Tổng thống Mỹ muốn gặp người đồng cấp Iran ?

Mặc dù có nhiều đồn đoán, Tổng thống Mỹ Donald Trump sẽ gặp người đồng cấp Iran Hassan Rouhani bên lề kỳ họp của Đại Hội đồng Liên Hiệp Quốc (LHQ) tại New York, Mỹ trong tuần này, nhưng khả năng hòa đàm thì khó có thể diễn ra.

Tổng thống Mỹ Donald Trump (trái) và Tổng thống Iran Hassan Rouhani. Ảnh: AFP/TTXVN

Tổng thống Mỹ Donald Trump vừa tuyên bố ông không loại trừ khả năng gặp người đồng cấp Iran Hassan Rouhani bên lề kỳ họp của Đại Hội đồng LHQ tại New York, Mỹ trong tuần này. Tuy nhiên, hiện vẫn chưa có lịch trình cụ thể nào về cuộc gặp trên. Hiện hai nhà lãnh đạo Mỹ và Iran đều đang ở New York để tham dự kỳ họp của Đại Hội đồng LHQ nhưng rõ ràng triển vọng có được cuộc gặp này khó có thể diễn ra khi còn quá nhiều bất đồng mang tính thù địch giữa Washington và Tehran.

Tổng thống Rouhani hiện đã đến New York để tham dự kỳ họp của Đại Hội đồng LHQ nhưng ông Rouhani cũng sẽ phải chịu sự hạn chế đi lại giống như các phái bộ ngoại giao Iran tại LHQ kể từ tháng bảy vừa qua. Theo đó, ông Rouhani sẽ không được di chuyển xa trụ sở của LHQ. Tuy nhiên, Chính phủ Mỹ đã dành cho Tổng thống Rouhani quyền đặc biệt được lưu trú tại một khách sạn.

Căng thẳng giữa Mỹ và Iran leo thang trong hơn một năm qua, sau khi Mỹ hồi tháng 5-2018 rút khỏi thỏa thuận hạt nhân ký năm 2015 giữa Iran và Nhóm P5+1 (gồm Anh, Mỹ, Nga, Pháp, Trung Quốc và Đức) hay còn gọi là Kế hoạch Hành động chung toàn diện (JCPOA) và áp đặt trở lại các biện pháp trừng phạt, đặc biệt nhằm vào mạng lưới tài chính và ngành kinh tế chủ lực của Iran là xuất khẩu dầu mỏ, với mục đích gây sức ép, buộc Tehran quay trở lại bàn đàm phán.

Đáp trả lại những động thái trên, Iran đã giảm các cam kết của nước này trong thỏa thuận JCPOA nhằm giảm “sức ép tối đa” của Mỹ. Đồng thời, Tehran cũng đã gia tăng làm giàu urani, nguyên liệu chính sản xuất vũ khí hạt nhân và có những động thái trả đũa quyết liệt với Mỹ và các nước đồng minh.

Mới đây, Ngoại trưởng Iran Mohammad Javad Zarif nhấn mạnh, Pháp, Đức và Anh “đã thể hiện rõ sự tê liệt trong việc thực hiện các nghĩa vụ của họ từ tháng 5-2018”. Ông khẳng định “sẽ không có thỏa thuận mới nào trước khi các bên tuân thủ thỏa thuận hiện hành”.

Trong khi đó, căng thẳng trong khu vực Trung Đông gia tăng sau vụ tấn công nhằm vào các cơ sở lọc dầu của Saudi Arabia, đặc biệt sau khi Tổng thống Mỹ Donald Trump phê chuẩn kế hoạch triển khai binh sĩ bổ sung tới Saudi Arabia và Các tiểu Vương quốc Arab thống nhất (UAE).

Tổng thống Iran Rouhani cảnh báo sự hiện diện của các lực lượng nước ngoài đe dọa an ninh năng lượng và hàng hải trong khu vực, đồng thời kêu gọi các lực lượng này rời khỏi vùng Vịnh.

Căng thẳng giữa Washington và Tehran leo thang đã làm cho nhiều quốc gia liên quan đặc biệt quan tâm. Tổng thống Pháp Macron cho rằng, Paris đang nỗ lực thúc đẩy tổ chức cuộc gặp giữa hai nhà lãnh đạo Mỹ - Iran, song ông Trump đã tuyên bố “không cần bên trung gian”.

Trong khi đó, tại cuộc gặp người đồng cấp Nhật Bản Toshimitsu Motegi bên lề kỳ họp của Đại Hội đồng LHQ, Ngoại trưởng Iran khẳng định rằng Tehran sẽ cố gắng tránh một cuộc chiến, đồng thời đánh giá cao nỗ lực ngoại giao của Tokyo. Tại cuộc gặp, ông Motegi cũng bày tỏ quan ngại về tình hình hiện nay, đồng thời đề nghị Iran tránh các hành động làm suy yếu thỏa thuận hạt nhân ký năm 2015.

Nhật Bản cũng đang nỗ lực thúc đẩy đối thoại giữa Mỹ và Iran vì sự ổn định tại Trung Đông, khu vực đóng vai trò quan trọng đối với quốc gia khan hiếm nhiên liệu này. Nhật Bản hiện phụ thuộc nhiều vào nhập khẩu dầu thô từ Saudi Arabia và UAE.

Thủ tướng Anh Boris Johnson cho rằng Tổng thống Trump có thể thương lượng một thỏa thuận hạt nhân tốt hơn thỏa thuận mà Tehran và các cường quốc đã đạt được năm 2015. Ông Johnson nói: “Tôi cho rằng có một người có thể thương lượng một thỏa thuận tốt hơn, đó là Tổng thống Mỹ”.

Tuy nhiên, mọi nỗ lực của các quốc gia đều lệ thuộc vào quyết định cuối cùng của Tổng thống Mỹ Donald Trump. Do vậy việc thuyết phục ông Trump quay lại bàn đàm phán hòa bình với người đồng cấp Iran Rouhani là điều kiện bức thiết cho hòa bình Trung Đông hiện nay.

HN tổng hợp