Giải phóng thị xã Vị Thanh

Giai đoạn năm 1975, thị xã Vị Thanh có 11 ấp, 9.619 nóc gia với 43.703 dân. Lúc này, người dân sống bằng nghề ruộng rẫy chiếm 70%, còn lại là buôn bán. Quần chúng hầu hết đều bị địch đàn áp, hà khắc, khi ta phát động, quần chúng hưởng ứng và sẵn sàng đứng về phía cách mạng.

Đúng 9 giờ 30 phút ngày 1-5-1975, ta đã giải phóng hoàn toàn thị xã Vị Thanh.

Theo kế hoạch chung của quân khu, địa bàn trọng điểm 1 là thành phố Cần Thơ, còn ở thị xã Vị Thanh sẽ nổ súng tấn công vào đêm 1-5-1975 rạng ngày 2-5-1975. Với tình hình diễn ra có nhiều điều kiện thuận lợi, ta tấn công sớm hơn dự kiến.

Sau khi ta chiếm lĩnh đồn Mười Thước, địch hoang mang cực độ. 15 giờ ngày 30-4-1975, Đài Phát thanh Cần Thơ đã phát đi tiếng nói của Ủy ban Quân quản thành phố Cần Thơ, báo hiệu giờ cáo chung của ngụy quyền trong thành phố. Ngay trong chiều ngày 30-4-1975, Ban chỉ huy chiến dịch và Thị xã ủy đã họp và quyết định tấn công thị xã Vị Thanh vào 5 giờ sáng ngày 1-5-1975.

 Để tấn công và giải phóng thị xã, ngoài lực lượng vũ trang và quần chúng thị xã, trên còn tăng cường 2 Tiểu đoàn Quyết Thắng 1 và 2 của khu, lực lượng an ninh vũ trang của tỉnh, 1 đại đội địa phương quân huyện Long Mỹ và 2 khẩu pháo 105 ly cùng với hơn 500 viên đạn mà ta đã thu được của địch tại Cống Đá, xã Vĩnh Tuy.

Đúng 5 giờ sáng ngày 1-5-1975, các cánh quân của ta đồng loạt nổ súng tấn công địch. Ta tấn công đồn 987 (đồn Tề Thiên ở kinh xáng Hậu), đồn này do đại đội bảo an trấn giữ, bên ngoài còn có 1 đại đội biệt kích đóng dã ngoại án ngữ mũi tấn công của ta vào tiểu khu. Cuộc chiến đấu nơi đây diễn ra giằng co quyết liệt. Cuối cùng ta xông lên chiếm lĩnh được đồn, bọn bảo an và biệt kích chạy tháo lui vào khu vực nội ô.

Lực lượng ta gồm Tiểu đoàn Quyết Thắng 2 và lực lượng trinh sát của Đội biệt động thị xã đã nổ súng tấn công vào căn cứ Bộ Tư lệnh tiền phương sư đoàn 21, căn cứ trung đoàn 31. Quân ta vừa sử dụng pháo bắn vào cứ điểm địch, vừa dùng loa phóng thanh kêu gọi địch đầu hàng. Bọn địch ở đây không bắn trả nhưng vẫn chưa chịu đầu hàng. Địch lần lượt cử 3 tên sang thương lượng, ta bắt phải kêu gọi binh lính đầu hàng. Ta tiếp tục vừa dùng loa kêu gọi địch buông súng, vừa cử đại diện sang thuyết phục địch đầu hàng. Đại diện của ta đã gặp bọn chỉ huy của địch là tên trung tá Điều và 2 tên đại úy. Qua cuộc nói chuyện, đến 7 giờ 30 phút, bọn địch ở Bộ Tư lệnh tiền phương sư đoàn 21 và căn cứ trung đoàn 31 đã chịu đầu hàng và giao nộp vũ khí cho ta.

Quân ta gồm Tiểu đoàn Quyết Thắng 1 do đồng chí Hà Phương làm tiểu đoàn trưởng, 1 đại đội biệt động thị xã, đội du kích vùng III, chia làm 5 mũi tấn công vào tiểu khu của tỉnh lỵ Chương Thiện. Tại đây, mặc dù trước đó Ban chỉ huy chiến dịch đã gặp tên đại tá Hồ Ngọc Cẩn, Tỉnh trưởng Chương Thiện - 3 lần qua vô tuyến điện, kêu gọi hắn ra lệnh cho bọn lính đầu hàng để tránh đổ máu cho nhân dân và binh sĩ. Nhưng với bản chất ngoan cố, hắn chưa chịu đầu hàng mà chờ lệnh của cấp trên và ra lệnh cho binh lính tử thủ. Chính vì thế mà cuộc chiến đấu giữa ta và địch diễn ra vô cùng ác liệt. Địch đưa xe tăng ra án ngữ và bắn trả quyết liệt hòng ngăn chặn đường tiến quân của ta. Các chiến sĩ ta lợi dụng từng căn nhà, góc phố anh dũng chiến đấu và uy hiếp lực lượng địch trong khu.

