Gia tăng căng thẳng quan hệ giữa Trung Quốc và Mỹ ?

Gần đây, quan hệ của Washington và Bắc Kinh có biểu hiện ngày càng xấu hơn, nhất là những tuyên bố cứng rắn của Tổng thống Mỹ mới đắc cử Donald Trump. Điều này dấy lên lo ngại nhiều khả năng xảy ra một cuộc “chiến tranh cục bộ” giữa Mỹ và Trung Quốc.

Tàu sân bay Ronald Reagan của Mỹ hoạt động ở Biển Đông. Ảnh: US Navy

Theo đó, ông Donald Trump liên tục có những chỉ trích Trung Quốc về việc thao túng tiền tệ và thuế, đồng thời tuyên bố sẽ có những hành động trả đũa Bắc Kinh. Trả lời tờ The New York Times, ông Trump cho rằng khi trở thành Tổng thống Mỹ, ông sẽ ra lệnh áp thuế 45% đối với hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc. Trước đó, ông Trump bày tỏ phản đối việc Trung Quốc phá giá đồng nội tệ khiến các công ty Mỹ gặp khó khăn trong việc cạnh tranh và áp thuế cao đối với các sản phẩm nhập khẩu từ Mỹ vào nước này. Theo đó, căn cứ vào quy định của Bộ Tài chính Mỹ, nước thao túng tiền tệ phải thỏa mãn ba điều kiện. Một là thặng dư thương mại của nước đó đối với Mỹ vượt mức 200 tỉ USD. Hai là thặng dư tài khoản vãng lai của nước đó tương đương 3% GDP trở lên. Ba là nước đó nhiều lần mua ròng ngoại tệ để giảm giá đồng nội tệ và tổng lượng ngoại tệ mua trong một năm vượt quá 2% GDP. Tuy nhiên, Trung Quốc hiện nay chỉ thỏa mãn điều kiện đầu tiên, cho nên, việc liệt Trung Quốc vào danh sách các nước thao túng tiền tệ xem ra tương đối khó. Nhưng theo chuyên gia kinh tế trưởng khu vực Trung Quốc của JPMorgan Chase, ông Chu Hải Mân, Tổng thống Mỹ có thể ra lệnh thay đổi các điều kiện xác định nước thao túng tiền tệ. Cho nên việc này hoàn toàn có thể xảy ra.

Còn nhớ giữa tháng 12-2016, sau khi tự ý thu giữ thiết bị lặn tự hành (UUV) của Hải quân Mỹ trong vùng biển quốc tế trên Biển Đông, Bộ Quốc phòng Trung Quốc lớn tiếng yêu cầu Washington dừng “hoạt động do thám” ở gần nước này, đồng thời cảnh báo Bắc Kinh sẽ có những “biện pháp cần thiết” để ứng phó với Mỹ. Đáp lại phản ứng trên, phát ngôn viên Lầu Năm Góc Peter Cook tuyên bố Mỹ sẽ tiếp tục hoạt động ở Biển Đông cũng như bất kỳ nơi nào luật pháp quốc tế cho phép. Washington hiện có khoảng 130 thiết bị lặn tự hành và sẽ tăng tốc triển khai những hệ thống hiện đại hơn”. Bên cạnh đó, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Ashton Carter thông báo kế hoạch chi hơn 40 tỉ USD trong vòng 5 năm tới để chuẩn bị sẵn sàng cho “cuộc chiến dưới nước trong tương lai”. Theo tờ The Washington Post, trong khoản ngân sách này sẽ có 3 tỉ USD được đổ vào các chương trình phát triển hệ thống tự hành dưới nước.

Như vậy cả hai lĩnh vực ông Donald Trump quan tâm là kinh tế và quốc phòng giữa Mỹ và Trung Quốc đều có mâu thuẫn. Mặc dù, nói là ít quan tâm tới những phát ngôn cứng rắn của ông Trump, nhưng sâu xa Trung Quốc đang lo ngại những tuyên bố này trở thành hiện thực nên buộc Bắc Kinh phải thay đổi phương án đối phó. Đại tá về hưu của Trung Quốc Nhạc Cương cho rằng với thông tin thu thập được, UUV của Mỹ có thể nhanh chóng xác nhận một tàu ngầm xuất hiện ở khu vực là tàu bình thường hay tàu chạy bằng năng lượng hạt nhân, và điều này “có thể gây ra mối đe dọa cho an ninh quân sự Trung Quốc”. Còn theo nhà phân tích quân sự ở Bắc Kinh Lý Kiệt, Mỹ “không thể từ bỏ hoạt động giám sát” ở Biển Đông nên Trung Quốc cần gia tăng nỗ lực phát triển và sử dụng công nghệ tự hành cho mục đích dân sự lẫn quân sự.

Trong khi đó, chuyên gia Anton Tsvetov của Viện Nghiên cứu chiến lược Nga cho rằng chính sách của tân Tổng thống Mỹ Donal Trump hiện vẫn chưa thể đoán định được. Nếu ông Trump thực hiện các lời hứa trong chiến dịch tranh cử thì khả năng mối quan hệ giữa Mỹ và Trung Quốc trong năm 2017 sẽ căng thẳng hơn. Tuy nhiên, căng thẳng giữa Washington và Bắc Kinh chủ yếu trong lĩnh vực kinh tế vì ông Trump đã nhiều lần tuyên bố chỉ tập trung vào những vấn đề lợi ích quốc gia trong nước, giảm sự can dự của Mỹ vào các hồ sơ quốc tế. Tất nhiên, lịch sử đã chứng minh rằng không phải tất cả những lời hứa đưa ra trong chiến dịch tranh cử Tổng thống Mỹ đều được thực hiện và cụ thể hóa bằng các chính sách. Mặt khác, Washington cũng luôn khẳng định vị thế cường quốc số một trên thế giới qua nhiều đời tổng thống và chắc chắn rằng thời  ông Trump cũng sẽ không từ bỏ trách nhiệm này. Do vậy, mưu đồ độc chiếm Biển Đông của Bắc Kinh sẽ không là ngoại lệ đối với vị Tổng thống Mỹ này.

HN tổng hợp