Nơi không “sợ”… hạn, mặn

Nằm giữa dòng Cổ Chiên hiền hòa, cù lao Cồn Chim thuộc ấp Cồn Chim, xã Hòa Minh, huyện Châu Thành, tỉnh Trà Vinh, là một trong những nơi hiếm hoi ở ĐBSCL xây dựng thành công mô hình người dân chung sống hòa thuận với thiên nhiên, môi trường trong lành, giữ gìn nét văn hóa vùng quê Nam bộ bình dị, thân thương và hấp dẫn du khách thập phương.

Một góc Cồn Chim nằm bên dòng sông Cổ Chiên hiền hòa.

Thích ứng với thiên nhiên

Những ngày này ở ĐBSCL bước vào giai đoạn hạn mặn khốc liệt; nhiều đồng lúa bị khô quéo vì nắng nóng kéo dài. Thế nhưng, khi đến Cồn Chim ai cũng bất ngờ bởi khí hậu mát mẻ lạ thường. Anh Út Quời (Nguyễn Văn Quời, Bí thư Chi bộ ấp Cồn Chim), khoe: “Xung quanh Cồn Chim bây giờ cũng bị nước mặn bao vây, tuy nhiên bà con vẫn chung sống “hòa bình” với mặn; việc sản xuất, nuôi trồng thủy sản diễn ra bình thường, chẳng hề hấn gì”.

Để chứng minh thực tế, anh Út Quời đưa chúng tôi đi một vòng Cồn Chim với khoảng 62ha đất tự nhiên, trong đó 34ha nuôi thủy sản và trồng lúa hữu cơ; diện tích còn lại là đất rừng, bờ, vườn dừa… Chị Nguyễn Thị Bích Vân, chỉ khu đất của gia đình gần 10 công, cho biết: “Cù lao Cồn Chim nhỏ hẹp nên từng hộ gia đình có đất canh tác chẳng bao nhiêu; song, không vì đất ít mà dân Cồn Chim khai thác kiểu “quanh năm, chạy theo số lượng”. Ngược lại, chúng tôi thống nhất với nhau sản xuất phải thuận thiên, bền vững, đặt tiêu chí chất lượng lên hàng đầu”.

Chị Vân kể, hàng năm cứ đến tháng 9 là người dân Cồn Chim bắt đầu gieo sạ lúa, tháng 12 thu hoạch. Trong quá trình canh tác lúa, nông dân không phun thuốc trừ sâu, không bón phân hóa học; chủ yếu sản xuất theo phương pháp hữu cơ, tạo ra hạt gạo sạch. Chính vì canh tác theo tự nhiên nên năng suất lúa ở Cồn Chim không cao, chỉ khoảng 5 tấn/ha, thấp hơn so với các vùng khác (7-8 tấn/ha); nhưng bù lại hạt gạo của dân Cồn Chim làm ra đảm bảo sạch 100% nên bán không dưới 25.000 đồng/kg, cao hơn so với nhiều loại gạo khác và số lượng không đủ bán. Thu hoạch lúa xong là tới mùa hạn, nước mặn kéo về. Dân Cồn Chim mở đập để đón nước mặn vào phục vụ nuôi tôm sú, tôm thẻ, cua… cũng theo phương pháp quảng canh cải tiến hoặc nuôi tự nhiên. “Chính cách làm nông nghiệp không theo số lượng, không đặt nặng đồng lời nên 10 công đất của gia đình tôi mỗi năm 1 vụ lúa sạch, 1 vụ nuôi thủy sản, mang về hơn 150 triệu đồng. Nguồn thu tuy không cao, nhưng quan trọng là đảm bảo môi trường và bền vững…”, chị Vân hài lòng.

