Châu Âu tự chủ an ninh thế nào ?

Các nhà lãnh đạo thuộc Liên minh châu Âu (EU) hôm 6-3 tham dự Hội nghị thượng đỉnh đặc biệt về quốc phòng và Ukraine tại thủ đô Brussels - Bỉ.

EU dự kiến tăng chi tiêu quốc phòng sau khi Mỹ cắt viện trợ Ukraine.

Đây là cuộc họp khẩn cấp thứ 3 trong thời gian gần đây ở châu Âu, theo sau 2 cuộc họp ở Anh hôm 1-3 và Pháp hôm 17-2. Theo trang EuroNews, việc Mỹ tạm dừng hỗ trợ tài chính và quân sự cho Ukraine trong lúc thể hiện cam kết không rõ ràng đối với an ninh của EU, khối này không còn lựa chọn nào khác ngoài nỗ lực nâng cao khả năng tự chủ an ninh.

Trong thông điệp gửi đến các nhà lãnh đạo EU trước thềm hội nghị, Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen hôm 5-3 nhìn nhận EU đang phải đối mặt với mối nguy rõ ràng và hiện hữu khi “tương lai của một Ukraine tự do và có chủ quyền, của một châu Âu an toàn và thịnh vượng đang bị đe dọa”. 

Nhân dịp này, bà Leyden đề xuất kế hoạch nhằm tăng mạnh chi tiêu quốc phòng của khối. Bà hy vọng kế hoạch này sẽ loại bỏ một số lý do kinh tế mà các chính phủ từng sử dụng để biện minh cho ngân sách quốc phòng thấp.

Chính sách của EU đòi hỏi thâm hụt ngân sách và nợ công của chính phủ không được quá 3% và 60% GDP. Giờ đây, kế hoạch mới cho phép các quốc gia thành viên loại trừ chi tiêu quốc phòng khỏi ngân sách quốc gia, qua đó tránh nguy cơ vi phạm chính sách nói trên. Bà Von der Leyen gợi ý rằng nếu mỗi quốc gia thành viên chi thêm 1,5% GDP cho quốc phòng, số tiền đầu tư quân sự sẽ tăng gần 650 tỉ euro trong 4 năm tới. 

Kế hoạch còn gồm một “công cụ mới” nhằm cung cấp khoản vay 150 tỉ euro cho các quốc gia thành viên để chi cho các khoản đầu tư quốc phòng chung của châu Âu, như hệ thống phòng không và phòng thủ tên lửa, máy bay không người lái…

Sau nhiều thập kỷ phụ thuộc vào sự bảo vệ của Mỹ, sự khác biệt về tài chính... EU sẽ khó lấp đầy khoảng trống mà Washington để lại sau khi nước này đóng băng viện trợ quân sự cho Ukraine.

Ngoài ra, tại hội nghị thượng đỉnh, Hungary đã bỏ phiếu chống một sáng kiến chung nhằm bảo vệ Ukraine, trong khi 26 thành viên bày tỏ sự đồng thuận. Theo Chủ tịch Hội đồng châu Âu Antonio Costa, điều này khiến Budapest “bị cô lập” trong khối này.

Sáng kiến về Ukraine này tập trung vào cách tiếp cận “hòa bình thông qua sức mạnh”, đồng thời nhấn mạnh đến cam kết của toàn châu Âu về việc tăng cường hỗ trợ quân sự và đảm bảo an ninh cho Kiev - những nội dung mà Thủ tướng Hungary Viktor Orrban công khai phản đối. 

Thủ tướng Slovakia Robert Fico ban đầu bày tỏ nghi ngại nhưng cuối cùng đã đồng thuận sau khi EU thêm vào sáng kiến một đoạn ngắn đề cập đến vấn đề tranh chấp khí đốt giữa Bratislava và Kiev. Trong khi đó, Thủ tướng Hungary Viktor Orban vẫn kiên định với quyết định bỏ phiếu chống.

Vài ngày trước khi Hội nghị thượng đỉnh đặc biệt khai màn tại Bỉ, ông Orban đã viết một lá thư cho Chủ tịch Hội đồng châu Âu Antonio Costa, yêu cầu đàm phán trực tiếp giữa EU và Nga về lệnh ngừng bắn ở Ukraine. Trong thư, ông Orban cho rằng sau khi xem xét bản dự thảo kết luận đầu tiên được ban hành vào ngày 27-2, rõ ràng có những khác biệt chiến lược giữa Hungary và các thành viên còn lại của EU mà “không thể giải quyết được”. Nhà lãnh đạo Hungary cũng công khai tán thành sáng kiến đàm phán hòa bình do Tổng thống Mỹ Donald Trump khởi xướng, xem đó như một lựa chọn khả thi trong bối cảnh hiện nay.

NGUYỄN TẤN tổng hợp