Mỹ - Iran, cuộc chiến cân não

Mỹ đang cố gắng gây sức ép bằng các biện pháp trừng phạt kinh tế áp đặt lên Iran hòng muốn Tehran tự “xé bỏ” thỏa thuận hạt nhân. Tuy nhiên, những động thái này tác dụng hoàn toàn ngược lại.

Mỹ đang tìm cách cắt nguồn thu từ xuất khẩu dầu của Iran. Ảnh minh họa: REUTERS

Động thái mới nhất của Tổng thống Mỹ Donald Trump là quyết định chấm dứt toàn bộ quy chế miễn trừ trừng phạt đối với tất cả 8 nước và vùng lãnh thổ được phép mua dầu thô của Iran.

Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo khẳng định, đây là cách Mỹ buộc Iran phải hành xử như những “quốc gia bình thường”. Ông Pompeo cho rằng: “Với quyết định này, các hoạt động xuất khẩu dầu của Iran sẽ trở về con số 0 và nó kéo dài bao lâu còn phụ thuộc vào hành động của lãnh đạo của quốc gia Hồi giáo này. Chúng tôi sẽ tiếp tục gia tăng sức ép cho đến khi Iran sẵn sàng giải quyết chúng trên bàn đàm phán”.

Còn nhớ, hồi năm 2018, Mỹ đưa ra 12 điều kiện buộc Iran thực hiện để đổi lấy việc dỡ bỏ các lệnh trừng phạt, bao gồm chấm dứt mọi hoạt động làm giàu uranium, cắt giảm hỗ trợ cho một số nhóm vũ trang tại Yemen và rút khỏi Syria.

Động cơ thực sự các lệnh trừng phạt của Mỹ là cố gắng buộc Iran phải tự mình rút khỏi thỏa thuận hạt nhân mà Iran đã ký với Nhóm P5+1 (Anh, Pháp, Mỹ, Nga, Trung Quốc và Đức) - Kế hoạch Hành động chung toàn diện (JCPOA) ký năm 2015. Trước đó, Mỹ đã đơn phương rút khỏi thỏa thuận này, trong khi đó Iran và nước EU và đồng minh của Mỹ đang nỗ lực bảo vệ. Chuyên gia phân tích Suzanne DiMaggio thuộc Viện Hòa bình Quốc tế cho rằng, muốn Iran tự tay “xé bỏ” thỏa thuận hạt nhân là một trong những mục tiêu của chính quyền Mỹ. Tuy nhiên, mục tiêu này của Mỹ sẽ khó thực hiện được, khi Iran đủ hiểu động cơ và âm mưu của Mỹ, họ sẽ không bị cuốn vào “trò chơi” không phục vụ lợi ích của mình.

Về phần mình, Tổng thống Iran Hassan Rouhani tuyên bố, các biện pháp trừng phạt của Mỹ nhằm vào Tehran là “tội ác chống lại loài người”. Mới đây, Iran lên tiếng cảnh báo sẽ phong tỏa eo biển Hormuz, một tuyến vận chuyển quan trọng tại vùng Vịnh. Nếu kịch bản này xảy ra sẽ đẩy giá dầu lên mức cao đỉnh điểm, ảnh hưởng đến cả các nước xuất và nhập khẩu dầu. Ngoài ra, nếu Iran dùng các áp lực vào eo biển Hormuz như một biện pháp đáp trả, rất có thể Mỹ sẽ can thiệp quân sự.

Việc phong tỏa eo biển Hormuz có tác động rất lớn tới nhiều quốc gia liên quan. Bởi lẽ, eo biển này án ngữ cửa ra vào vịnh Ba Tư và đóng vai trò hết sức quan trọng trong hoạt động lưu thông nguồn cung năng lượng cho toàn cầu, với 1/3 tổng lượng dầu thô được vận chuyển trên biển của thế giới đi qua eo biển này mỗi ngày. Trong đó, có Mỹ thường xuyên di chuyển ra vào vịnh Ba Tư thông qua eo biển Hormuz, ngay cả trong thời điểm căng thẳng giữa hai nước leo thang.

Giới quan sát nhận định, xung đột Mỹ - Iran sẽ bị đẩy lên nấc thang nào hiện không chỉ phụ thuộc vào hành động của Iran, mà điều quan trọng hơn là liệu Mỹ có thể thuyết phục được các khách hàng còn lại ngừng mua dầu của Iran hay không?

Hiện ngoài Ấn Độ có thể sẽ tuân thủ theo yêu cầu của Mỹ sau cuộc tổng tuyển cử, còn Trung Quốc và Thổ Nhĩ Kỳ và một số quốc gia khác đều bày tỏ sự “khó chịu” khi bị Mỹ yêu cầu họ được phép mua dầu của ai.

Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Cảnh Sảng khẳng định: Trung Quốc luôn phản đối cái gọi là “trừng phạt đơn phương” và “quyền tài phán” của Mỹ. Hợp tác của Trung Quốc với các công ty Iran là công khai, minh bạch, hợp lý và hợp pháp, và cần được tôn trọng. Trung Quốc sẵn sàng bảo vệ quyền hợp pháp của các công ty Trung Quốc. Chúng tôi sẵn sàng đóng một vai trò tích cực và mang tính xây dựng để thúc đẩy sự ổn định của thị trường năng lượng quốc tế”.

Thực tế, nếu Trung Quốc hay bất cứ nước nào muốn tiếp tục mua dầu của Iran, họ cũng sẽ có cách để thực hiện những giao dịch mà không bị ảnh hưởng bởi các biện pháp trừng phạt của Mỹ.

HN tổng hợp