Cối xay gió 1.000 năm vẫn chạy tốt

Nói đến cối xay gió, nhiều người sẽ nghĩ ngay đến đất nước Hà Lan. Tuy nhiên, quê hương của những chiếc cối xay gió lâu đời nhất còn tồn tại đến ngày nay lại là ở thị trấn Nashtifan, miền Bắc Iran.

Cối xay gió ở thị trấn Nashtifan vẫn có thể hoạt động tốt sau 1.000 năm. NGUỒN: NATIONAL GEOGRAPHIC

Thị trấn Nashtifan nằm cách biên giới với Afghanistan khoảng 30km. Nơi đây có nguồn năng lượng dồi dào từ gió. Những cơn gió mạnh với tốc độ có thể lên tới 74 dặm/giờ (gần 120km/giờ) và thời gian có gió lớn trong năm khoảng 120 ngày. Người dân địa phương đã biết tận dụng nguồn năng lượng này từ rất sớm. Khoảng năm 500 - 900, những chiếc cối xay gió đầu tiên được xây dựng ở khu vực cao nhất trong thị trấn. Chúng làm từ các nguyên liệu đơn giản như rơm, gỗ và đất sét. Các tấm chắn gió bằng gỗ thiết kế theo chiều ngang nên từ xa trông như những con quay, mỗi cái nằm giữa những bức tường cao gần 20m.

Trong nhiều thế kỷ, nguồn năng lượng từ cối xay gió chủ yếu dùng để nghiền các loại ngũ cốc thành bột. Bên dưới cối xay gió có hệ thống đường hầm dẫn ngũ cốc, cối giã, hệ thống truyền lực. Mặt khác, chúng còn đóng vai trò là một bức tường bảo vệ khu vực dân cư khỏi những trận gió lớn và bão.

Ông Mohammad Etebari, người đã dành gần cả đời để làm nhiệm vụ canh giữ và bảo tồn các cối xay gió cho biết: Hiện nay còn khoảng 30 cái cối xay gió nằm rải rác các khu vực khác nhau trong thị trấn, hầu hết vẫn hoạt động tốt dù đã hơn 1.000 năm tuổi. Năm 2002, cối xay gió được Iran công nhận là di sản quốc gia. Tuy nhiên, điều ông còn băn khoăn là có nhiều năng lượng thay thế hiệu quả hơn nên các cối xay gió vẫn bị bỏ hoang, không còn ai coi sóc nếu ông không thể tiếp tục làm việc khi đã lớn tuổi. Khả năng chúng phải ngưng hoạt động hoàn toàn có thể xảy ra.

THIÊN NGỌC (tổng hợp từ Great big story, Surf Iran)