Kỳ vọng cứu vãn JCPOA vẫn còn khó

Bất chấp lệnh trừng phạt của Mỹ và kêu gọi của các nước còn lại của Nhóm P5+1, Iran vẫn tiếp tục làm giàu urani cao gấp hàng chục lần so với thỏa thuận cho phép.

Một cơ sở hạt nhân Iran. Ảnh: BBC

Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) vừa thông báo, kho dự trữ urani làm giàu của Iran hiện cao gấp khoảng 16 lần so với giới hạn quy định trong Thỏa thuận hạt nhân được ký kết giữa Iran và Nhóm P5+1 (gồm Anh, Pháp, Mỹ, Trung Quốc, Nga và Đức) vào năm 2015 hay còn gọi là Kế hoạch Hành động chung toàn diện (JCPOA).

Cụ thể, trong báo cáo hàng quý, IAEA cho biết, tính đến ngày 22-5 vừa qua, kho dự trữ urani làm giàu của Iran bao gồm 3.241kg, trong khi giới hạn đưa ra trong thỏa thuận là 300kg urani ở dạng hợp chất cụ thể, tương đương 202,8kg urani thuần khiết. Cũng theo báo cáo của IAEA, trữ lượng urani được làm giàu tới 60% của quốc gia Hồi giáo này ước tính là 2,4kg và khoảng 62,8kg urani được làm giàu có độ tinh khiết lên tới 20%.

Ngoài ra, báo cáo do IAEA hôm 31-5 cũng cho thấy, Iran đã không thể giải thích các dấu vết urani được tìm thấy tại một số cơ sở chưa được khai báo. Diễn biến này có thể dẫn tới tranh cãi ngoại giao mới giữa Iran và phương Tây và làm lệch tiến trình đàm phán hạt nhân. Điều này đồng nghĩa với việc, Iran vẫn âm thầm làm giàu urani cần thiết để tiến xa hơn sản xuất vũ khí hạt nhân bất chấp quy định trong JCPOA.

Hiện các quốc gia liên quan đang chờ động thái của Anh, Pháp, Đức liệu có thúc đẩy một nghị quyết chỉ trích Iran hay không. Nếu 3 cường quốc châu Âu làm việc này thì sẽ gây tổn hại tiến trình đàm phán về việc làm sống lại Thỏa thuận hạt nhân Iran.

Còn nhớ ba tháng trước, Anh, Pháp và Đức đã bác bỏ kế hoạch được Mỹ hậu thuẫn để Hội đồng Thống đốc IAEA lên tiếng chỉ trích việc Iran không đưa ra giải thích đầy đủ về nguồn gốc của các hạt. Cả 3 nước đã ủng hộ khi Tổng Giám đốc IAEA Rafael Gross thông báo các cuộc đàm phán mới với Iran.

Hiện Iran và các cường quốc trong Nhóm P4+1 đang nỗ lực đàm phán ở Vienna (Áo) nhằm cứu vãn JCPOA sau khi Mỹ đơn phương rút khỏi thỏa thuận này vào năm 2018 theo quyết định của cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump. Phía Mỹ cho rằng, Tehran không tuân thủ thỏa thuận và gây phương hại tới Mỹ nên đơn phương rút khỏi thỏa thuận và áp đặt các lệnh trừng phạt Iran. Kể từ đó, Mỹ và Iran luôn có hành động trả đũa lẫn nhau và xem đối phương là thù địch. Mãi cho đến khi ông Joe Biden lên nắm quyền Tổng thống Mỹ thì mới có sự thay đổi trong quan hệ giữa hai nước.

Tổng thống Mỹ đương nhiệm Joe Biden tuyên bố, Washington sẵn sàng trở lại thỏa thuận này nếu Tehran tuân thủ đầy đủ các điều khoản trong thỏa thuận. Phía Iran yêu cầu Mỹ dỡ bỏ các biện pháp trừng phạt được cựu Tổng thống Trump tái áp đặt trước đó.

Mới đây, Thứ trưởng Ngoại giao Iran Abbas Araghchi cho biết 4 vòng đàm phán trước đó đã đạt được tiến triển tốt, đồng thời bày tỏ hy vọng Iran và Nhóm P4+1 (gồm Nga, Trung Quốc, Pháp, Anh và Đức) sẽ đạt được giải pháp cuối cùng tại vòng đàm phán thứ năm ở Vienna. Tuy nhiên, ông Araghchi cho rằng một số vấn đề hệ trọng còn tồn tại cần phải được giải quyết trong các cuộc đàm phán tại Vienna về việc khôi phục thỏa thuận hạt nhân Iran.

Về phần mình, đặc phái viên Mỹ về Iran Robert Malley nhận định: “Các vòng đàm phán gần đây đã diễn ra trên tinh thần xây dựng và đạt tiến bộ đáng kể. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều việc phải làm”.

Tuyên bố của cả Mỹ lẫn Iran đều phơi bày khả năng khôi phục JCPOA sẽ còn gặp nhiều khó khăn. Trong đó, đáng quan ngại là cả hai bên vẫn chưa xóa bỏ tư tưởng thù địch để hướng đến sự đồng thuận. Tuy nhiên, những quốc gia liên quan đều nỗ lực bằng nhiều giải pháp với kỳ vọng JCPOA sẽ sống lại để giảm bớt nỗi lo thêm một quốc gia có vũ khí hủy diệt.

HN tổng hợp