Nguy cơ xuất hiện biến thể “siêu lây nhiễm” ?

Liệu có khả năng xuất hiện siêu biến thể nguy hiểm hơn cả Delta là nỗi lo của các nhà khoa học hiện nay ?

Theo WHO, 99,5% số ca mắc Covid-19 giải trình tự gen hiện tại đều cho kết quả là biến thể Delta. Ảnh minh họa: ALAMY

William Hanage, nhà dịch tễ học tại Trường Y tế Công cộng T.H. Chan thuộc Đại học Harvard, cho biết: “Trước đây, có biến thể Gamma, Alpha, nhưng hiện tại các ca mắc bệnh toàn cầu nhiều nhất vẫn là biến thể Delta”.

Biến thể Delta được phát hiện lần đầu tiên ở Ấn Độ vào tháng 12-2020 và nhanh chóng lan rộng ra toàn cầu. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), 99,5% số ca mắc Covid-19 giải trình tự gen hiện tại đều cho kết quả là biến thể Delta và hiện đang thống trị trên toàn cầu.

Chuyên gia Hanage giải thích rằng, một trong những lý do khiến biến thể Delta lưu hành rộng rãi là do nó phát triển rất nhanh bên trong các tế bào của con người, trước khi hệ thống miễn dịch bắt đầu hoạt động. Những người nhiễm biến thể Delta có tải lượng vi-rút ở mũi cao gấp khoảng 1.200 lần so với người nhiễm chủng SARS-CoV-2 ban đầu.

Trong khi đó, các biến thể mới liên tục xuất hiện như AY.4.2 (còn gọi là Delta Plus), được các nhà khoa học ước tính có khả năng lây truyền cao hơn Delta 10-15%, nhưng nó vẫn chỉ được xem là một biến thể phụ của chủng Delta.

Các nhà khoa học vẫn tiếp tục xem xét dữ liệu để dự đoán diễn biến tiếp theo của đại dịch. Liệu Delta có phải là biến thể siêu lây nhiễm cuối cùng hay còn có biến thể đáng lo ngại hơn sẽ xuất hiện trong tương lai? Theo giới khoa học, đây là câu hỏi chưa có câu trả lời rõ ràng.

Nhiều giả thuyết cho rằng, khả năng là sau bước nhảy vọt trong trình tự di truyền khi tạo ra một loạt biến thể mới, SARS-CoV-2 sẽ đột biến từ từ và ổn định, cuối cùng mất dần theo thời gian. Tuy nhiên, vẫn có khả năng vi-rút sẽ tiếp tục đột biến và xuất hiện biến thể mới có thể kháng vắc-xin, kịch bản này được dự đoán sẽ xảy ra trong vài năm nữa.

Kịch bản khác được đưa ra là sự xuất hiện đột ngột của một biến thể hoàn toàn mới, với khả năng lây lan, độc lực và khả năng né tránh miễn dịch được xem có thể thay đổi diễn biến đại dịch. Giáo sư Ravi Gupta, Đại học Cambridge khẳng định: “Không thể tránh khỏi việc sẽ xuất hiện một biến thể nguy hiểm khác trong 2 năm tới, cạnh tranh với Delta và có thể vượt xa Delta”. Chuyên gia Gupta cảnh báo một vấn đề nghiêm trọng hơn có khả năng dẫn đến một siêu biến thể là do những nơi có tỷ lệ lây nhiễm cao. Đầu năm 2021, chuyên gia Gupta đã công bố một nghiên cứu cho thấy, quá trình trên có thể xảy ra ở những người mắc bệnh nặng đã được sử dụng huyết tương chứa kháng thể diệt vi-rút. Do hệ thống miễn dịch của họ không thể loại bỏ vi-rút hoàn toàn, nó đã đột biến dựa trên kháng thể đó. Đây cũng là nguyên nhân thúc đẩy sự xuất hiện của các biến thể.

Như vậy, một câu hỏi đặt ra là liệu vắc-xin có ngừa được biến thể mới này hay không? Câu trả lời là có. Bởi lẽ, vắc-xin ngừa Covid-19 được phát triển với mục đích nắm bắt được sự tiến hóa của vi-rút, vậy nên các nhà dịch tễ học cho rằng, khó có khả năng xuất hiện một siêu biến thể có thể khiến vắc-xin hoàn toàn vô dụng.

Ngoài ra, các nhà khoa học đã bắt đầu phát triển vắc-xin ngừa Covid-19 thế hệ thứ hai. Karin Jooss, Phó Chủ tịch điều hành Công ty dược phẩm Gritstone - công ty có vắc-xin ngừa Covid-19 cho biết, các công ty đang giải trình tự gen tất cả các biến thể hiện có nhằm tạo ra kháng thể trung hòa có thể phản ứng với các biến thể tốt hơn.

Tuy nhiên, các nhà dịch tễ học cho rằng, chỉ dựa vào vắc-xin để đẩy lùi đại dịch là không đủ mà cần thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp như: thuốc đặc trị Covid-19,  áp dụng một số hạn chế để ngăn chặn vi-rút lây lan và giảm cơ hội vi-rút đột biến. Hay nói một cách khác, muốn sống an toàn với dịch Covid-19 chúng ta cần phải tiêm vắc-xin và thực hiện giãn cách xã hội bằng việc đeo khẩu trang ở nơi công cộng và không nên tụ tập đông người.

HN tổng hợp