Tín hiệu khả quan để khôi phục JCPOA

Việc chính quyền Tổng thống Mỹ Joe Biden ngày 4-2 khôi phục các lệnh miễn trừ trừng phạt đối với Iran đã mở ra triển vọng phục hồi JCPOA.

Toàn cảnh vòng đàm phán về khôi phục thỏa thuận hạt nhân Iran ở Vienna, Áo. Ảnh: IRNA

Minh chứng cụ thể cho triển vọng trên là các cuộc đàm phán về việc khôi phục thỏa thuận hạt nhân giữa Iran với Nhóm P5+1 (Anh, Pháp, Mỹ, Nga, Trung Quốc và Đức) hay còn gọi là Kế hoạch Hành động chung toàn diện (JCPOA) đã được nối lại tại Vienna (Áo) vào ngày 8-2 với kỳ vọng các bên sẽ đạt được một thỏa thuận trong những tuần tới.

Đại diện cấp cao của Liên minh châu Âu (EU) về chính sách an ninh và đối ngoại, ông Josep Borrell bày tỏ hy vọng các bên sẽ nhanh chóng đạt được kết quả dù vẫn còn tồn tại một số bất đồng lớn. Theo ông, các cuộc đàm phán hiện nay đang trong giai đoạn cuối cùng, song hiện chưa biết sẽ kéo dài bao nhiêu tuần. Hiện ông Borrell đang có mặt tại Washington (Mỹ) để tham dự cuộc họp Hội đồng Năng lượng Mỹ - EU.

Thông tin về cuộc họp xuất hiện chỉ vài ngày sau khi Mỹ thông báo quyết định khôi phục việc tạm ngừng trừng phạt Iran, mở đường cho Tehran được thực hiện các dự án hợp tác hạt nhân dân sự với các đối tác quốc tế.

Giới chức Iran đã hoan nghênh quyết định này của Mỹ song vẫn cho rằng điều này là chưa đủ và yêu cầu Washington cần thể hiện thiện chí rõ ràng hơn nữa trong các hành động thực tế khác.

Trước đó, Bộ Ngoại giao Mỹ đánh giá tiến trình đàm phán hiện nay về chương trình hạt nhân của Iran có thể đi đến một thỏa thuận, song cần phải khẩn trương hoàn tất đàm phán vì Tehran đang tiếp tục phát triển năng lực hạt nhân.

Một người phát ngôn của Bộ Ngoại giao Mỹ nêu rõ: “Một thỏa thuận giải quyết được những quan ngại cốt lõi của tất cả các bên đã trong tầm mắt, nhưng nếu không hoàn tất trong những tuần tới thì những tiến triển hạt nhân của Iran hiện nay sẽ khiến chúng tôi không thể trở lại JCPOA”.

Thỏa thuận JCPOA được ký giữa Iran và Nhóm P5+1 (Anh, Pháp, Mỹ, Nga, Trung Quốc và Đức). Theo đó, phía Iran cam kết không theo đuổi chương trình hạt nhân. Ngược lại, Mỹ và Liên Hiệp Quốc bãi bỏ lệnh trừng phạt nhằm vào Iran, đồng thời hỗ trợ Tehran phát triển kinh tế.

Tuy nhiên, năm 2018, Tổng thống Mỹ khi đó là ông Donald Trump đã quyết định rút Mỹ khỏi thỏa thuận này, với cáo buộc Iran không tuân thủ các quy định trong JCPOA. Đi cùng với động thái này, phía Mỹ đã tái áp đặt lệnh trừng phạt nhằm vào Tehran. Đáp trả lại Mỹ, Iran cũng có hành động tương tự như hạn chế tuân thủ các quy định, làm giàu urani và tuyên bố tiếp tục theo đuổi chương trình hạt nhân để bảo vệ đất nước. Kể từ đó, JCPOA đi vào ngõ cụt dù các quốc gia liên quan cố gắng tìm mọi giải pháp để khôi phục thỏa thuận hạt nhân.

Kể từ năm ngoái, Iran và 5 bên ký kết thỏa thuận còn lại (gồm Anh, Pháp, Nga, Trung Quốc và Đức) hay còn gọi là Nhóm P4+1 đã tiến hành đàm phán tại Vienna (Áo) nhằm khôi phục thỏa thuận. Mỹ tham gia đàm phán gián tiếp. Vòng đàm phán gần đây nhất là vòng đàm phán thứ 8 đã tạm dừng vào cuối tháng 1 vừa qua và vừa nối lại vào ngày 8-2. Các nhà ngoại giao phương Tây đánh giá tiến trình đàm phán đã có nhiều tín hiệu tích cực trong những tuần gần đây.

Tuy nhiên, Thư ký Hội đồng An ninh quốc gia tối cao Iran, ông Ali Shamkhani cho rằng mặc dù đã có “những tiến bộ hạn chế” trong các cuộc đàm phán tại Vienna, nhưng đến nay vẫn chưa đạt được “cân bằng” về cam kết của Mỹ và Iran trong các cuộc đàm phán. Ông Ali Shamkhani nhấn mạnh: “Cần có những quyết định chính trị của phía Mỹ để đạt được sự cân bằng trong các cam kết nhằm hướng tới một thỏa thuận tốt đẹp”.

Giới quan sát nhận định, nếu Mỹ và Iran bỏ đi thái độ thù địch thì tiến trình đàm phán giữa các bên sẽ dễ dàng thành công. Điều này đồng nghĩa JCPOA sớm được khôi phục. Ngược lại, nếu các bên liên quan vẫn chưa tìm được tiếng nói chung thì tiến trình đàm phán khó thành hiện thực.

HN tổng hợp