Số phận TPP có thể được quyết định tại Đà Nẵng

11 nước thành viên còn lại trong Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) đã thu hẹp được những quy định cần được gác lại trong thỏa thuận ban đầu - một bước tiến quan trọng trước thềm cuộc gặp thượng đỉnh có ý nghĩa then chốt tại Việt Nam vào tuần tới.

Đàm phán TPP 11 tại Tokyo, Nhật Bản. Ảnh: Asian Nikkei

Nước Mỹ đã đạt được nhiều nhượng bộ của các quốc gia khác trong thỏa thuận TPP ban đầu, nhưng sau đó Tổng thống Donald Trump đã rút Mỹ khỏi hiệp định này vào đầu năm 2017. Các quốc gia còn lại trong TPP, hay còn gọi là “TPP 11”, đã nỗ lực nhằm đạt một thỏa thuận vào tháng 11-2017, nhưng trước hết các nước cần quyết định những phần nào của thỏa thuận cần phải được gác lại cho tới khi Mỹ quay trở lại. Từ cuối tháng 5, đại diện 11 nước đã bắt đầu tiến hành đàm phán. Sau vòng thảo luận mới nhất diễn ra tại thành phố Urayasu, Nhật Bản, từ 30-10 đến 1-11, Trưởng đoàn đàm phán Nhật Bản Kazuyoshi Umemoto cho biết tất cả đều tỏ ý muốn đạt được tiến triển và kết quả tại Hội nghị cấp cao Diễn đàn Hợp tác kinh tế châu Á - Thái Bình Dương (APEC) tại Việt Nam.

“Đà tiến tới một hiệp định mới tại hội nghị ở Đà Nẵng đã tăng lên đáng kể”, Reuters dẫn lời ông Umemoto cho biết. Trước vòng đàm phán nói trên, các bên vẫn xem xét về việc ngừng thực thi các điều khoản từ 50 phần của hiệp định về pháp lý, quyền sở hữu trí tuệ và các lĩnh vực khác. Dù không tiết lộ chi tiết, ông Umemoto xác nhận đại diện đàm phán của 11 nước “đã đạt sự thống nhất” về việc đóng băng một số điều khoản đồng thời rút lại một số yêu sách trước đây. Trong đó, New Zealand chấp thuận không yêu cầu đàm phán lại từ đầu liên quan tới kế hoạch kiềm chế nhà đầu tư ngoại mua bất động sản của nước này.

Trước cuộc gặp ở Urayasu, các bên vẫn cho rằng cần phải đình chỉ các điều khoản thuộc 50 phần của thỏa thuận, bao trùm 3 lĩnh vực là các vấn đề luật pháp, quyền sở hữu trí tuệ, và các vấn đề khác. Ông Umemoto không tiết lộ các nhà đàm phán đã nhất trí dừng bao nhiêu điều khoản, nhưng cho biết các bên “đã đạt sự đồng thuận” về đóng băng một số điều khoản nhất định. Trưởng đoàn đàm phán Nhật về TPP cũng nói các quốc gia đã rút lại một số yêu cầu về các điều khoản cần gác lại.

Bộ trưởng thương mại các nước TPP 11 sẽ tiếp tục đàm phán tại Hội nghị Diễn đàn Hợp tác kinh tế châu Á-Thái Bình Dương (APEC) diễn ra tại Việt Nam vào tuần tới. Sau đó, trong một cuộc gặp thượng đỉnh bên lề APEC, lãnh đạo 11 nước sẽ quyết định có đạt một thỏa thuận về TPP hay không.

Những bất đồng chính về TPP hiện nay được cho là vẫn xoay quanh các điều khoản về giải quyết tranh chấp giữa nhà đầu tư với chính phủ - điều khoản cho phép nhà đầu tư nước ngoài kiện một nước thành viên TPP bị cho là vi phạm các quy định về đầu tư - cùng với các vấn đề về lao động và môi trường.

Không giống với những thỏa thuận tự do thương mại trước đây, TPP được đánh giá cao vì bao gồm các điều khoản bảo vệ người lao động và bảo vệ môi trường. Việc gác lại những điều khoản này có thể đi ngược lại tinh thần của thỏa thuận.

Nhật Bản được cho là sẽ nỗ lực tiếp tục đóng vai trò đầu tàu gắn kết trong các cuộc đàm phán cũng như sắp xếp thảo luận song phương giữa các thành viên để thu hẹp bất đồng. Trưởng đoàn Umemoto còn nhấn mạnh việc TPP 11 ra đời và có hiệu lực sẽ là thông điệp mạnh mẽ để Mỹ cân nhắc quay lại thỏa thuận chiến lược này. Nếu thật sự có thể ra đời, TPP 11 sẽ là hiệp định thương mại tự do lớn nhất toàn cầu, kết nối 11 nền kinh tế thành viên với tổng GDP lên đến hơn 12 ngàn tỉ USD.

Hiện dù lạc quan nhưng các bên vẫn còn tỏ ra thận trọng về triển vọng của TPP 11 trong tương lai gần. Phía Canada cho rằng cần đảm bảo tất cả điều khoản trong TPP 11 không ảnh hưởng tới quá trình đàm phán sửa đổi Hiệp định thương mại tự do Bắc Mỹ (NAFTA) giữa Mỹ, Canada và Mexico. Ngoài ra, một số vấn đề được cho là còn nhiều khác biệt bao gồm điều khoản giải quyết xung đột giữa nhà đầu tư và chính quyền, các vấn đề về lao động và môi trường.

LONG TẤN tổng hợp