Phát huy nghệ thuật đờn ca tài tử: Hiệu quả nhiều, thách thức không ít

Phát huy nghệ thuật đờn ca tài tử.MP3

Hậu Giang là một trong 21 địa phương đang thực hiện các giải pháp lưu giữ Nghệ thuật đờn ca tài tử (ĐCTT) Nam bộ. Trên hành trình này đã đạt nhiều kết quả nổi bật, nhưng vẫn còn không ít thách thức để ĐCTT gắn kết mãnh liệt hơn với đời sống.

Một buổi sinh hoạt CLB ĐCTT trong không gian đậm chất miền Tây  ở huyện Châu Thành A.

Bảo vệ, phát huy có chiều sâu

Những năm qua, ĐCTT ở Hậu Giang đã được bảo vệ và phát huy bằng những việc làm thiết thực. Thực hiện Chương trình hành động Quốc gia bảo vệ Nghệ thuật ĐCTT Nam bộ, tỉnh đã 2 lần xây dựng và ban hành Đề án bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể Nghệ thuật ĐCTT Nam bộ giai đoạn 2015-2020 và giai đoạn 2023-2025 và các năm tiếp theo.

Toàn tỉnh có hơn 1.000 nghệ nhân tham gia sinh hoạt ĐCTT. Ngoài 9 câu lạc bộ (CLB) khung của Trung tâm Văn hóa tỉnh và các trung tâm văn hóa - thể thao và truyền thanh cấp huyện, các xã, ấp đều có CLB và tùy theo điều kiện, tổ chức sinh hoạt định kỳ hàng tháng, quý, tạo sân chơi, phát hiện và chăm bồi những hạt nhân mới.

Hàng năm, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch chỉ đạo tổ chức liên hoan ĐCTT giữa các CLB trong tỉnh theo từng cấp và tham gia các cuộc thi trong khu vực và toàn quốc nhằm giữ gìn, tôn vinh, phát huy loại hình nghệ thuật truyền thống, góp phần tích cực vào việc xây dựng đời sống văn hóa ở cơ sở, từng bước nâng cao giá trị của nghệ thuật ĐCTT gắn với sinh hoạt ở cộng đồng dân cư.

Mục tiêu gắn kết ĐCTT với du lịch đã được thể hiện trong định hướng tổ chức hội thi ĐCTT từng cấp, với chủ đề du lịch, gắn với đặc trưng của từng địa phương. Từ đó, mỗi nơi đều chủ động xây dựng những CLB ĐCTT hoặc văn nghệ kết hợp tài tử, như Châu Thành A với “Điểm sinh hoạt văn hóa nghệ thuật cộng đồng”, hoạt động định kỳ mỗi tháng một lần và kết hợp với nhiều loại hình từ ĐCTT đến ca nhạc, múa, trích đoạn cải lương… với sự góp sức của các CLB văn hóa nghệ thuật, ĐCTT tại địa phương.

Hay mô hình “Thuyền ĐCTT trên sông” ở phường Hiệp Thành, thành phố Ngã Bảy, do nghệ nhân ưu tú Nguyễn Tình cùng các nghệ nhân trong CLB ĐCTT Nguyễn Tình tổ chức. “Chúng tôi luôn mong muốn phát huy hơn nữa việc bảo tồn, phát huy, gắn với du lịch của địa phương, nên đã nghĩ đến mô hình này, để vừa sinh hoạt định kỳ, vừa phục vụ khách đến tham quan nếu họ có yêu cầu. Chúng tôi đang mở rộng phục vụ theo yêu cầu, tại các vườn cây ăn trái cặp tuyến sông trên địa bàn. Tôi rất tâm huyết, bởi thấy trách nhiệm của mình, để góp phần giữ gìn, phát huy nghệ thuật đặc sắc này”, nghệ nhân Nguyễn Tình chia sẻ.

Nhiều thách thức...

Từng là Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch phụ trách mảng nghệ thuật nhiều năm, ông Dương Thanh Tùng, Chủ tịch Hội Văn học Nghệ thuật tỉnh, nhận định: “Khó khăn và thách thức với việc bảo tồn và phát huy nghệ thuật ĐCTT hiện nay chính là việc ngay bản thân loại hình này phải cạnh tranh khốc liệt với các loại hình khác để tồn tại. Nghệ nhân đờn, ca đa phần lớn tuổi, người trẻ không biết nhiều, không quan tâm như các loại hình nghệ thuật khác. Mặt khác, công tác hỗ trợ từ ngân sách nhà nước chưa đáp ứng kịp thời”.

