Tín hiệu tích cực nhưng hòa bình vẫn xa vời

Cuộc tiếp xúc trực tiếp hiếm hoi giữa phái đoàn Ukraine và Nga tại Thổ Nhĩ Kỳ ngày 16-5 đã kết thúc mà không đạt được đột phá nào rõ rệt.

Phái đoàn Nga và Ukraine giữ thái độ bình tĩnh trong suốt cuộc đàm phán tại Istanbul, Thổ Nhĩ Kỳ ngày 16-5-2025. Ảnh: AFP

Phát biểu tại một cuộc đối thoại bàn tròn tại Doha (Qatar) ngày 16-5, Tổng thống Donald Trump nhấn mạnh, cuộc chiến giữa Nga và Ukraine “cần phải chấm dứt”, đồng thời bày tỏ tiếc nuối về số sinh mạng đã mất (hơn 5.000 binh sĩ Nga và Ukraine thiệt mạng mỗi tuần) trong suốt cuộc chiến cùng số tiền khổng lồ mà Mỹ đã chi ra cho Kiev.

Ông Trump cho rằng: “Chúng ta đã chi tới 350 tỉ USD - chỉ đơn giản là đưa cho họ (ám chỉ Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky). Không ai biết số tiền đó hiện ở đâu. Không có kiểm toán. Không có ai cả. Cứ thế mà đưa tiền cho ông ta”. Tuy nhiên theo tính toán, kể từ khi cuộc chiến Nga - Ukraine bùng nổ vào tháng 2-2022, Mỹ là nhà viện trợ lớn nhất của Kiev, với số tiền được tuyên bố là lên đến 500 tỉ USD.

Tổng thống Mỹ châm biếm: “Tôi phải công nhận điều này, ông Volodymyr Zelensky là người bán hàng vĩ đại, có lẽ giỏi nhất trong lịch sử. Mỗi lần tới Mỹ, ông ấy lại mang về 100 tỉ USD. Quá giỏi phải không? Lần gần đây thì ít hơn một chút, chỉ được 60 tỉ USD thôi”.

Theo đó, Tổng thống Zelensky gần đây đã tới thăm Nhà Trắng vào tháng 2 trong kế hoạch ký kết thỏa thuận khoáng sản với Mỹ. Tuy nhiên, chuyến đi không diễn ra suôn sẻ khi ông vấp phải căng thẳng với cả ông Trump và Phó Tổng thống đương nhiệm JD. Vance. Cuộc gặp gần nhất giữa hai nhà lãnh đạo là tại tang lễ Đức Giáo hoàng Francis hồi tháng trước.

Trước đó, ông Trump nhấn mạnh: “Châu Âu đã viện trợ 100 tỉ USD. Mỹ đã cung cấp 350 tỉ USD cho Ukraine. Tôi muốn họ phải đáp lại chúng ta vì tất cả số tiền mà chúng ta đã bỏ ra. Chúng tôi đang yêu cầu khai thác đất hiếm, dầu mỏ, bất cứ thứ gì có thể đổi lại...”.

Tuy nhiên, thứ ông Trump muốn lấy từ Ukraine làm một thỏa thuận ngừng bắn giữa Kiev và Matxcơva hơn là vật chất khác. Vì đây vừa là lời hứa lúc ông tranh cử đồng thời cũng vì uy tín của chính ông. Ông Trump cho biết thêm: “Tôi nghĩ chúng ta đang tiến rất gần đến một thỏa thuận và chúng ta cần đạt được nó càng sớm càng tốt”.

Tổng thống Trump cũng cảnh báo rằng nếu các cuộc đàm phán không mang lại kết quả, ông sẽ áp đặt các biện pháp trừng phạt nghiêm khắc đối với Nga, bao gồm thuế quan cao đối với các nước tiếp tục nhập khẩu năng lượng từ Nga.

Về phía Nga, Matxcơva khẳng định cần thêm các cuộc thương lượng trước khi đồng ý ngừng bắn. Tổng thống Putin vẫn giữ vững các yêu sách lâu nay: Ukraine phải nhượng lãnh thổ, từ bỏ ý định gia nhập Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) và trở thành một quốc gia trung lập. Tuy nhiên, Kiev khẳng định những điều kiện này là hành động đầu hàng trá hình và yêu cầu các cường quốc, đặc biệt là Mỹ, phải đưa ra các đảm bảo an ninh rõ ràng cho tương lai của Ukraine.

Một bước tiến cụ thể đã đạt được trong cuộc đàm phán Nga - Ukraine là hai bên nhất trí tiến hành một cuộc trao đổi tù binh quy mô lớn, với khoảng 1.000 người từ mỗi bên được trả tự do. Thỏa thuận này bao gồm ba nhóm đối tượng: trẻ em, dân thường và binh lính.

Mới đây, ông Trump đã điện đàm với ông Putin để bàn kế hoạch hòa đàm tiếp theo. Cả Nga và Mỹ đều đánh giá cao nỗ lực của Tổng thống Trump. Phía Nga cho biết, cuộc điện đàm là rất quan trọng. Trong khi giới chức Mỹ cũng nhận định điện đàm sẽ thành công và có thể giúp giải quyết “một số bế tắc”…

Trong lúc hai bên tỏ ra bình tĩnh trên bàn đàm phán thì xung đột vẫn chưa có dấu hiệu dừng lại. Hiện tại, Nga đang kiểm soát gần 1/5 lãnh thổ Ukraine và có nguy cơ sẽ lan rộng ra theo thời gian. Điều này đồng nghĩa với việc hòa đàm Nga - Ukraine kết quả vẫn còn xa vời.

HN tổng hợp