Lối mở cho đàm phán hậu Brexit

Lãnh đạo Liên minh châu Âu (EU) và Anh đã nhất trí sớm cùng nhau tìm ra những nguyên tắc chung cho thỏa thuận về tương lai quan hệ hậu Brexit.

Cờ Anh (phía dưới) và cờ EU (phía trên) tại London, Anh ngày 28-3-2019. Ảnh: AFP

Tại cuộc họp mới đây, các lãnh đạo cấp cao của EU và Anh đã nhất trí tiếp thêm động lực mới cho các cuộc đàm phán thương mại hậu Brexit đang bế tắc, hỗ trợ các kế hoạch đẩy nhanh đàm phán về mối quan hệ trong tương lai giữa hai bên.

Theo đó, hai bên cam kết sẽ hợp tác vì lợi ích của người dân EU và Anh, đồng thời bày tỏ lạc quan, hy vọng về triển vọng đạt được một thỏa thuận “toàn diện và đầy tham vọng” vào cuối năm 2020. Đây được xem là tín hiệu lạc quan nhất trong những lần đàm phán gần đây giữa hai bên. Cam kết giữa EU và Anh sẽ là lối mở cho đàm phán hậu Brexit giữa hai bên.

Cụ thể, EU và Anh đã lên kế hoạch nhằm đạt được thỏa thuận tự do thương mại vào cuối mùa Hè này. Các lãnh đạo EU đồng ý nỗ lực cùng với Anh nhằm sớm tìm ra căn cứ cơ sở chung cho vấn đề thương mại và an ninh, tránh để các hoạt động kinh tế bị rơi vào tình trạng rối ren khi hai bên kết thúc thời kỳ chuyển đổi.

Tuy nhiên, EU cũng cảnh báo sẽ không thể có thỏa thuận thương mại giữa hai bên trừ phi Thủ tướng Anh Boris Johnson chấp nhận hiệp định tự do thương mại phải dựa trên nguyên tắc “sân chơi bình đẳng”. Chủ tịch Hội đồng châu Âu Charles Michel khẳng định rằng hai bên nhất trí sẽ tăng cường các cuộc họp đàm phán cho thỏa thuận thương mại, nhưng cảnh báo EU sẽ không “mua thỏa thuận bằng mọi giá”.

EU yêu cầu Anh về những quy định “sân chơi bình đẳng” đối với các vấn đề viện trợ nhà nước, quyền lao động và luật môi trường. Đây là 3 phần gây tranh cãi nhiều nhất trong các cuộc đàm phán về tương lai quan hệ giữa hai bên. EU lập luận những sắp xếp “sân chơi bình đẳng” là yếu tố quan trọng để đạt được thỏa thuận thương mại với Anh, đối tác kinh tế mạnh của EU.

Về phần mình, Anh cho rằng sẽ không thể hy vọng đạt được thỏa thuận trừ phi các nhà lãnh đạo EU đưa ra những chỉ đạo mới cho ông Barnier, cho phép thỏa hiệp trong một số lĩnh vực chủ chốt gồm vấn đề đánh bắt cá, quản trị, trợ giúp nhà nước và sân chơi bình đẳng. Lý do Anh trước đây bác lại đề nghị “quy định sân chơi bình đẳng” của EU vì ông Johnson cho rằng EU đã không đưa ra những đề nghị tương tự với các nước mà khối từng ký thỏa thuận tự do thương mại, như Canada và Nhật Bản.

Bên cạnh đó, Anh cũng phản đối các yêu cầu khác của EU như việc muốn giữ nguyên các quyền đánh cá hiện nay trong vùng biển của Anh thời hậu Brexit. Anh còn bác lại đề xuất của EU rằng tòa án tối cao EU sẽ có vai trò chính trong việc phán quyết những tranh chấp xảy ra giữa hai bên nếu có.

Cũng tại cuộc họp gần đây, một lần nữa, hai bên ghi nhận sẽ không gia hạn thời kỳ chuyển đổi hậu Brexit, mà giữ nguyên theo dự kiến là sẽ kết thúc vào ngày 31-12-2020. Điều này có nghĩa các công ty của Anh chỉ còn vài tháng để chuẩn bị cho những điều kiện hoạt động thương mại nghiêm ngặt hơn với EU.

Với lập trường không gia hạn thời kỳ chuyển đổi, các doanh nghiệp biết họ cần phải chuẩn bị cho một môi trường hoạt động kinh doanh mới khác xa so với hiện nay, bắt đầu từ năm 2021. Đây sẽ là những thay đổi lớn nhất trong các hoạt động thương mại kể từ khi thị trường đơn lẻ EU được hình thành vào năm 1993, những khía cạnh cần thay đổi cũng sẽ tăng do suy thoái kinh tế vì đại dịch Covid-19.

Kể từ tháng 6-2016, người dân Anh đã bỏ phiếu đồng thuận Anh rời khỏi EU (hay còn gọi là Brexit), các cuộc đàm phán giữa hai bên diễn ra căng thẳng nhưng vẫn chưa đi đến kết quả như mong muốn. Anh đã hai lần thay đổi Thủ tướng và phải trì hoãn nhiều lần về thời gian Brexit do bất đồng quan điểm với EU. Sau cuộc bỏ phiếu ngày 29-1, Nghị viện châu Âu chính thức thông qua thỏa thuận cho phép Brexit sau hơn 3 năm đàm phán. Theo đó, Anh không còn là thành viên của EU kể từ sau 23 giờ ngày 31-1-2020 theo giờ địa phương. Đây có thể coi là bước ngoặt trong mối quan hệ giữa Anh và EU sau 47 năm gắn bó. Tiếp sau đó là đàm phán hậu Brexit diễn ra với nhiều bất đồng và ảnh hưởng của dịch Covid-19 bùng phát trên khắp thế giới nên kéo dài thời gian so với dự định. Cho nên thỏa mới đây giữa EU và Anh đã khơi thông bế tắc, mở đường cho quá trình Brexit đi đến kết quả cuối cùng.

HN tổng hợp