Tia hy vọng mới cho đàm phán hạt nhân Iran

Đại diện các nước tham gia thỏa thuận hạt nhân Iran sẽ nhóm họp trực tiếp tại thủ đô Vienna của Áo, dự kiến diễn ra ngày 6-4, để thảo luận về thỏa thuận hạt nhân mang tên Kế hoạch Hành động chung toàn diện (JCPOA).

Công nhân đứng trước nhà máy điện hạt nhân Bushehr của Iran tháng 10-2010. Ảnh: REUTERS

Trước đó, cuối tuần qua, các quan chức châu Âu và Iran cũng đã có cuộc họp trực tuyến thảo luận về khả năng Mỹ quay trở lại với thỏa thuận và cách thức đảm bảo tất cả các bên thực thi đầy đủ và hiệu quả văn kiện này.

Về cuộc gặp lần này, các chuyên gia cho rằng đây là nỗ lực nghiêm túc đầu tiên nhằm khôi phục thỏa thuận hạt nhân Iran, sau gần 3 năm Mỹ rút khỏi thỏa thuận này và trong bối cảnh Tổng thống Mỹ Joe Biden nhậm chức hồi tháng 1-2021.

Trong một tuyên bố mới đây, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Mỹ Ned Price cho biết, Mỹ đã nhất trí với các nước còn lại trong Nhóm P5+1 (gồm Nga, Anh, Pháp, Trung Quốc, Mỹ và Đức) xác định các vấn đề liên quan đến việc quay trở lại thỏa thuận hạt nhân Iran năm 2015.

Tuyên bố nhấn mạnh Washington không hy vọng các cuộc đàm phán sẽ ngay lập tức tạo được đột phá do vẫn còn nhiều khó khăn phía trước, song bày tỏ tin tưởng đây là một “bước tiến thuận lợi”.

Một quan chức EU cho biết các cuộc đàm phán giữa Iran, Mỹ và các cường quốc thế giới sẽ tìm cách đưa ra hai danh sách đàm phán về các lệnh trừng phạt mà Washington có thể dỡ bỏ và các nghĩa vụ hạt nhân mà Tehran phải thực hiện. Trong khi chính quyền của Tổng thống Mỹ Joe Biden đã nhiều lần tuyên bố muốn quay trở lại thỏa thuận hạt nhân với điều kiện Iran đáp ứng một số yêu cầu. Trong khi Iran tuyên bố chỉ đàm phán khi Mỹ dỡ bỏ các lệnh trừng phạt.

Việc các bên cùng ngồi họp lại tại Áo vào ngày 6-4 được cho là bước đi đúng hướng. Khi Iran và Nga, Trung Quốc, Pháp, Đức và Anh đã có các cuộc đàm phán được mô tả là tích cực để hồi sinh thỏa thuận hạt nhân.

Trong tín hiệu tích cực là Mỹ chấp nhận lời mời của đại diện cấp cao của Liên minh châu Âu tham gia cuộc họp của Nhóm P5+1 với Iran và đã hủy bỏ một số hạn chế nghiêm ngặt do cựu Tổng thống Donald Trump áp đặt đối với việc di chuyển của các quan chức Iran làm việc tại Liên Hiệp Quốc, hoặc các quan chức Iran đến thăm tổ chức quốc tế.

Một tín hiệu khác từ Mỹ là việc ông Biden bổ nhiệm đội ngũ chính trị và an ninh đã đạt được thỏa thuận hạt nhân với Iran trong nhiệm kỳ thứ hai của cựu Tổng thống Barack Obama. Việc lựa chọn đội ngũ này, là một xác nhận và thông điệp từ Tổng thống Biden tới Quốc hội và các đồng minh ở châu Âu và Iran.

Trên bình diện chung, việc các bên liên quan ngồi vào bàn họp tại Vienna, Áo là một bước đột phá lớn trong 3 năm qua khi mà có những lúc căng thẳng Mỹ và Iran tưởng chừng như sắp chiến tranh. Với những quan điểm cứng rắn và các điều kiện mà các bên đưa ra thì cuộc gặp tới khó có bước đột phá hoặc tiến triển tích cực nào. Chính các quan chức Mỹ và Iran cũng nhận thấy điều này. Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Ned Price cho biết cuộc gặp tại Áo lần này là những ngày đầu và không dự đoán sẽ có đột phá ngay lập tức vì sẽ có những cuộc thảo luận khó khăn phía trước. Mỹ cũng không dự đoán rằng sẽ có các cuộc đàm phán trực tiếp với Iran tại đây dù vẫn cởi mở.

Bước đột phá chỉ có thể đạt được nếu cả Mỹ và Iran cùng thiện chí đối thoại và có những bí mật riêng hay điều kiện đã được ngầm thảo luận mang tới hội nghị này. Như các quan chức EU nói một thỏa thuận cần được tôn trọng đầy đủ sẽ là một điểm cộng về an ninh cho toàn bộ khu vực và là cơ sở tốt nhất cho các cuộc thảo luận.

NGUYỄN TẤN tổng hợp