Iran đang thực hiện chiến lược “kép”

Mặc dù các bên tham gia đàm phán nối lại thỏa thuận hạt nhân với Iran đều tuyên bố thuận lợi nhưng để khôi phục JCPOA là chuyện không hề dễ dàng.

Theo Iran, mức làm giàu urani có thể có sự dao động. Nguồn: TEHRANTIMES.COM

Mới đây, các bên còn lại tham gia thỏa thuận hạt nhân với Iran (gồm Nga, Anh, Pháp, Trung Quốc và Đức) năm 2015, có tên gọi đầy đủ là Kế hoạch Hành động chung toàn diện (JCPOA), đã nối lại đàm phán tại thủ đô Vienna của Áo. Mỹ tham gia đàm phán gián tiếp bằng hình thức trực tuyến tại một khách sạn khác gần đó, với Liên minh châu Âu (EU) đóng vai trò trung gian. Đây là vòng đàm phán thứ 4 được các bên tiến hành kể từ đầu tháng 4 vừa qua nhằm cứu vãn thỏa thuận hạt nhân lịch sử này.

Ngoại trưởng Đức Heiko Maas cho biết, các cuộc đàm phán là rất khó khăn, nhưng tất cả các bên đang đàm phán trong bầu không khí mang tính xây dựng. Ông Maas cho biết thời gian là điều cốt lõi trong các cuộc đàm phán lần này, nhằm cứu vãn JCPOA, đồng thời cho rằng tiến trình đàm phán tuy kéo dài nhưng đã tạo được bầu không khí tích cực.

Tuy nhiên, ông cũng cho rằng thời gian đàm phán sắp hết và Đức đặt mục tiêu khôi phục hoàn toàn thỏa thuận hạt nhân với Iran bởi đây là cách duy nhất để đảm bảo Tehran không sở hữu vũ khí hạt nhân.

Các nhà ngoại giao cũng hy vọng các bên có thể đạt được một thỏa thuận trước khi nước Cộng hòa Hồi giáo này tổ chức bầu cử tổng thống vào tháng 6 tới.

Năm 2018, Tổng thống Mỹ khi đó là ông Donald Trump đã rút khỏi JCPOA và tái áp đặt các biện pháp trừng phạt Iran. Tiếp sau đó là hành động “ăn miếng trả miếng”, Iran đã có động thái đáp trả bằng cách giảm bớt thực hiện các cam kết trong thỏa thuận và đi kèm với tuyên bố sẽ làm giàu urani nhằm theo đuổi chương trình hạt nhân để đối phó Mỹ. Hệ lụy là JCPOA bị phá vỡ mặc dù EU và các quốc gia liên quan đã cố gắng níu kéo với mong muốn thỏa thuận được phục hồi.

Trong một động thái liên quan, mới đây Iran yêu cầu dỡ bỏ các biện pháp trừng phạt nước này và được kiểm tra hoạt động dỡ bỏ các lệnh trừng phạt, đồng thời tuyên bố sẽ không đàm phán nếu Mỹ không dỡ bỏ mọi lệnh trừng phạt. Chủ tịch Quốc hội Iran Mohammad Baqer Qalibaf tuyên bố trong cuộc họp kín của Quốc hội nước này rằng, có 4 lằn ranh đỏ cần được quan tâm khi tiến hành các cuộc đàm phán khôi phục JCPOA. Cụ thể 4 vấn đề trên là: các nước dỡ bỏ các biện pháp trừng phạt đối với Tehran, Iran được kiểm tra hoạt động dỡ bỏ các lệnh trừng phạt, Iran sẽ không tổ chức đàm phán với phía Mỹ trước khi nước này dỡ bỏ mọi lệnh trừng phạt và vấn đề về các đạo luật đã được Quốc hội Iran thông qua cũng như các chính sách đã được ban bố cần phải được tôn trọng trong các cuộc đàm phán.

Trước đó, Ngoại trưởng Iran Mohammad Javad Zarif cho rằng Mỹ có nghĩa vụ góp phần khôi phục JCPOA, với các cường quốc thế giới. Trên mạng xã hội Twitter, ông Zarif viết: “Ba năm trước đây, một gã hề đáng hổ thẹn đã vi phạm các nghĩa vụ của Mỹ… Hôm nay, Tổng thống Mỹ (Biden) phải quyết định liệu Mỹ tiếp tục không tôn trọng luật pháp hay tuân thủ pháp luật. Trách nhiện nằm ở phía Mỹ, chứ không phải Iran”. Điều này đồng nghĩa, Tehran đã đi một nước cờ cao tay là đá trái bóng trách nhiệm sang phía Washington. Do vậy thành bại trong việc khôi phục JCPOA chính là thiện chí của Mỹ.

Kể từ đầu tháng Tư vừa qua, các phái viên của Nga, Trung Quốc, Đức, Pháp, Anh và Iran đã tổ chức nhiều vòng đàm phán ở Vienna nhằm khôi phục JCPOA và đưa Mỹ trở lại tuân thủ thỏa thuận. Các bên cũng đã thành lập nhiều nhóm làm việc cấp chuyên gia có nhiệm vụ làm sáng tỏ những vấn đề quan trọng nhất đồng thời thảo ra các giải pháp cho vấn đề hạt nhân này. Tuy nhiên, mức độ thành công vẫn chưa như mong muốn.

Trong một thông báo của Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA) cho biết Iran đã làm giàu urani ở mức tinh khiết 63% tại nhà máy trên mặt đất ở Natanz, cao hơn mức 60% mà Tehran thông báo trước đây. Mức làm giàu urani này đã tăng hơn 3 lần so với quy định cho phép trong JCPOA.

Giới quan sát cho rằng, Iran đang thực thi chiến lược “kép”: đàm phán và làm giàu urani. Nếu đàm phán thành công, Tehran dừng làm giàu urani vẫn chưa muộn; ngược lại đàm phán thất bại thì con đường phát triển hạt nhân của họ vẫn không bị gián đoạn.

HN tổng hợp