Tại sao doanh nghiệp không thiết tha với giáo dục nghề nghiệp?

TS Vũ Xuân Hùng – Viện trưởng Viện Khoa học Giáo dục nghề nghiệp cho rằng, lý do doanh nghiệp không mặn mà với giáo dục nghề nghiệp "không nằm ở chất lượng đào tạo".

Dạy nghề nhà hàng - khách sạn. Ảnh: Hương Giang

Mối quan hệ giữa hai bên chủ yếu vẫn dừng lại ở việc đưa sinh viên đi thực tập ở DN. DN không có nhu cầu đào tạo lao động. Ngược lại, nhà trường cũng rất khó tiếp cận được DN:

“Nhà trường đào tạo A, mà DN lại làm B. Nhà trường không biết được yêu cầu của DN là gì. Nhà trường đến DN không biết vào như thế nào, đặt lịch không ai tiếp. Ngược lại, DN đến nhà trường chỉ để lấy học sinh vào làm việc ở DN, chứ không phải để đặt hàng từ đầu. Nguyên nhân trước hết là bản thân DN thấy rất khó khăn. Khi làm việc với nhà trường, họ sẽ được hưởng chính sách như thế nào?”

Theo TS. Hùng, cách làm thông thường của DN là cứ lấy người lao động về, nếu được qua đào tạo nghề thì càng tốt, không thì thôi. “Thậm chí, bây giờ rất nhiều DN FDI (DN có vốn đầu tư trực tiếp từ nước ngoài) tuyển thẳng từ lao động phổ thông, sau đó họ đào tạo một thời gian ngắn để đáp ứng yêu cầu của họ. Đương nhiên là không thể đáp ứng được yêu cầu mong muốn, nhưng có rất nhiều lý do để họ lựa chọn phương án đó”.

Một trong những lý do mà ông Hùng đưa ra là, việc tuyển lao động phổ thông dễ hơn với DN, đồng thời mức lương phải chi trả thấp hơn. Sau 3-5 năm, nhiều DN FDI sa thải công nhân, với lý do người lao động không được đào tạo chính quy, không đáp ứng được yêu cầu công việc khi công nghệ thay đổi.

Đề xuất giải pháp, Viện trưởng Viện Khoa học giáo dục nghề nghiệp cho rằng cần một cơ chế để thực hiện chính sách, đó là quan hệ 3 bên – Nhà nước, DN và nhà trường.

Ngày 17/1, tại Hà Nội, Văn phòng đại diện của Bộ Ngoại Thương Anh Quốc hợp tác với Tổng cục Giáo dục Nghề nghiệp đã tổ chức hội thảo “Hợp tác Việt Nam – Anh Quốc trong giáo dục và đào tạo kỹ năng nghề nghiệp”. Hội thảo nằm trong khuôn khổ chuyến thăm của các nhà cung cấp giáo dục và đào tạo kỹ thuật dạy nghề nước Anh tới Việt Nam. Ảnh: Nguyễn Thảo

Chia sẻ kinh nghiệm GDNN của Vương quốc Anh, bà Hoàng Vân Anh – Giám đốc các chương trình giáo dục của Hội đồng Anh cho biết, Chính phủ nước này đã thực hiện chính sách thu thuế học nghề để đầu tư cho kiến tập nghề. Cụ thể là đánh thuế tất cả các nhà tuyển dụng trên toàn bộ lãnh thổ Vương quốc Anh để tài trợ cho học nghề theo hình thức kiến tập nghề.

Việc đánh thuế này bắt buộc từ tháng 4/2017, làm cơ sở cho những mục tiêu lớn hơn trong quá trình cải thiện kỹ năng nghề cho lực lượng lao động. Chính sách thu thuế này dự kiến sẽ thực hiện đến năm 2020.

Điều này sẽ có lợi cho DN khi có bảng lương giá trị trên 3 triệu bảng. Các DN phải đóng thuế 0,5% nhưng sẽ có được lợi ích lên tới 15.000 bảng. Càng nhiều người học kiến tập nghề, càng có nhiều tài trợ từ Chính phủ cho các chương trình đào tạo nghề.

Theo đánh giá của Chính phủ thì cứ 1 bảng đầu tư vào GDNN sẽ mang lại lợi ích cho nền kinh tế là 28 bảng đối với học nghề cấp độ 3, 26 bảng với học nghề cấp độ 2, 21 bảng với khóa học chính quy cấp độ 2 và 21 bảng với khóa học chính quy có vay vốn cấp độ 3.

Theo bà Hoàng Vân Anh, để DN muốn bắt tay với các trường, trước hết phải xuất phát từ nhu cầu của chính DN đó.

“Họ phải thấy được việc có một đội ngũ công nhân lành nghề là một sự tiết kiệm về đầu tư cho DN. Thứ hai, bản thân DN của Vương quốc Anh đặt vai trò, trách nhiệm xã hội lên rất cao. Chính vì thế mà bất cứ hoạt động khuyến khích gắn kết DN với cơ sở dạy nghề, họ đều tham gia rất tích cực”.

Nhưng đồng thời, Chính phủ cũng phải đưa ra các gói tài trợ, ví dụ như chương trình đánh thuế kiến tập nghề như đã nói ở trên. Đó là những chương trình mà Chính phủ Anh hỗ trợ nhằm thu hút được sự tham gia của các DN.

Một trong những thức khác thu hút được sự tham gia của các DN, đặc biệt là các DN có tiếng nói ở Vương quốc Anh, đó là xây dựng bộ tiêu chuẩn về nghề. Các trường dựa vào bộ tiêu chuẩn đó để xây dựng chương trình đào tạo cho mình.

Những bộ tiêu chuẩn này được đưa ra bởi một cơ quan tạm gọi là Hội đồng nghề do đại diện các trường, các DN lớn đưa ra bộ tiêu chuẩn.

TS. Vũ Xuân Hùng cho biết, Bộ Lao động thương binh và xã hội, ở góc độ quản lý Nhà nước có nhận thấy những bất cập trong việc gắn kết DN với cơ sở đào tạo nghề và đang tìm nhiều giải pháp để tháo gỡ. Một trong những giải pháp đó là xây dựng chính sách cho DN tham gia vào việc xây dựng chương trình đào tạo ở các cơ sở dạy nghề.

Theo Nguyễn Thảo – Vietnamnet