Đồng chí Lê Hải, Đại đội trưởng Đại đội 5, thuộc tiểu đoàn Quyết Thắng 1, đã chỉ huy một mũi tấn công từ Hồ Sen tiến thẳng ra đường Trần Hưng Đạo nhằm bịt đường tháo chạy của quân địch trong tiểu khu. Tại ngã ba Nữ Dân (đoạn giao giữa đường 30-4 và đường Trần Hưng Đạo ngày nay), địch bố trí 2 xe thiết giáp bắn xối xả nhằm chặn mũi tiến công của quân ta, làm cho một số chiến sĩ hy sinh và bị thương. Tại đây, quân ta đã bắn cháy 1 xe thiết giáp địch, quân địch trong chiếc xe thiết giáp còn lại hoảng sợ nhảy khỏi xe bỏ chạy. Quân ta nhanh chóng xông lên bắt được bọn lính bỏ chạy, chiếm giữ chiếc xe thiết giáp và sử dụng chiếc xe thiết giáp này đánh thẳng vào tiểu khu Chương Thiện. Khi xe tiến đến cổng tiểu khu, từ trong dinh tỉnh trưởng có chiếc xe jeep chở tên Hồ Ngọc Cẩn lao ra. Quân ta cho xe thiết giáp chặn đầu xe jeep lại, đồng chí Lê Hải bắt sống tên Hồ Ngọc Cẩn. Ngay lúc đó, đồng chí Lê Hải ra lệnh cho tên Cẩn dùng vô tuyến điện kêu gọi bọn địch trong tiểu khu và các cứ điểm còn lại buông súng đầu hàng và quân ta đã tràn vào chiếm lĩnh căn cứ địch, trong đó có dinh tỉnh trưởng.

Tại khu vực sân bay, ta nổ súng xung phong và bắt được 8 tên, thu 5 máy PRC 25 và nhiều vũ khí nhưng ta chưa làm chủ được trận địa. Còn mũi tấn công vào căn cứ giang thuyền, ta đưa khoảng 1.000 quần chúng kéo cờ, áp đảo địch nhưng chúng vẫn ngoan cố chưa chịu đầu hàng. Đến 9 giờ 30 phút ngày 1-5-1975, sau khi bọn địch trong khu đầu hàng, đã có hơn 10.000 quần chúng kéo đến giương băng cờ, nổi trống mõ và hô to “Hoan hô binh sĩ trở về với nhân dân”, “Hoan hô quân giải phóng”. Bọn địch đầu hàng, ta xông vào chiếm lĩnh toàn bộ khu vực sân bay, thu nhiều vũ khí và bắt được nhiều tù binh. Ở căn cứ giang thuyền, quân ta có lực lượng khởi nghĩa hướng dẫn đã chiếm tàu, và kho của địch. Ta chiếm được 6 tàu chiến và bắt địch chạy về đậu ở cầu Đôi (cầu 2-9 ngày nay).

Mũi tấn công vào chi khu Đức Long, ta sử dụng lực lượng binh vận thị xã, lực lượng vùng I, có tăng cường thêm 1 phân đội cối 82, 1 Đội biệt động thị xã. Lực lượng ta cùng với gần 500 quần chúng ở Vị Tín, Vị Nghĩa do ông Huệ Giác dẫn đầu đã áp đảo địch ở chi khu. Cha mẹ, vợ con binh sĩ kéo đến khóc la kêu chồng con ra đầu hàng. Địch rất lúng túng và cuối cùng đã cử tên thiếu tá quận trưởng Võ Hồng Xuân ra cổng nói chuyện với đại diện của ta. Trong lúc hai bên đang nói chuyện, quần chúng tràn vào hò hét và kéo cờ trắng. Trước tình thế đó, tên quận trưởng Đức Long buộc phải đầu hàng. Ta chiếm chi khu, thu toàn bộ vũ khí lúc 8 giờ ngày 1-5-1975.

Khi ta đồng loạt tấn công, quần chúng đã hưởng ứng nổi dậy áp đảo, số cảm tình cách mạng bên trong thị xã tuy còn yếu nhưng nhờ mũi vũ trang ta công kích mạnh nên trên địa bàn thị xã Vị Thanh đã có 14 điểm tự khởi nghĩa chiếm căn cứ địch, gom súng nộp cho cách mạng như: Vị Thiện, Vị Tín, Vị Hưng, Vị Thành, Nhà đèn, Công chánh, Bệnh viện, Ty Nông nghiệp, Phòng tuyển mộ nhập ngũ... Ta thu trên 500 súng các loại, riêng ấp Vị Thành cơ sở ta gom được 190 súng.

Đến 9 giờ 30 phút ngày 1-5-1975, ta đã giải phóng hoàn toàn thị xã Vị Thanh. Trong trận đánh cuối cùng này, địch chết 5 tên, bị thương 15 tên, ta bắt sống 700 tên, địch ra trình diện 1.994 tên. Ta thu trên 3.000 súng các loại, trong đó có 6 khẩu pháo 105 ly và 2 khẩu pháo 155 ly, nhiều xe quân sự, 6 tàu chiến, hàng trăm máy thông tin, cùng nhiều quân trang, quân dụng.

Với thắng lợi này, Nhân dân thị xã Vị Thanh cùng với Nhân dân cả nước bước sang giai đoạn mới của đất nước, giai đoạn độc lập, tự do, thống nhất và cả nước đi lên xây dựng chủ nghĩa xã hội.

VỊ THANH