Mỹ có dỡ bỏ các lệnh trừng phạt Iran ?

Mặc dù cương quyết không đề nghị Mỹ hỗ trợ chống dịch Covid-19 nhưng Iran lại mong muốn các quốc gia châu Âu liên quan tới JCPOA tác động để Washington dỡ bỏ lệnh trừng phạt. 

Nhân viên y tế chăm sóc bệnh nhân mắc Covid-19 tại một bệnh viện ở Tehran, Iran. Ảnh: IRNA

Theo đó, Tổng thống Iran Hassan Rouhani vừa có cuộc điện đàm với người đồng cấp Pháp Emmanuel Macron nhằm kêu gọi Pháp tác động Mỹ để dỡ bỏ các lệnh trừng phạt đơn phương nhằm vào Iran, trong bối cảnh Tehran đang phải đối phó với sự bùng phát của dịch Covid-19.

Ông Rouhani cho rằng việc châu Âu thực hiện cam kết của mình và tác động để Mỹ dỡ bỏ các lệnh trừng phạt đơn phương nhằm vào Iran là điều cần thiết và đặc biệt có ý nghĩa trong thời điểm hiện tại.

Xét về lý lẫn tình, đề xuất của Tehran hoàn toàn có cơ sở thuyết phục cộng đồng quốc tế. Bởi lẽ, hiện tại Iran đang chịu tác động nặng nề nhất từ dịch Covid-19 tại khu vực Trung Đông với hơn 67.000 trường hợp nhiễm bệnh và hơn 4.000 cas tử vong. Trong khi đó, trang, thiết bị y tế tại quốc gia Trung Đông này rất thiếu thốn không đảm bảo ngăn chặn dịch bệnh.

Tuy nhiên, Iran cương quyết không nhận sự giúp đỡ của Mỹ trong cuộc chiến chống dịch Covid-19. Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Iran Abbas Mousavi cho biết: “Iran sẽ không bao giờ đề nghị Mỹ giúp đỡ trong cuộc chiến chống dịch bệnh này... Tuy nhiên, Mỹ phải dỡ bỏ toàn bộ các biện pháp trừng phạt đơn phương bất hợp pháp của họ đối với Iran. Họ (Mỹ) đang tìm cách buộc Tehran phải chấp nhận thương lượng với Mỹ”.

Trong một động thái liên quan, tuần trước, Anh, Pháp và Đức cho biết 3 quốc gia này đã thực hiện giao dịch đầu tiên thông qua cơ chế hỗ trợ trao đổi thương mại (Instex), cho phép vận chuyển các trang thiết bị y tế tới Iran - đất nước Trung Đông đang chịu ảnh hưởng nặng nề của đại dịch Covid-19. Cơ chế Instex được Anh, Pháp và Đức tuyên bố thiết lập hồi tháng 1-2019 để các nước châu Âu có thể thực hiện hoạt động giao thương với Iran mà không vi phạm các lệnh trừng phạt của Mỹ nhằm vào quốc gia Trung Đông này. Tuy nhiên, một số nhà ngoại giao cho rằng mục tiêu này đến nay vẫn chưa đạt được khi quy mô trao đổi thương mại còn khiêm tốn, chủ yếu là hàng hóa nhân đạo và thực phẩm.

Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Iran Abbas Mousavi nhấn mạnh Tehran “coi việc thực hiện cơ chế Instex là một tín hiệu tốt lành”, nhưng “điều mà Iran mong đợi là các nước châu Âu thực hiện đầy đủ các cam kết của họ trong nhiều lĩnh vực như ngân hàng, năng lượng, bảo hiểm”.

Sâu xa hơn cam kết mà Tehran muốn nói ở đây là thỏa thuận hạt nhân mà Iran đã ký với Nhóm P5+1 (Anh, Pháp, Mỹ, Nga, Trung Quốc và Đức) năm 2015 mang tên Kế hoạch Hành động chung toàn diện (JCPOA). Tuy nhiên, hồi tháng 5-2018, Mỹ đã đơn phương rút khỏi thỏa thuận này với cáo buộc Iran vi phạm thỏa thuận. Sau đó, Washington tái áp đặt các biện pháp trừng phạt nhằm vào kinh tế mà chủ yếu là dầu mỏ của Iran.

Hệ lụy của những mâu thuẫn này là sự đối nghịch giữa Mỹ và Iran bằng những hành động “ăn miếng trả miếng”. Mỹ tiếp tục gia tăng các lệnh trừng phạt nhằm vào Iran. Ngược lại, Iran cũng liên tục hạn chế việc thực thi các nội dung liên quan trong thỏa thuận JCPOA và liên tục gia tăng làm giàu urani. Việc làm giàu urani vượt mức cho phép sẽ là điều kiện để Iran phát triển vũ khí hạt nhân trong tương lai.

Mới đây, Mỹ tiếp tục có động thái ngăn cản việc Iran vay khẩn cấp 5 tỉ USD từ Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF) nhằm đối phó với đại dịch Covid-19. Theo các quan chức Mỹ, Iran cũng có thể dùng số tiền này để hỗ trợ các lực lượng ủy nhiệm của mình ở Trung Đông thay vì để đối phó với đại dịch Covid-19.

Hiện IMF cho biết đang thảo luận với Iran để xác định liệu nước này có đủ điều kiện được vay khẩn cấp hay không. Trong khi đó, giới chức Iran đã gọi các biện pháp trừng phạt của Mỹ trong lúc đại dịch Covid-19 bùng phát là khủng bố y tế và cho rằng việc Mỹ hỗ trợ nhân đạo các nước nhằm đối phó với đại dịch là lừa đảo và dối trá.

Giới quan sát cho rằng, dừng cấm vận đối với Iran trong thời điểm dịch Covid-19 hoành hành là việc làm nhân đạo nhưng khó có thể trở thành hiện thực vì sự thù địch của Washington đối với Tehran quá sâu nặng.

HN tổng hợp