Đa phần các CLB tự góp kinh phí sinh hoạt và nghệ nhân cũng chưa được hỗ trợ để đảm bảo cuộc sống. Từ đó, những người học ít dần, nhất là nhạc công. Có học cũng chỉ chọn nhạc cụ nào có thể giúp tìm sinh kế như đàn ghi-ta phím lõm. Cốt lõi còn là các nghệ nhân nòng cốt đa phần đã lớn tuổi, phần đông thanh thiếu niên ít quan tâm, tìm hiểu ĐCTT. Nghệ nhân trong tỉnh chưa có nhiều điều kiện để biểu diễn, thi thố, mang cảm hứng đam mê nghệ thuật này đến nhiều người, trong đó có người trẻ.

Từ thực trạng đó, đã có nhiều giải pháp được đề xuất sát thực tế, nhằm từng bước tiếp sức để nghệ thuật ĐCTT tiếp tục được bảo tồn, phát huy, đó là đổi mới phương thức đào tạo nguồn nhân lực theo phương pháp truyền nghề, tổ chức hội thi, giao lưu theo phương thức trực tiếp và khoán sản phẩm, theo chuyên đề và kiện toàn, nâng chất các ban nhạc của các CLB, trước mắt là 9 CLB nòng cốt. Phải nâng tầm các CLB ĐCTT gắn kết phục vụ tại các điểm du lịch ở địa phương...

Với mục tiêu có được nhiều hiến kế, lắng nghe nhiều ý kiến hay. Mới đây, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tổ chức Hội thảo “Bảo vệ và phát huy nghệ thuật đờn ca tài tử nam bộ trên địa bàn tỉnh Hậu Giang”, để đánh giá thực trạng công tác bảo vệ và phát huy đờn ca tài tử (ĐCTT) ở các địa phương, lắng nghe những chia sẻ của chuyên gia, nhà nghiên cứu văn hóa, để có cái nhìn chân thực, khách quan, để có những định hướng phát huy loại hình nghệ thuật độc đáo này trong thời gian tới.

Ông Nguyễn Văn Bảy, Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch, cho biết: “Chúng tôi sẽ tiếp tục có đề xuất phù hợp, chỉ đạo các đơn vị trực thuộc tiếp tục đổi mới phương thức tổ chức hoạt động, tổ chức sinh hoạt, tạo điều kiện cho các CLB ĐCTT, nghệ nhân đờn ca có thêm nhiều cơ hội phát triển nghề nghiệp, góp phần bảo tồn, phát huy nghệ thuật ĐCTT một cách phù hợp, nhất, hiệu quả nhất”.

Đưa ĐCTT vào trường học Nghệ nhân Ưu tú Phan Minh Đức, Trường Đại học Sân khấu - Điện ảnh Thành phố Hồ Chí Minh, đề xuất: “Tôi thấy đưa ĐCTT vào trường học là vấn đề cấp bách và cấp thiết, để lấp đầy những khoảng trống lâu nay trong giới trẻ về nghệ thuật đặc sắc của dân tộc. Nhưng phải thống nhất nội dung, phương pháp dạy với hình thức linh hoạt, tính toán liều lượng bài bản, hơi điệu nào thích hợp giới trẻ dễ tiếp cận. Chương trình phương pháp giảng dạy phải được thông qua Hội đồng nghệ thuật gồm các nghệ nhân am tường và uy tín trong truyền dạy”.   Phải đưa được ĐCTT vào không gian du lịch Soạn giả Nhâm Hùng, Nhà nghiên cứu văn hóa Nam bộ, cho rằng: “ĐCTT muốn tồn tại phải được đổi mới phù hợp xu hướng. Phải đưa được ĐCTT vào không gian du lịch. Phải sân khấu hóa, mạnh dạn chuyển đổi từ sản phẩm văn hóa sang sản phẩm du lịch; làm cho khách có cái để xem, không chỉ nghe, bằng những chương trình chỉ 15 phút, có kịch bản, nội dung, chủ đề gắn với đất và người Hậu Giang, đảm bảo yếu tố nghệ thuật, sinh động, hấp dẫn”.

VĨNH TRÀ