Giải pháp hòa bình cho Armenia và Azerbaijan ?

Sau nhiều lần lệnh ngừng bắn bị phá vỡ, Nga đã tiến hành các cuộc gặp riêng lẻ với lãnh đạo Armenia và Azerbaijan, với mong muốn có một lệnh ngừng bắn lâu dài.

Cảnh đổ nát do xung đột giữa lực lượng Armenia với binh sĩ Azerbaijan ở khu vực tranh chấp Nagorno-Karabakh. Ảnh: DPA

Các cuộc thảo luận của Nga với Armenia và Azerbaijan diễn ra trong bối cảnh giao tranh dữ dội vẫn tiếp diễn dọc đường giới tuyến khiến nhiều người thương vong. Theo đó, Tổng thống Nga Vladimir Putin đã tiến hành các cuộc điện đàm riêng rẽ với Thủ tướng Armenia Nikol Pashinyan vào ngày 1-11 và với Tổng thống Azerbaijan Ilham Aliyev vào ngày 2-11. Trong các cuộc điện đàm này, các bên đã thảo luận chi tiết về việc giải quyết xung đột tại Nagorny-Karabakh. Tuy nhiên, Điện Kremlin không nêu cụ thể các nội dung thảo luận.

Trong khi đó, Cao ủy Liên Hiệp Quốc về nhân quyền, bà Michelle Bachelet mới đây đã lên tiếng chỉ trích các cuộc tấn công “bừa bãi” đang diễn ra nhằm vào các khu dân cư trong cuộc xung đột tại Nagorny-Karabakh, đồng thời cảnh báo Armenia và Azerbaijan rằng những hành động như vậy có thể bị coi là “tội ác chiến tranh”.

Khu vực Nagorny-Karabakh nằm sâu trong lãnh thổ phía Tây Nam của Azerbaijan, nhưng có đa số dân cư là người gốc Armenia sinh sống và muốn sáp nhập vùng này vào Armenia. Điều này đã châm ngòi cho những tranh chấp chủ quyền giữa hai nước, mà đỉnh điểm là cuộc chiến tranh kéo dài từ tháng 2-1988 đến tháng 5-1994, khiến khoảng 30.000 người thiệt mạng.

Mọi việc sau đó tạm lắng. Tuy nhiên, căng thẳng tái bùng phát từ ngày 27-9 đến nay bằng các cuộc nã pháo vào nhau đã khiến hơn 1.000 người thiệt mạng tại đây.

Cộng đồng quốc tế đang thúc đẩy nỗ lực hòa giải các bên xung đột tại khu vực này. Tại cuộc gặp ở Geneva ngày 30-10, Ngoại trưởng hai nước Armenia và Azerbaijan cùng với đặc phái viên của Pháp, Nga và Mỹ đã nhất trí các biện pháp nhằm tháo gỡ xung đột tại khu vực Nagorny-Karabakh, song không đề cập cam kết ngừng bắn mới.

Pháp, Nga và Mỹ là ba đồng chủ tịch Nhóm Minsk thuộc Tổ chức An ninh và Hợp tác châu Âu (OSCE) làm trung gian hòa giải xung đột tại Nagorny-Karabakh.

Theo một tuyên bố chung đưa ra sau cuộc gặp, Armenia và Azerbaijan nhất trí không nhằm vào dân thường hoặc các mục tiêu phi quân sự ở Nagorny-Karabakh, phù hợp với luật nhân đạo quốc tế.

Hai bên cũng đồng ý tìm kiếm và trao đổi thi thể những người thiệt mạng trên chiến trường; đồng thời trong vòng một tuần sẽ cung cấp danh sách tù binh cho Tổ chức Chữ thập Đỏ để tiến hành trao đổi.

Tuyên bố cũng nêu rõ sau 3 lệnh ngừng bắn thất bại, Armenia và Azerbaijan sẽ liên lạc bằng văn bản và trao đổi về việc thiết lập các “cơ chế xác minh việc thực thi ngừng bắn”.

Nhóm Minsk cũng kêu gọi hai bên thực hiện thỏa thuận ngừng bắn trước đó, nhấn mạnh “các đồng chủ tịch Nhóm Minsk sẽ tiếp tục phối hợp tích cực với các bên để tìm một giải pháp hòa bình cho cuộc xung đột này”.

Trong một diễn biến liên quan, mới đây Tân Hoa xã đưa tin Azerbaijan tuyên bố họ đã bắn hạ một máy bay chiến đấu Su-25 của Armenia trong cuộc chiến ở vùng Zangilan. Trong một tuyên bố, Bộ Quốc phòng Azerbaijan nêu rõ máy bay tấn công Su-25 đã bị bắn hạ khi tìm cách oanh tạc quân đội Azerbaijan ở vùng Zangilan gần biên giới 2 nước. Bộ này cũng cáo buộc phía Armenia cùng ngày tấn công các khu vực Gazakh, Tovuz và Dashkesan ở Azerbaijan.

Phía Armenia hiện chưa đưa ra phản hồi gì, song cáo buộc các lực lượng Azerbaijan vi phạm thỏa thuận ngừng bắn thông qua vụ oanh kích các thị trấn Martuni và Martakert ở khu vực Nagorny-Karabakh.

Giới phân tích nhận định, thật khó giải quyết dứt điểm mâu thuẫn giữa Armenia và Azerbaijan khi những bất đồng này đã tồn tại hơn 30 năm qua. Tuy nhiên, có thể hạ nhiệt căng thẳng và tạo ra dung hòa giữa hai quốc gia này khi hội đủ điều kiện cần và đủ. Theo đó, nếu Nhóm Minsk cần có sự can thiệp tích cực hơn nữa bằng các cuộc đàm phán hòa bình và Armenia và Azerbaijan thật sự thiện chí hòa giải để người dân khu vực Nagorny-Karabakh chung sống hòa bình tại đây không phân biệt quốc gia nào.

HN tổng hợp