“Nóng” chuyện Mỹ rút khỏi thỏa thuận hạt nhân với Iran

Những ngày qua, dư luận thế giới đặc biệt quan tâm đến việc Mỹ dự định rút khỏi thỏa thuận hạt nhân đã đạt được giữa nước Cộng hòa Hồi giáo Iran với Nhóm P5+1 (gồm Mỹ, Anh, Pháp, Nga, Trung Quốc và Đức) hồi năm 2015, còn gọi là Kế hoạch Hành động toàn diện chung (JCPOA).

Tên lửa đạn đạo tầm trung Iran Zelzal tham gia duyệt binh tại một lễ kỷ niệm ở Tehran ngày 22-9-2017. Ảnh: AFP/TTXVN  

Thứ trưởng Ngoại giao Iran Abbas Araghchi cho biết, truyền thông Mỹ đưa tin Tổng thống Donald Trump nhiều khả năng sẽ quyết định rút hoàn toàn khỏi JCPOA vào ngày 13-1 tới. Lý do mà ông Trump đưa ra là Iran không tuân thủ thỏa thuận JCPOA, đồng thời cho rằng thỏa thuận này quá khoan nhượng đối với Tehran. Theo đó, ông Trump sẽ “nhường” quyền quyết định có tham gia JCPOA hay không cho Quốc hội Mỹ, hiện do phe Cộng hòa kiểm soát. Mặt khác, phía Mỹ còn buộc tội Tehran tiếp tay cho khủng bố nên không muốn tiếp tục thực hiện thỏa thuận JCPOA, đồng thời tuyên bố sẽ trừng phạt quốc gia Hồi giáo này nếu xác định chính xác Iran tiếp tay cho lực lượng khủng bố. Với động thái này của Tổng thống Trump, Quốc hội Mỹ có 60 ngày để cân nhắc có áp đặt trở lại các biện pháp trừng phạt đối với Iran hay không, cho dù việc này là vi phạm JCPOA. Tuy nhiên, trong 2 tháng qua Quốc hội Mỹ không có động thái nào, vì vậy vấn đề hiện nay phụ thuộc vào Tổng thống, theo đó thời hạn để ông Trump đưa ra quyết định là giữa tháng 1 này.

Thỏa thuận JCPOA được Iran ký kết với Nhóm P5+1 hồi tháng 7-2015, dưới thời của Tổng thống Mỹ Barack Obama. Theo thỏa thuận, Tehran hạn chế các hoạt động làm giàu urani để đổi lấy việc dỡ bỏ các lệnh trừng phạt của quốc tế. Cơ quan Năng lượng Nguyên tử quốc tế (IAEA) đảm nhận việc giám sát sự tuân thủ của Iran đối với thỏa thuận hạt nhân JCPOA. Thực tế, IAEA đã 8 lần chứng nhận Iran tuân thủ thỏa thuận này. Tuy nhiên, Tổng thống Mỹ Trump tuyên bố không công nhận Iran tuân thủ thỏa thuận hạt nhân và cho rằng thỏa thuận này quá nhân nhượng Tehran.

Về phần mình, Iran khẳng định đã tuân thủ thỏa thuận hạt nhân nói trên, song cảnh báo sẽ rút khỏi thỏa thuận này nếu Mỹ tái áp đặt các biện pháp trừng phạt. Phát biểu tại Hội nghị An ninh tại Tehran, Thứ trưởng Ngoại giao Iran Abbas Araghchi nhấn mạnh rằng cộng đồng quốc tế phải chuẩn bị cho khả năng Mỹ rút khỏi JCPOA. Ông khẳng định Iran đã chuẩn bị cho mọi kịch bản, đồng thời cảnh báo khu vực này sẽ trở nên mất an toàn nếu không có JCPOA.

Còn theo người phát ngôn Bộ Ngoại giao Iran Bahram Ghasemi, việc Mỹ rút khỏi JCPOA sẽ dẫn tới một “sự đáp trả mạnh mẽ và thích đáng và Chính phủ Mỹ chắc chắn sẽ phải hối tiếc về điều này”. Theo đó, dự kiến, Ngoại trưởng Iran Mohammad Javad Zarif sẽ hội đàm với các bên châu Âu, gồm Anh, Pháp, Đức và Liên minh châu Âu (EU) về thỏa thuận lịch sử JCPOA vào cuối tuần này.

Trong một động thái liên quan, mới đây Iran tuyên bố có thể sẽ xem xét lại hợp tác của nước này với Cơ quan Năng lượng Nguyên tử quốc tế (IAEA) của Liên Hiệp Quốc (LHQ) nếu Mỹ không tôn trọng các cam kết trong thỏa thuận JCPOA. Trong cuộc điện đàm với Tổng Giám đốc IAEA Yukiya Amano, người đứng đầu Tổ chức Năng lượng Nguyên tử Iran Ali Akbar Salehi nêu rõ: “Nếu Mỹ không tuân thủ các cam kết trong JCPOA, Iran sẽ đưa ra những quyết định có thể ảnh hưởng tới quan hệ hợp tác hiện tại với IAEA”.

Những phản ứng trái chiều của cả Mỹ và Iran làm cho dư luận quốc tế quan tâm. Thông báo của EU cho biết, đại diện cấp cao phụ trách chính sách Đối ngoại và An ninh của EU Federica Mogherini sẽ chủ trì cuộc gặp với các bên châu Âu, gồm Anh, Pháp, Đức và Liên minh châu Âu (EU) nhằm đảm bảo việc thực thi toàn diện và liên tục đối với thỏa thuận JCPOA.

Trong khi đó, Phó Chủ tịch thứ nhất Ủy ban Đối ngoại Thượng viện Nga Vladimir Dzhabarov cho rằng các nước phương Tây cần phải ngăn Mỹ sửa đổi hoặc phá vỡ thỏa thuận hạt nhân với Iran. Bởi lẽ: “Lâu nay, Mỹ vẫn luôn hối thúc các nước khác xem xét lại thỏa thuận hạt nhân Iran. Đây là một bước đi tồi tệ”.

Giới quan sát quan ngại nếu IAEA bị phá vỡ vì Mỹ đơn phương rút khỏi thỏa thuận sẽ dẫn đến hệ lụy khả năng Iran tiếp tục quay lại phát triển vũ khí hạt nhân, bất chấp lên án của dư luận quốc tế giống như Triều Tiên. Điều này sẽ vô cùng tệ hại khi thứ vũ khí giết người hàng loạt lại tái xuất hiện ở Iran đe dọa sự bình yên không chỉ khu vực Trung Đông mà còn ảnh hưởng không nhỏ đến nhiều quốc gia trên thế giới.

HN tổng hợp