Ông Võ Văn Bé cho hay, trước đây ở Cồn Chim cứ xoay vòng 6 tháng ngọt - 6 tháng mặn mỗi năm. Nhưng gần đây có khi nước mặn tăng lên 8 tháng/năm, điều này có thể do biến đổi khí hậu và thời tiết bất thường tác động. Chính vì thế mà bà con luôn cảnh giác đề phòng và quyết tâm đoàn kết sản xuất thuận tự nhiên để không phá vỡ hệ sinh thái. Từ cách này mà hồi năm 2016, hạn mặn dữ dội hoành hành ở ĐBSCL gây thiệt hại nặng cho sản xuất nông nghiệp, nhưng ở Cồn Chim mọi sinh hoạt và canh tác diễn ra bình thường. Năm 2020 này, nước mặn về sớm và rất phức tạp, nhưng việc sản xuất ở Cồn Chim vẫn nằm trong tầm kiểm soát.

Anh Út Quời tính toán, với ngần ấy diện tích, mỗi năm dân Cồn Chim chỉ sản xuất khoảng 150 tấn lúa hữu cơ, 100 tấn tôm các loại, hơn 10 tấn cua biển… Tất cả sản phẩm được thương lái săn lùng mua tận nơi và được các chuyên gia nông nghiệp đánh giá cao về chất lượng. Điều này mang đến niềm vui và tự hào cho bà con nông thôn Cồn Chim.

Du khách thích thú được tự tay làm bánh lá dừa cùng gia đình cô Ba Sữa ở Cồn Chim.

Tái hiện bức tranh làng quê Nam bộ

Cùng với sản xuất thuận thiên thì dân Cồn Chim đã và đang nỗ lực tái hiện bức tranh làng quê Nam bộ bình dị, mộc mạc, đáng yêu. Anh Út Quời nhớ lại: “Cách nay khoảng 5 năm, một số anh lãnh đạo huyện Châu Thành về làm việc với ấp Cồn Chim và nhìn cảnh thanh bình, tươi đẹp như bức tranh, thế là các anh nảy sinh ý định xây dựng Cồn Chim thành vùng du lịch nông nghiệp, mang đậm nét làng quê nông thôn Nam bộ. Tôi là lãnh đạo ấp nên tiên phong vận động từng người dân ở đây và được bà con ủng hộ”.

Ngay lập tức UBND huyện Châu Thành, cùng Sở Văn hóa - Thể thao và Du lịch tỉnh Trà Vinh mời các đơn vị chuyên về du lịch đến Cồn Chim giúp bà con thiết kế lại nhà cửa theo nét xưa Nam bộ, xây dựng các khu đón khách du lịch, khu vui chơi ở nông thôn. Bên cạnh đó, mời chuyên gia từ Thành phố Hồ Chí Minh xuống tập huấn nghiệp vụ, hướng dẫn người dân cách làm du lịch, cách ăn nói, tiếp du khách và chế biến các món ăn truyền thống địa phương, dân dã…

Để không bị trùng lắp và tránh nhàm chán, ngành chức năng họp bàn với người dân Cồn Chim đi đến thống nhất 1 gia đình làm 1 sản phẩm khác nhau, không ai trùng ai. Gia đình Bí thư Chi bộ Út Quời với mô hình “Bếp xưa Nam bộ”, gồm sản phẩm mứt gừng, uống dừa dứa, nước sâm và tham quan các bếp ăn quê, chén, tô bằng sành… Gia đình cô Ba Sữa (Phạm Thị Sữa) đảm nhận món bánh lá dừa truyền thống được làm từ hạt gạo Một Bụi Trắng ở Cồn Chim. Chị Phạm Thị Giàu thì chọn làm bánh xèo nhân tép Nam bộ rất giòn ngon để đãi khách du lịch. Còn chú Tư Pha (Nguyễn Văn Pha) với 7 công đất được thiết kế thành nơi câu cua hấp dẫn du khách trong và ngoài nước… Khi mỗi nhà chọn một sản phẩm, thế là đúng 9 giờ ngày 9 tháng 9 năm 2019, khu du lịch nông nghiệp Cồn Chim chính thức đưa vào hoạt động. Từ đó đến nay, bình quân mỗi ngày có khoảng 100 du khách các nơi về Cồn Chim thả mình vào thiên nhiên trong lành, thưởng thức các sản vật miệt đồng ngon và sạch, cùng nhiều loại bánh dân gian Nam bộ...

