Mỹ - Iran tiếp tục “ăn miếng trả miếng”

Cắt giảm những điều khoản trong JCPOA, liên tục bắt các tàu chở dầu trong vùng Vịnh là động thái “ăn miếng trả miếng” của Iran nhằm trả đũa các lệnh trừng phạt của Mỹ.

Tàu chở dầu bị Iran bắt giữ gần đảo Farsi ngày 31-7-2019. Ảnh: IRNA/TTXVN

Lực lượng Bảo vệ Cách mạng Iran cho biết, họ đang bắt giữ một tàu nước ngoài nhập lậu xăng dầu gần một hòn đảo Ba Tư trong vùng Vịnh. Lực lượng này xác nhận rằng con tàu bị bắt giữ vì đã buôn lậu 800.000 lít xăng cùng đoàn thủy thủ 7 người. Cơ quan chức năng Iran cho rằng, tàu này là của Iraq và số nhiên liệu trên tàu được “chở lậu” sang một số nước Arab.

Hãng tin Reuters dẫn nguồn quan chức hải quan cảng biển Iraq cho biết thông tin ban đầu cho thấy chiếc tàu bị bắt giữ là một “tàu nhỏ” thuộc sở hữu của một công ty vận tải tư nhân mà chủ sở hữu là một thương nhân Iraq.

Tuy nhiên, hãng thông tấn Iraq dẫn tuyên bố của Bộ Dầu mỏ Iraq nêu rõ bộ này “không xuất khẩu dầu diesel ra thị trường quốc tế” và bộ này hiện đang thu thập thêm các thông tin về tàu chở dầu này.

Trong khi đó, Chỉ huy của Lữ đoàn thủy quân lục chiến Iran, thiếu tướng Ramadan Zerahi nhấn mạnh rằng Lực lượng Bảo vệ Cách mạng sẽ tiếp tục bảo vệ lợi ích quốc gia của Iran trong vùng biển của vịnh Ba Tư cũng như sẽ tiếp tục theo dõi, kiểm soát tất cả các tàu trong vùng biển này.

Căng thẳng vùng Vịnh leo thang trong những tháng vừa qua khi hồi tháng 7-2019, Lực lượng Vệ binh Cách mạng Iran (IRGC) đã bắt giữ tàu chở dầu Stena Impero treo cờ Anh trên eo biển Hormuz với cáo buộc vi phạm các quy định hàng hải. Động thái này được cho là nhằm đáp trả việc tàu chở dầu Grace 1 của Iran bị lực lượng an ninh bang Gibraltar và Hải quân Anh bắt giữ cách đó 2 tuần với cáo buộc vi phạm các lệnh trừng phạt của Liên minh châu Âu (EU). Một số tàu chở dầu khác cũng bị tấn công trên eo biển Hormuz từ tháng 5-2019. Mỹ và các đồng minh cáo buộc Iran gây ra các vụ việc này song Tehran phủ nhận mọi liên quan.

Hiện căng thẳng ở eo biển Hormuz gia tăng khi Anh gửi tàu chiến tới khu vực này và kêu gọi thành lập liên minh quân sự để đảm bảo an ninh hàng hải ở vùng Vịnh. Động thái này khiến khu vực vùng Vịnh thêm bất ổn trong bối cảnh Iran và Mỹ đang “khẩu chiến”.

Nguyên nhân sâu xa dẫn đến leo thang căng thẳng giữa Iran và một số nước phương Tây bắt nguồn từ việc Mỹ rút khỏi thỏa thuận hạt nhân mà Iran đã ký với Nhóm P5+1 (gồm Anh, Mỹ, Nga, Pháp, Trung Quốc và Đức) năm 2015 còn gọi là Kế hoạch Hành động chung toàn diện (JCPOA). Tiếp sau đó là loạt các biện pháp trừng phạt của Mỹ và một số nước áp đặt lên Iran.

Đáng quan ngại là thời gian gần đây, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã áp dụng chiến lược gây áp lực tối đa lên Iran. Điều này chẳng những đã phá hoại nhiều cơ hội đàm phán, mà còn châm ngòi cho việc Iran trả đũa bằng việc thu hẹp phạm vi thực thi các cam kết JCPOA, đồng thời tiến hành làm giàu urani và có nguy cơ sản xuất vũ khí hạt nhân.

Mới đây, Ngoại trưởng Iran Javad Zarif tuyên bố nước này sẽ có bước đi mới nhằm cắt giảm việc thực thi những cam kết trong JCPOA. Ông Zarif nhắc lại lập trường của Iran cho rằng nếu thỏa thuận hạt nhân không được các bên thực thi đầy đủ, Tehran cũng sẽ thực thi thỏa thuận theo cách không đầy đủ đó.

Hồi tháng trước, Iran đe dọa tái khởi động các máy ly tâm - cơ sở để bắt đầu việc làm giàu urani và tăng tỷ lệ tinh khiết làm giàu urari lên mức 20%, vượt xa những cam kết trong thỏa thuận hạt nhân. Tehran tuyên bố vượt xa hạn mức urani làm giàu cấp thấp được phép dự trữ là 300kg và bắt đầu làm giàu urani hơn giới hạn 3,67% nêu trong thỏa thuận lên 4,5%.

Các chuyên gia cảnh báo khi mức làm giàu urani được nâng lên và lượng dự trữ cũng không ngừng gia tăng thì trong một năm, Iran sẽ có đủ nguyên liệu chế tạo bom nguyên tử, cho dù Tehran nhiều lần khẳng định không có ý định chế tạo bom nguyên tử.

Hiện cả Mỹ và Iran đều ở trong trạng thái căng thẳng khó đàm phán với nhau. Tehran thì nhất quyết không thương lượng dưới áp lực của Mỹ; còn Washington không có dấu hiệu họ sẽ từ bỏ tăng cường áp lực để đổi lấy các nhượng bộ từ Iran. Do vậy, để giải bài toán khó này đòi hỏi thời gian và thiện chí cả hai phía.

HN tổng hợp