Khôi phục JCPOA liệu có đi tới hồi kết ?

Sau nhiều năm nỗ lực cứu vãn thỏa thuận hạt nhân với Iran, các quốc gia liên quan đã tìm được tiếng nói chung để khôi phục thỏa thuận này.

Toàn cảnh vòng đàm phán hạt nhân giữa đại diện Iran với Nhóm P4+1 (Anh, Pháp, Nga, Trung Quốc cùng Đức) tại Vienna, Áo. Ảnh: IRNA

Mới đây, Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov đã điện đàm với người đồng cấp Iran Hossein Amir Abdollahian trong bối cảnh các cuộc đàm phán về vấn đề hạt nhân Iran tại Vienna (Áo) đang đi đến hồi kết. Hai nhà ngoại giao đã tập trung vào việc thực thi toàn bộ thỏa thuận hạt nhân mà Iran đã ký với Nhóm P5+1 (Mỹ, Trung Quốc, Pháp, Nga, Anh và Đức) vào năm 2015 hay còn gọi là Kế hoạch Hành động chung toàn diện (JCPOA). Hai bên nhấn mạnh việc cứu vãn thỏa thuận hạt nhân cần đảm bảo rằng “tất cả các bên liên quan đều có quyền bình đẳng và tự do hợp tác trong mọi lĩnh vực mà không gặp bất cứ sự phân biệt đối xử nào”.

Trong khi đó, Iran cho rằng không còn nhiều khác biệt giữa nước này và phương Tây trong đàm phán khôi phục thỏa thuận hạt nhân, và thái độ của Mỹ sẽ quyết định việc các bên có thể nhanh chóng đạt thỏa thuận hay không.

Iran sẽ quyết định về khả năng tiến hành đàm phán trực tiếp giữa với Mỹ dựa trên cách hành xử của Washington chứ không phải “những thông điệp mập mờ hay khó biết kết quả sẽ ra sao”. Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Iran Saeed Khatibzadeh nhấn mạnh: “Nếu Mỹ có cách tiếp cận hợp lý, hoàn toàn có thể đạt được thỏa thuận nhanh chóng”.

Như vậy, cả Iran và Nhóm P4+1 (Anh, Pháp, Nga, Trung Quốc cùng Đức) đã cơ bản thống nhất giải quyết những bất đồng để khôi phục lại JCPOA. Phần việc cuối cùng vẫn thuộc vào kết quả đàm phán giữa Iran và Mỹ. Trước đó, Tổng thống Mỹ Joe Biden  cũng đã bày tỏ thiện chí nhằm tìm tiếng nói chung để khôi phục JCPOA.

JCPOA được Iran ký với Nhóm P5+1 (Mỹ, Trung Quốc, Pháp, Nga, Anh và Đức) vào năm 2015, với nội dung chính là Iran không theo đuổi chương trình phát triển vũ khí hạt nhân. Ngược lại, Mỹ, Liên Hiệp Quốc và các quốc gia liên quan sẽ dỡ bỏ lệnh cấm vận đối với Iran, đồng thời hỗ trợ quốc gia Hồi giáo này phát triển kinh tế. Tuy nhiên, tháng 5-2018, Tổng thống Mỹ khi đó là ông Donald Trump đã đơn phương rút khỏi JCPOA, với cáo buộc Iran không tuân thủ thỏa thuận này và tái áp đặt các biện pháp trừng phạt Iran. Sau đó khoảng 1 năm, Tehran cũng ngừng một số cam kết của nước này trong thỏa thuận hạt nhân, đồng thời thúc đẩy làm giàu urani vượt mức cho phép với ý định sẽ phát triển vũ khí hạt nhận.

Trong khi đó, các quốc gia còn lại đã nỗ lực tìm giải pháp để phục hồi JCPOA. Từ tháng 4-2021 đến nay, Nhóm P4+1 (Anh, Pháp, Nga, Trung Quốc cùng Đức) đã có 8 vòng đàm phán được tổ chức tại Vienna nhằm khôi phục thỏa thuận hạt nhân trở lại hình thức ban đầu và đưa Mỹ trở lại văn kiện đa phương này. Công việc được thực hiện trong khuôn khổ tham vấn Ủy ban hỗn hợp Iran và 5 nước (Nga, Anh, Đức, Trung Quốc và Pháp), tham vấn riêng với Mỹ mà không có sự tham gia của Tehran và cả trong định dạng của 3 nhóm làm việc. Các nhà đàm phán xây dựng một dự thảo thỏa thuận cuối cùng và quyết tâm hoàn thành trong thời gian tới.

Trong một động thái liên quan, Iran và Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA) đã nhất trí về lộ trình nhằm tháo gỡ những vướng mắc nổi cộm hiện nay liên quan chương trình hạt nhân Iran đến cuối tháng 6 tới. Đây được xem là đòn bẩy mới nhất nhằm góp phần nhanh chóng khôi phục JCPOA. Phía Iran cũng tái khẳng định sẵn sàng mở rộng hơn nữa hợp tác để sử dụng hạt nhân một cách hòa bình, đồng thời nhấn mạnh IAEA cần tiếp cận khách quan đối với các hoạt động hạt nhân của Iran, xem xét các chương trình hạt nhân với con mắt của một chuyên gia chuyên môn. Lãnh tụ tối cao Iran Ali Khamenei đã ban hành việc cấm sản xuất và sử dụng vũ khí hủy diệt hàng loạt, bao gồm cả vũ khí hạt nhân. Ngay cả IAEA cũng đã xác minh rằng không có dấu hiệu cho thấy bất kỳ chương trình hạt nhân phi hòa bình nào của Iran trong những năm qua.

Những động thái thiện chí gần đây của các bên liên quan đã phát đi tín hiệu khả quan JCPOA sẽ được khôi phục trong tương lai gần.

HN tổng hợp