Tiếp xúc với chúng tôi, cô Ba Sữa bộc bạch: “Mình là nông dân hai lúa nên ban đầu đón khách tới thăm rất bỡ ngỡ. Nhưng rồi dần dần cũng quen và vui khi thấy khách phương xa yêu mến cuộc sống trong lành, sự hiền hòa, thân thiện của dân Cồn Chim…”. Theo cô Ba Sữa, hiện nay cứ 4 giờ sáng là vợ chồng cô dậy sớm để xay bột bằng tay khoảng 3kg gạo Một Bụi Trắng do gia đình tự trồng. Đến 9 giờ mở cửa đón khách du lịch. Khách tới tham quan và cùng nhau làm bánh lá dừa, cùng hấp bánh truyền thống với gia đình cô, rồi thưởng thức một cách tự nhiên, ngon miệng. Bình quân 1 phần bánh hấp chỉ 25.000 đồng. “Thu nhập mỗi ngày vài trăm ngàn đồng, số tiền không lớn nhưng cả nhà rất vui và tự hào khi được giới thiệu với du khách về cuộc sống thuận thiên ở Cồn Chim…”, cô Ba Sữa hiền lành nói.

Chị Nguyễn Thị Hồng Kel, ngụ phường 7, thành phố Trà Vinh, hào hứng: “Lâu nay, em đi du học ở Anh quốc và vừa về đã nghe nhiều người bảo nhau Cồn Chim đẹp như tranh vẽ. Hôm nay, có dịp đến mới thấy ấn tượng với những hàng dừa trĩu trái dọc hai bên đường, soi bóng xuống đồng tôm; cùng cánh đồng lúa hữu cơ bát ngát, những ngôi nhà tranh rất Nam bộ ngày xưa hiện diện tại đây. Một cù lao bốn bề gió lộng, môi trường trong lành, xanh, sạch, đẹp… Tuyệt vời không gì bằng!”.

Thạc sĩ Nguyễn Hữu Thiện, chuyên gia độc lập về sinh thái ĐBSCL, cho rằng trong điều kiện mà nhiều nơi ở ĐBSCL bị tổn thương do thời tiết ngày càng cực đoan và tác động của biến đổi khí hậu thì Cồn Chim dù hàng năm vẫn bị xâm nhập mặn nhưng mọi sinh hoạt và sản xuất diễn ra bình thường. Đơn giản một điều là bà con đoàn kết, chung tay bảo vệ môi trường, cứ mùa nào việc nấy; ngọt trồng lúa - mặn nuôi thủy sản… không đi ngược với quy luật tự nhiên. Giờ đây, Cồn Chim mở thêm du lịch nông nghiệp, đưa du khách về với thiên nhiên, về với nét xưa Nam bộ thân thương. Một hướng đi đầy hứa hẹn, đúng tinh thần Nghị quyết 120 của Thủ tướng Chính phủ về ĐBSCL sống thuận thiên, thích ứng với biến đổi khí hậu…

 “Trước đây, nông nghiệp ĐBSCL thường chạy theo số lượng, thâm canh 3 vụ, thậm chí sử dụng nhiều cách tăng năng suất… Trong khi Cồn Chim đi ngược lại, bằng phương pháp sản xuất tự nhiên, 2 vụ theo mùa. Điều này khiến Cồn Chim bị lẻ loi và chịu nhiều áp lực. Nhưng chính sự vào cuộc quyết liệt của chính quyền các cấp; đặc biệt là sự nhiệt huyết và trách nhiệm của lãnh đạo ấp Cồn Chim Nguyễn Văn Quời luôn đi đầu, tạo sự tin tưởng để bà con làm theo. Kết quả, Cồn Chim đã thành công, tạo ra khác biệt mà ít nơi nào có được…”, thạc sĩ Nguyễn Hữu Thiện nhận xét.

 Bài, ảnh: HƯNG TÂN