Nam Sudan đứng bên bờ vực tái bùng phát xung đột

Chậm thực thi hiệp định hòa bình đã đẩy Nam Sudan đứng trước nguy cơ xung đột với quy mô lớn.

Ảnh minh họa. Nguồn: MBS.NEWS

Liên Hiệp Quốc (LHQ) mới đây cảnh báo, sự chậm trễ trong việc thực thi hiệp định hòa bình tại Nam Sudan đang đặt quốc gia này trước nguy cơ quay trở lại một cuộc xung đột quy mô lớn.

Theo đó, trong một báo cáo mới được gửi lên Hội đồng Bảo an, các chuyên gia LHQ phụ trách giám sát các biện pháp trừng phạt và cấm vận vũ khí đối với Nam Sudan kêu gọi cần có “nguồn xung lực mới từ các đối tác khu vực và quốc tế nhằm làm giảm bớt những rạn nứt về an ninh và chính trị đang gia tăng tại Nam Sudan”. Các chuyên gia cũng kêu gọi tiếp tục duy trì lệnh cấm vận vũ khí đối với Nam Sudan sắp hết hạn vào cuối tháng 5 tới và cần có các biện pháp trừng phạt mới đối với những kẻ cản trở việc thực thi thỏa thuận hòa bình ký năm 2018 cũng như hoạt động phân phối hàng viện trợ nhân đạo.

Báo cáo nhấn mạnh kể từ tháng 2-2020, nỗ lực cải tổ và thực thi thỏa thuận hòa bình của Chính phủ Nam Sudan tiến triển chậm chạp đã cản trở những tiến bộ trong việc bảo vệ thường dân và triển vọng về một nền hòa bình lâu dài. Báo cáo đánh giá, những tranh chấp chính trị tại Nam Sudan kéo dài suốt hơn một năm qua về phương thức thực thi thỏa thuận hòa bình đã khoét sâu thêm những chia rẽ về chính trị, quân sự và sắc tộc đang tồn tại ở quốc gia châu Phi này.

Những tranh chấp đó đã châm ngòi cho tình trạng gia tăng các vụ bạo lực giữa hai phe tham gia ký thỏa thuận là Chính phủ của Tổng thống Salva Kirr và Phong trào Giải phóng Nhân dân Sudan (SPLA/M) của Phó Tổng thống Riek Machar. Tình cảnh này khiến 8,5 triệu người dân Nam Sudan cần được hỗ trợ nhân đạo “hơn bao giờ hết”. Các chuyên gia LHQ cho rằng “cần can thiệp khẩn cấp để ngăn chặn nguy cơ nước này quay trở lại một cuộc xung đột quy mô lớn”.

Kể từ khi giành được độc lập vào năm 2011, Nam Sudan bị tàn phá trong các cuộc xung đột bạo lực khiến hơn 400.000 người thiệt mạng. Cuộc khủng hoảng tại nước này đã phần nào được tháo gỡ hồi tháng 2-2020 sau khi Tổng thống Salva Kiir đạt được thỏa thuận chia sẻ quyền lực với đối thủ Riek Machar. Tuy nhiên, giới quan sát đã cảnh báo nguy cơ xung đột tái bùng phát do thỏa thuận ngừng bắn chưa mang lại nhiều tiến triển như kỳ vọng. Điều này đồng nghĩa với việc người dân Nam Sudan đang phải đối mặt với nhiều nguy cơ hơn bao giờ hết, với các hành động tàn bạo như hãm hiếp tập thể, di cư cưỡng bức và bắt cóc...

Để ngăn chặn bạo lực, trong một động thái liên quan, LHQ đã gia hạn lệnh cấm vận vũ khí thêm 3 năm đối với Nam Sudan. Tổng Thư ký LHQ Antonio Guterres đã nêu 3 mục tiêu cơ bản trong số 34 mục tiêu cụ thể nhằm đánh giá và cân nhắc gia hạn lệnh cấm vận vũ khí với Nam Sudan. Trong đó, chú trọng tiến triển trong các vấn đề quản trị và chính trị, giải trừ vũ khí, giải trừ quân bị và tái hòa nhập đối với các binh sĩ tham chiến và giải quyết tình hình nhân đạo của Nam Sudan.

Bên cạnh nội chiến, những bất đồng dẫn đến xung đột giữa Sudan và Nam Sudan tại khu vực biên giới cũng là vấn đề nóng hiện nay. Tổng Thư ký LHQ Guterres khuyến nghị, Sudan và Nam Sudan phải đạt được thỏa thuận về Abyei, khu vực biên giới giàu dầu mỏ hiện đang tranh chấp để phái bộ LHQ có thể kết thúc nhiệm vụ bảo vệ hòa bình tại đây. Abyei đã trở thành khu vực tranh chấp kể từ khi Nam Sudan giành độc lập vào năm 2011 và Lực lượng An ninh lâm thời của LHQ (UNISFA) phải triển khai hoạt động tại đây sau khi các vụ đụng độ khiến nhiều người thiệt mạng và hàng trăm nghìn người phải rời bỏ nơi cư trú. Trong báo cáo gửi Hội đồng Bảo an, Tổng Thư ký Guterres nhận định rằng giải pháp lâu dài và bền vững cho khu vực Abyei là hai nước Sudan và Nam Sudan phải có được mối quan hệ láng giềng thân thiện, đồng thời các bên đạt được thỏa thuận thống nhất về khu vực Abyei với sự hỗ trợ của LHQ và Liên minh châu Phi. Hiện có khoảng 4.500 quân, chủ yếu người Ethiopia, thuộc Lực lượng An ninh lâm thời của LHQ đang hoạt động trên thực địa tại Abyei.

Mặc dù đã có sự can thiệp của LHQ và đạt được những thỏa thuận tích cực, tuy nhiên, giới quan sát cảnh báo nguy cơ nội chiến tái bùng phát vẫn đang chực chờ do thỏa thuận ngừng bắn chưa được thực thi nghiêm túc như kỳ vọng. Nếu Nam Sudan không nhanh chóng thực thi hiệp định hòa bình thì quốc gia này có nguy cơ đứng bên bờ vực nội chiến với quy mô lớn và dự báo sẽ đẫm máu hơn trước đây.

HN tổng hợp