Mỹ - Iran gia tăng căng thẳng

Cả Mỹ và Iran liên tục “ăn miếng trả miếng” bằng những hành động trừng phạt lẫn nhau làm gia tăng căng thẳng giữa hai quốc gia. Điều này ảnh hưởng không nhỏ đến thỏa thuận hạt nhân năm 2015 giữa Tehran và Nhóm P5+1 (hay còn được gọi là Kế hoạch Hành động chung Toàn diện (JCPOA)).

Tổng thống Mỹ Donald Trump dường như vẫn chưa thôi ý định rút Mỹ ra khỏi thỏa thuận hạt nhân Iran. 

Mới đây, Bộ Ngoại giao Mỹ vừa thông qua các biện pháp trừng phạt kinh tế nhằm vào 18 cá nhân và tổ chức của Iran liên quan tới chương trình tên lửa đạn đạo của nước này, cũng như việc ủng hộ lực lượng Vệ binh cách mạng Iran phát triển các trang thiết bị quân sự, sản xuất linh kiện điện tử hoặc liên quan đến việc trộm chương trình phần mềm của Mỹ, phương Tây để bán cho Iran. Theo lệnh trừng phạt mới, tất cả các cá nhân và tổ chức này sẽ bị phong tỏa tài sản và giao dịch ở Mỹ. Washington cho rằng Iran đang ủng hộ các lực lượng Hezbollah ở Lebanon, phong trào Hamas ở Palestine, chính quyền Syria và nhóm phiến quân Hồi giáo người Houthi ở Yemen. Mới đây, Bộ Ngoại giao Mỹ liệt Iran, Syria và Sudan là 3 nước duy nhất bảo trợ khủng bố trong năm thứ 2 liên tiếp. Các hoạt động nguy hại này của Iran tại Trung Đông sẽ làm suy yếu an ninh, ổn định và thịnh vượng tại khu vực.

Nghịch lý là quyết định trên của Mỹ đưa ra chỉ vài giờ sau khi chính quyền Tổng thống Donald Trump thừa nhận Iran tuân thủ thỏa thuận hạt nhân đạt được giữa Iran và Nhóm P5+1 (gồm Anh, Pháp, Mỹ, Nga, Trung Quốc và Đức) ký ngày 14-7-2015 và chính thức có hiệu lực nửa năm sau đó. Đây là lần thứ 2 Mỹ thừa nhận Iran tôn trọng thỏa thuận hạt nhân kể từ khi Tổng thống Mỹ Donald Trump nhậm chức, dù trong lúc tranh cử ông luôn gọi đây là một thỏa thuận tồi tệ nhất và sẽ hủy bỏ văn kiện ngay sau khi lên nắm quyền. Tuy nhiên, Washington cũng cho rằng Iran chưa hoàn toàn đáp ứng được tinh thần của thỏa thuận nên nước này vẫn phải tiếp tục gia tăng sức ép lên Tehran.

Thỏa thuận hạt nhân giữa Iran và Nhóm P5+1 là thành công quan trọng trong học thuyết ngoại giao của chính quyền cựu Tổng thống Mỹ Barack Obama và là bước tiến lớn trong chính sách quốc tế không phổ biến vũ khí hạt nhân. Tuy nhiên, hồi tháng 4 và tháng 5 vừa qua, vào thời điểm “cuộc sát hạch đầu tiên” đối với việc thực hiện JCPOA, Chính phủ Mỹ đã kêu gọi đánh giá lại thỏa thuận. Tiến trình này vẫn đang diễn ra và dự kiến sẽ chưa thể kết thúc trước đợt “sát hạch lần thứ 2”, trong 90 ngày tới, tức là vào giữa tháng 10. Thực tế, ông Donald Trump vẫn còn giữ ý định rút Mỹ ra khỏi thỏa thuận quan trọng đối với nền ngoại giao thế giới này cũng như nỗ lực toàn cầu không phổ biến vũ khí hạt nhân.

Về phần mình, Iran ngay lập đã có hành động đáp trả lệnh trừng phạt của Mỹ. Cùng với lên án lệnh trừng phạt của Mỹ, Bộ Ngoại giao Iran cũng cho rằng các biện pháp trừng phạt bất hợp pháp nhằm vào Iran là “vô nghĩa”. Tehran cho biết: “Nước này sẽ đáp lại bằng việc áp đặt các biện pháp trừng phạt mới với cá nhân và thực thể Mỹ có hành động chống lại người dân Iran và người Hồi giáo tại khu vực”. Tướng Amir Ali Hajizadeh, người đứng đầu chương trình phát triển tên lửa và máy bay của quân đội Iran cũng khẳng định: “Mỹ muốn làm suy yếu khả năng và sức mạnh của chính quyền Iran. Chúng tôi đề xuất có các hành động trả đũa thích đáng”.

Trong một động thái liên quan, chỉ huy Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran (IRGC) Mohammad Ali Jafari tuyên bố Mỹ cần phải di dời các căn cứ của nước này tới vị trí cách Iran 1.000km nếu muốn tiếp tục các biện pháp trừng phạt nhằm vào Tehran. Lời cảnh báo nhiều ẩn ý này như muốn nhắc nhở Washington cần thận trọng khi áp đặt các biện pháp trừng phạt mới nhằm vào nước Cộng hòa Hồi giáo này. Mới đây, Quốc hội Iran đã phản ứng lại lệnh trừng phạt của Mỹ bằng việc bỏ phiếu thông qua nghị quyết tăng cường chương trình tên lửa đạn đạo và phát triển Lực lượng Vệ binh Cách mạng nhằm chống lại những nguy cơ tấn công của Mỹ. Theo đó, Quốc hội cho phép Chính phủ Iran phân bổ thêm 260 triệu USD cho các lực lượng vũ trang hỗn hợp nhằm “phát triển chương trình tên lửa”, và một khoản ngân quỹ tương tự cho Lực lượng Quds - cánh vũ trang hoạt động tại nước ngoài của Lực lượng Vệ binh Cách mạng Iran. Chủ tịch Quốc hội Iran Ali Larijani khẳng định bản kiến nghị phát đi một thông điệp rõ ràng đối với Mỹ rằng Quốc hội nước này “sẽ vận dụng mọi khả năng để chống lại Mỹ”.

Giới phân tích nhận định, việc “ăn miếng trả miếng” giữa Mỹ và Iran không chỉ làm gia tăng căng thẳng giữa hai quốc gia mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến thỏa thuận phi hạt nhân ở quốc gia Hồi giáo này. Điều này dấy lên lo ngại thỏa thuận giữa Iran và Nhóm P5+1 sẽ bị phá vỡ nếu như các bên liên quan thiếu kiềm chế.

HN tổng hợp