Những tòa “nhà chọc trời” bằng bùn ở Yemen

Sử dụng vật liệu tự nhiên nhưng các tòa “chọc trời” ở Yemen vẫn bền vững theo thời gian giữa điều kiện khí hậu sa mạc khô nóng Ả Rập.

Những tòa nhà cao tầng nằm san sát ở thành phố Sana’a, Yemen. Nguồn: BBC

Thành phố Sana’a của Yemen nhiều ngôi nhà cao tầng bằng bùn nằm san sát bên các ngõ hẹp gần các khu chợ cổ như vươn mình lên phía bầu trời xanh. Dù so với các công trình thời nay nhưng ngôi nhà cao 7-8 tầng không lạ nữa nhưng cách đây mấy trăm năm thì lại khác. Hơn nữa chúng lại còn bền vững theo thời gian, nhiều tòa nhà vẫn được sử dụng đến tận ngày nay.

Nguyên nhân người Yemen xưa kia lại chọn phát triển nhà ở theo chiều thẳng đứng thay vì mở rộng diện tích được các kiến trúc sư lý giải là bởi các thành phố lúc bấy giờ được bao quanh bởi một bức tường gọi là Sur và xa hơn nữa còn có ranh giới với sa mạc khô nóng. Nhà ở đô thị phát triển thành các cụm và xây lên cao là lựa chọn tối ưu. Một nguyên nhân nữa xuất phát từ vấn đề an ninh, các khu vực tập trung được bảo vệ tốt hơn các nhà ở nằm rải rác riêng lẻ giữa bối cảnh tranh chấp giữa các bộ tộc hay các thế lực bên ngoài xâm lược.

Có những căn nhà cổ cao đến 5-7 tầng gây ngạc nhiên cho nhiều người lần đầu tới đây, những công trình này đã xây dựng từ cách đây hơn 500 năm. Có nghiên cứu còn cho thấy tòa nhà bằng bùn cổ nhất ở đây xây dựng từ cách đây 2.000 năm. Do làm từ bùn nên ban ngày nhiệt từ mặt trời được hấp thụ vào tường, ban đêm khi nhiệt độ hạ xuống nhanh chóng thì nhiệt từ bức tường tỏa ra làm bên trong nhà luôn ấm áp, dễ chịu. Sân thượng trên cao còn có tác dụng như phòng ngủ mát mẻ ngoài trời.

Tầng trệt của mỗi tòa nhà thường không có cửa sổ, từng để làm nơi ở cho gia súc. Còn các tầng trên có cửa sổ quét vôi trắng tương phản với màu bùn và có lắp tấm thông gió, giúp nhà thoáng hơn, đồng thời cho ánh sáng nhẹ chiếu vào vừa đủ, không quá nóng. Nhiều ngôi nhà cổ ở thành phố Sana’a vẫn trong tình trạng tốt và đang dùng làm khách sạn, quán cà phê và nhà ở.

Kỹ thuật xây dựng nhà cao tầng thời xưa ở Yemen không dùng giàn giáo và nền móng làm từ đá sâu khoảng 2m. Các cấu trúc bằng gỗ cũng thêm vào để tăng độ bền. Năm 2020, UNESCO đã khảo sát khoảng 8.000 công trình nhà cổ còn sót lại và sửa chữa 78 công trình đang xuống cấp để góp phần bảo vệ di sản kiến trúc của Yemen cũng như của nhân loại.

T.NGỌC (theo BBC)