Nhọc nhằn chợ tự phát

Ở một số chợ dọc tuyến Quốc lộ 1A, không ít người dân bất chấp rủi ro lấn chiếm vỉa hè, thậm chí lề đường để bày bán hàng hóa. Hình thức buôn bán theo kiểu tự phát này đang làm đau đầu cơ quan chức năng trong công tác quản lý.

Có mặt tại chợ xã Long Thạnh, huyện Phụng Hiệp, khi trời vừa ửng sáng, chúng tôi có cơ hội tìm hiểu các hoạt động của khu chợ này.

Vừa bán vừa chạy

Nghe tiếng hô “Chạy! Chạy!”, ai cũng hiểu có lực lượng chức năng đến. Lập tức, những người bán hàng cặp mé cầu tất bật gom hàng bỏ chạy. Vì thế, người dân thường gọi là “chợ chạy” hay chợ đuổi, chợ di động. Không riêng gì chợ Long Thạnh, chợ Cầu Trắng, xã Tân Long, huyện Phụng Hiệp; kể cả chợ Cái Tắc hay trước cổng Khu công nghiệp Tân Phú Thạnh, huyện Châu Thành A, cũng hoạt động theo hình thức này. Thường thì chợ họp tầm 6 đến 8 giờ sáng hoặc từ 16 đến 17 giờ hàng ngày.

Chợ Long Thạnh hiện hữu không thể cơi nới nên tình hình mua bán hết sức lộn xộn ven tuyến Quốc lộ 1A.

Tóc lấm tấm sợi bạc, tuổi ngoài 70, bà Trần Thị Út, nhà ở ấp Đông Lợi, xã Đông Phước, huyện Châu Thành, gắn bó với chợ Long Thạnh từ khi chợ mới “khai sinh”. Theo đó, chợ bao nhiêu tuổi cũng là bấy nhiêu năm bà lăn lộn kiếm cơm ở khu chợ xã Long Thạnh này. Nơi bà Út ngồi chưa đầy mét vuông, gần chân cầu Long Thạnh. Vị trí ngồi của bà cùng các tiểu thương khác không cố định, tùy thuộc đến sớm hay trễ. Bà Út tâm sự: “Già rồi, lâu lâu bị công an đuổi thế này cũng mệt lắm, nhưng vì miếng cơm manh áo phải cố chịu thôi”.

Thứ bà Út gọi là hàng hóa chỉ vài bó đậu đũa với búp măng để trong cái rổ tre. Hộ kế bên bán 3 trái mãng cầu xiêm. Những người ngồi cạnh bà đều là dân nông dân thứ thiệt, giao thương hàng hóa theo kiểu miệt vườn. Nơi này, mỗi sáng ước chừng 20 tiểu thương. Sở dĩ bà con tràn ra lề đường bởi vì bên trong chợ không còn chỗ ngồi. Để đối phó, người thì bày hàng trên một cái bao, người thì đựng bằng thau, cái rổ để khi chạy hàng không rớt và dễ bề gom về. Số khác cơ động hơn, chất hàng hóa lên xe. Bằng cách này, họ có thể di chuyển từ chợ này sang chợ khác.

Theo người dân nơi đây, trước kia, khi Quốc lộ 1A chưa mở rộng, dưới chân cầu có bãi đất trống dành cho các hộ tự tiêu tự sản. Lộ càng rộng ra, chợ càng hẹp, chỗ ngồi cứ thế mà teo tóp dần. Tiểu thương vào chợ bán không được lại dọn ra đường. Số khác muốn vào thì không có chỗ. Chợ mới đang xây theo kiểu kiên cố, có ki-ốt cố định. Chưa biết giá thuê bao nhiêu nhưng thu nhập từ rổ rau của bà Út khó lòng vào được. “Đợi mãi mà chưa thấy xây xong chợ. Đây là vùng nông thôn, xây chợ phải thông thoáng và có chỗ dành cho hàng tự tiêu tự sản. Nếu có chỗ bán, ai dại gì ngồi chỗ này vừa chịu nắng, chịu mưa, lại mất vệ sinh, còn thiếu văn minh nữa”, bà Trần Thị Út bày tỏ.

