Tìm giải pháp thúc đẩy đổi mới sáng tạo cho miền Tây

Vùng đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) chiếm 12% diện tích, 19% dân số cả nước, có lợi thế phát triển nông nghiệp, công nghiệp thực phẩm, du lịch... Tuy nhiên, việc quan tâm đầu tư cho khoa học công nghệ để phát triển kinh tế - xã hội của vùng chưa tương xứng với tiềm năng và lợi thế vốn có.

Lực lượng sinh viên ở các trường đại học được kỳ vọng là nguồn lực quan trọng góp phần thúc đẩy đổi mới sáng tạo trong tương lai của vùng ĐBSCL.

Nhìn nhận “điểm nghẽn”

Liên Đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam chi nhánh Cần Thơ (VCCI Cần Thơ) nhận định: ĐBSCL đang đối mặt với nhiều thách thức lớn như kinh tế vùng đang chậm lại và thậm chí là đi xuống; đối mặt với vấn đề về môi trường. Hiện vấn đề môi trường đang trầm trọng hơn khi biến đổi khí hậu đang diễn ra mạnh mẽ và điều này thể hiện rất rõ khi tác động hàng ngày đến đời sống của mỗi người, đặc biệt với doanh nghiệp.

Bà Nguyễn Thị Thương Linh, Phó Giám đốc VCCI Cần Thơ, chia sẻ: Để thích ứng vấn đề biến đổi khí hậu phải sử dụng và ứng dụng đổi mới sáng tạo. Vậy ai là người thực hiện? Đó chính là các doanh nghiệp, đây là nguồn lực gần như hội tụ đủ các điều kiện để đẩy mạnh đổi mới sáng tạo. Tuy nhiên, thực tế từ “bức tranh tổng thể” cho thấy hiện số lượng doanh nghiệp thành lập mới ở vùng ĐBSCL không nhiều.

Để thúc đẩy khởi nghiệp và đổi mới sáng tạo, thời gian qua VCCI Cần Thơ đã tổ chức nhiều hoạt động về thúc đẩy doanh nghiệp ứng dụng đổi mới sáng tạo; thành lập mạng lưới khởi nghiệp ĐBSCL; thành lập mạng lưới các doanh nghiệp thích ứng với biến đổi khí hậu của vùng… “Ngoài ra, từ năm 2016 đến nay, chúng tôi tổ chức Cuộc thi Khởi nghiệp để tìm kiếm doanh nghiệp đổi mới sáng tạo. Nhưng trong 5 năm qua, trong khoảng 1.500 hồ sơ và gần 5.000 người đăng ký, số lượng sinh viên từ các trường ở khu vực ĐBSCL tham dự vô cùng ít. Chúng tôi vẫn kiên định và tin rằng, để đổi mới sáng tạo thì lực lượng đến từ các trường đại học là nguồn lực vô cùng quan trọng. Để chuẩn bị cho sự phát triển của ĐBCSL trong vài năm nữa, rất cần lực lượng doanh nhân trẻ năng động, đầy đủ khả năng để dẫn đầu việc thích ứng với bối cảnh mới”, bà Nguyễn Thị Thương Linh, Phó Giám đốc VCCI Cần Thơ, chia sẻ thêm.

Thiếu “nhạc trưởng” trong điều phối, định hướng đổi mới sáng tạo vùng ĐBSCL là một trong những điểm nghẽn cho sự phát triển chung. Các tỉnh, thành phố, các đơn vị trong vùng mỗi nơi hiểu khái niệm đổi mới sáng tạo, hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo khác nhau, vận dụng, thực hiện và thiết lập chính sách hỗ trợ khác nhau. Đa phần ít chú ý đến sự hỗ trợ các doanh nghiệp phụ trợ, doanh nghiệp nhỏ. Điều này khiến cho hệ sinh thái không thể thực sự hình thành hoặc không thể vận hành trơn tru.

