 và đầu những năm 70 thế kỷ trước, tỉnh lỵ Vị Thanh phát triển mạnh các loại xe gắn máy nhập cảng sử dụng cá nhân như: Suzuki, Honda, Vespa,… Phương tiện vận tải khách chủ lực là xe lam, xe lôi 3 bánh..

Đến trước ngày giải phóng - 1975, Vị Thanh xây dựng xong bến xe đò đi Cần Thơ, đối diện rạp hát Kim Đô (Trung tâm Văn hóa tỉnh Hậu Giang cũ). Số phương tiện ghi nhận được tại Vị Thanh là: 19 chiếc xe đò lớn, 9 xe hàng (xe tải), 18 xe lam và 25 xe lôi lưu thông hàng ngày. Giá xe đò Vị Thanh - Cần Thơ là 350 đồng/người.

VỊ THANH