Vì việc bán buôn lấn chiếm hành lang an toàn giao thông không hợp pháp nên bà con chấp nhận rủi ro vừa bán vừa chạy. Lúc bị đuổi, bị tịch thu hàng hóa, ai nấy nơm nớp sợ hãi. Hôm nào may thì xin lại được, có khi chịu mất trắng. Bà Hồ Thị Mận, ngồi bán ở chân cầu Cái Tắc, huyện Châu Thành A, chia sẻ: “Địa phương từng vận động vào nhà lồng nhưng mỗi ngày bán kiếm lời vài chục ngàn, bữa trúng cao lắm 50.000 đồng. Bán được vài đồng lẻ, tiền đâu vào sạp. Thuê rồi phải có vốn mua thêm đồ đạc về bán nữa. Có ai muốn vi phạm pháp luật đâu, song không bán kiểu này lấy gì mưu sinh”.

Dẹp rồi lại họp

Theo ghi nhận của chúng tôi, khu vực chợ Cái Tắc, chợ Long Thạnh và chợ Cầu Trắng khá chật chội, trong khi mật độ phương tiện lưu thông qua lại rất đông đúc. Tình trạng lộn xộn xảy ra ngoài việc chợ chật hẹp do thiếu nơi tự tiêu tự sản thì còn xuất phát từ nguyên nhân một số tiểu thương đã có lô sạp cố định, nhưng vì công tác sắp xếp của ban quản lý chợ chưa hợp lý, lại thêm buôn bán ế ẩm nên họ di chuyển ra bên ngoài. Vì thế, sau một thời gian dài vận động, thậm chí ra quân kiểm tra xử lý của lực lượng chức năng và chính quyền địa phương, tình trạng buôn bán lấn chiếm lòng lề đường, vỉa hè vẫn không giảm.

Ông Nguyễn Thanh Sáng, Phó Chủ tịch UBND xã Long Thạnh, huyện Phụng Hiệp, cho rằng: “Bà con tự ý tràn ra lề đường bán bất chấp nguy hiểm. Đoạn này xe cộ lưu thông tốc độ cao, người dân tụ tập dễ gây mất an toàn. Thật ra, địa phương cũng không làm căng. Buộc họ dọn rồi đâu có chỗ nào khác để buôn bán. Về lý thì mình cương quyết nhưng vẫn phải nghĩ đến ổn định cuộc sống cho bà con. Nhu cầu mua bán ngày càng cao mà xã không có quỹ đất để di dời. Chợ hiện hữu cũng không thể cơi nới nên tình hình mua bán hết sức lộn xộn và mất mỹ quan đô thị”. 

Đối với huyện Châu Thành A và huyện Phụng Hiệp, vấn đề sắp xếp chỗ mua bán trong nhiều năm qua được kiến nghị đến cấp tỉnh. Ngành chức năng đã có nhiều nỗ lực giải tỏa khu vực mua bán mất tập trung ven Quốc lộ 1A, nhưng xem ra việc sắp xếp mua bán ổn định cho bà con còn hết sức nan giải. Vì vậy, ngăn cản “chợ chạy” bấy lâu nay như “bắt cóc bỏ dĩa”. Các cuộc họp cấp tỉnh nhiều lần ra “tối hậu thư” nhưng cảnh bán buôn tự phát kiểu này vẫn lặp đi lặp lại mỗi ngày.

Tuy nhiên việc sử dụng các biện pháp cứng rắn đối với những người mua gánh, bán bưng dễ tạo nên hình ảnh không hay. Bởi đa phần hộ bán hàng vãng lai, đều có hoàn cảnh khó khăn. Họ cần sự giúp đỡ để có nơi bán ổn định nuôi sống gia đình. “Giải quyết chợ tự phát không chỉ là ra quân dẹp chợ. Muốn sắp xếp chỗ buôn bán trật tự, ổn định phải đi cùng với việc đầu tư, nâng cấp chợ nông thôn. Thế nhưng, chúng ta cần tránh bài học chợ xây tiền tỉ nhưng nếu không có người vào buôn bán thì chẳng khác nào ủng hộ người từ trong chợ chạy ra đường bán”, ông Nguyễn Văn Thậm, Phó Giám đốc Sở Công thương Hậu Giang, băn khoăn.

Bài, ảnh: ĐĂNG TÂM