Theo ông Nguyễn Thanh Mỹ, Giám đốc Công ty Cổ phần Rynan Technologies Việt Nam: Hầu hết các doanh nghiệp khởi nghiệp đổi mới sáng tạo tại Việt Nam đang có sự vận hành chưa đúng, khiến doanh nghiệp dễ thất bại. Các doanh nghiệp chỉ chú trọng sản phẩm hóa ý tưởng khởi nghiệp và bán chúng ra thị trường, mà quên mất tầm quan trọng của việc đăng ký độc quyền cho các ý tưởng. sản phẩm này. Nói cách khác, doanh nghiệp mới chỉ ý thức được giá trị của tài sản hữu hình mà quên đi những tài sản vô hình mình đang sở hữu. Điều này khiến doanh nghiệp khi bị sao chép, nhái sản phẩm thì không được pháp luật bảo hộ, bảo vệ. Thậm chí doanh nghiệp có thể bị tước quyền khai thác sản phẩm nếu doanh nghiệp khác đăng ký bảo hộ.

Hướng nào để thúc đẩy sự phát triển chung ?

Tại hội thảo liên quan vừa tổ chức tại Trường Đại học Cần Thơ mới đây, ông Trần Duy Đông, Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư, cho rằng: Đổi mới sáng tạo, khoa học và công nghệ phải được xem là nguồn lực quan trọng và nhiệm vụ cấp bách nhằm thích ứng với thời cuộc 4.0. Tuy vậy, để ứng dụng hiệu quả phải xuất phát từ các bài toán của thực tế thay vì những mục tiêu chung chung. Tại vùng ĐBSCL nên ưu tiên vào một số lĩnh vực cấp bách của vùng như: thích ứng với biến đổi khí hậu, an ninh nguồn nước, xâm nhập mặn, trồng trọt, nuôi thủy hải sản…

Các cơ quan lập pháp cần điều chỉnh chỉnh sửa, bổ sung các quy định nhằm giúp cho những đơn vị nghiên cứu như viện, trường, các nhà khoa học hiện là công chức nhà nước thuận lợi hơn trong thương mại hóa ý tưởng, công trình nghiên cứu của mình. Điều này sẽ giúp giải bài toán kép về khai thác hiệu quả tài sản công và sự hạn chế về vốn đầu tư ở các doanh nghiệp khởi nghiệp tư nhân nhỏ và vừa khi chưa thể sở hữu được hạ tầng công nghệ tốt.

Trong quy hoạch vùng ĐBSCL thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, ĐBSCL đến năm 2030 được định hướng trở thành trung tâm kinh tế nông nghiệp bền vững, năng động và hiệu quả cao của quốc gia, khu vực và thế giới. Để đạt được mục tiêu này, các địa phương trong vùng cần xác định yếu tố quan trọng nhất là dựa vào phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực để bắt kịp, tiến cùng và vượt lên trong phát triển so với các vùng đồng bằng khác và cả nước.

Về vai trò của “nhạc trưởng” trong đổi mới sáng tạo, đặc biệt đối với khởi nghiệp vùng ĐBSCL, Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Trần Duy Đông nhấn mạnh, Trường Đại học Cần Thơ có vai trò cả về vị trí địa lý trung tâm vùng đến quy mô, bề dày nghiên cứu khoa học. Do đó, trường cần đẩy mạnh hơn nữa sự liên kết giữa chính quyền - nhà nghiên cứu - doanh nghiệp. Sự liên kết này sẽ là nền tảng vững chắc để hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo tồn tại và phát triển. Ở đó, các đơn vị mạnh về quy trình, công nghệ, ý tưởng, cơ sở vật chất… sẽ hỗ trợ các đơn vị còn yếu, còn mới hay thiếu kinh nghiệm. Với những doanh nghiệp mới khởi nghiệp, sẽ có sự hỗ trợ xây dựng cơ chế độc quyền về sở hữu trí tuệ thay vì chỉ mới chú trọng đến hiện thực hóa ý tưởng thành sản phẩm.

Bài, ảnh: AN NHIÊN