Mỹ - Trung xích lại gần nhau ?

Mặc dù tuyên bố “tìm kiếm biện pháp cùng tồn tại”, nhưng giữa Mỹ và Trung Quốc vẫn còn khoảng cách khá xa trên nhiều lĩnh vực.

Tổng thống Mỹ Joe Biden và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình. Ảnh: THE HILL

Mới đây, Cố vấn An ninh quốc gia Mỹ Jake Sullivan nhấn mạnh, Mỹ không tìm cách thay đổi Trung Quốc mà “tìm kiếm các biện pháp để cùng tồn tại”. Theo đó, mục tiêu của chính quyền Tổng thống Mỹ Joe Biden là định hình môi trường quốc tế để tạo điều kiện thuận lợi hơn cho những lợi ích và giá trị của Washington, cũng như những đồng minh và đối tác của nước này đối với các nền dân chủ chung chí hướng. Hay nói một cách khác, mục tiêu trong chính sách đối với Trung Quốc của Mỹ là tạo ra bối cảnh để hai cường quốc sẽ phải hoạt động trong một hệ thống quốc tế, trong một tương lai có thể dự đoán trước.

Theo ông Sullivan, Mỹ và Trung Quốc đã đàm phán về thỏa thuận thương mại. Các cuộc đàm phán này không chỉ liên quan đến những mức thuế đối với hàng hóa, mà còn về phạm vi tổng thể của quan hệ thương mại song phương. Cũng theo quan chức Mỹ, một trong những sai lầm trong những cách tiếp cận chính sách trước đây đối với Bắc Kinh là việc tin rằng, thông qua chính sách của Washington, hệ thống của Trung Quốc sẽ thay đổi về cơ bản.

Mới đây, một nguồn thạo tin cho hay, Hội nghị thượng đỉnh trực tuyến giữa Tổng thống Mỹ Joe Biden và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình sẽ được tổ chức sớm nhất vào tuần tới. Động thái trên diễn ra giữa lúc 2 nền kinh tế lớn nhất thế giới đang bị mắc kẹt trong những tranh cãi về tình hình liên quan đến Đài Loan (Trung Quốc), nhân quyền và các vấn đề khác, bất chấp cả Washington và Bắc Kinh đều nhất trí về tầm quan trọng của nỗ lực tiếp tục đối thoại. Đây là kết quả trong cuộc gặp giữa Cố vấn An ninh quốc gia Mỹ Jake Sullivan gặp nhà ngoại giao cấp cao Trung Quốc Dương Khiết Trì hồi tháng trước.

Kết quả trên làm cho nhiều người tin rằng, Mỹ và Trung Quốc đã xích lại gần nhau. Tuy nhiên thực chất của vấn đề hoàn toàn ngược lại. Mỹ và Trung Quốc gần đây có quá nhiều mâu thuẫn mang tính đối kháng nên khó có thể dung hòa trong ngày một ngày hai. Khởi đầu cho những căng thẳng này là cuộc chiến thương mại không khoan nhượng giữa Washington và Bắc Kinh, với việc áp thuế hàng triệu USD nhằm vào nhau làm cho giao thương bị gián đoạn và thiệt hại nặng nề cho kinh tế cả hai bên. Tiếp sau đó là liên tục diễn ra “ăn miếng trả miếng” giữa Mỹ - Trung trên nhiều lĩnh vực như việc Trung Quốc đơn phương lấn chiếm Biển Đông xây xựng sân bay và căn cứ quân sự tại đây với mưu đồ độc chiếm Biển Đông. Việc làm này của Bắc Kinh đã bị nhiều tổ chức quốc tế và các quốc gia liên quan lên tiếng phản đối, trong đó Mỹ là nước phản đối quyết liệt nhất bằng các hành động cụ thể.

Mới đây, Lầu Năm Góc lại cáo buộc Bắc Kinh về kho vũ khí hạt nhân của Trung Quốc trong những năm tới khi cho rằng, Bắc Kinh có thể có 700 đầu đạn vào năm 2027 và thậm chí 1.000 đầu đạn hạt nhân vào năm 2030. Mặc dù những con số trên vẫn sẽ nhỏ hơn so với kho vũ khí hạt nhân hiện tại của Mỹ, song cho thấy sự thay đổi đáng kể trong dự báo của Washington so với năm ngoái khi cho rằng kho vũ khí của Trung Quốc sẽ đạt mức 400 đầu đạn vào cuối thập kỷ này.

Về phía Trung Quốc, Bắc Kinh lên tiếng phản đối việc Mỹ rút khỏi thỏa thuận hạt nhân giữa Iran với Nhóm P5+1 (Anh, Pháp, Mỹ, Trung Quốc, Nga và Đức) và rút quân khỏi Afghanistan, Syria, Iraq…, đồng thời tham gia vào công việc nội bộ của Bắc Kinh liên quan đến Đài Loan.

Gần đây nhất là căng thẳng giữa Mỹ và Trung Quốc mở rộng sang cả lĩnh vực chống biến đổi khí hậu. Hai bên xung khắc với nhau trong cách xử lý vấn đề này. Tổng thống Mỹ Biden cho rằng quyết định của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình bỏ qua Hội nghị thượng đỉnh về khí hậu của Liên Hiệp Quốc (COP 26), diễn ra hồi đầu tháng 11-2021 là một “sai lầm lớn” bởi vì điều đó sẽ làm suy yếu tầm ảnh hưởng của Bắc Kinh.

Trung Quốc sau đó đã phản công lại sự chỉ trích này của Mỹ. Phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc Uông Văn Bân tuyên bố: “Hành động có sức nặng hơn lời nói. Cái chúng ta cần để xử lý vấn đề biến đổi khí hậu là hành động cụ thể thay vì những lời nói suông. Hành động của Trung Quốc trước biến đổi khí hậu là có thật”.

Tuy nhiên, với việc có mặt trực tiếp tại hội nghị trên, Tổng thống Biden có lẽ đã để lại được một ấn tượng tích cực về cam kết của Mỹ đối với tình trạng biến đổi khí hậu, trong khi Chủ tịch Tập Cận Bình đã bỏ lỡ một cơ hội để tương tác trực tiếp với các nhà lãnh đạo thế giới khác.

Giới quan sát nhận định, cho dù Mỹ - Trung gần đây có những chính sách thông thoáng hơn trong quan hệ ngoại giao nhưng khả năng xích lại gần nhau còn quá xa vì những bất đồng mang tính đối kháng chưa tìm được lời giải.

HN tổng hợp