Điểm sáng về xuất khẩu trái cây

Chưa bao giờ xuất khẩu rau quả thuận lợi như hiện nay, khi chỉ trong 7 tháng đầu năm 2023, xuất khẩu rau quả đạt hơn 3,25 tỉ USD, tăng 68,8% so với cùng kỳ năm 2022 và vượt giá trị xuất khẩu rau quả khoảng 3,16 tỉ USD của cả năm 2022.

Chanh không hạt trồng tại huyện Châu Thành được xuất khẩu sang nhiều nước trên thế giới. Ảnh: H.THU

Thu nhập cao từ trái cây đặc sản

Ông Dương Lê Tuấn, thành viên của Hợp tác xã (HTX) cây ăn trái Thái Thanh (huyện Cờ Đỏ, thành phố Cần Thơ) cho hay, vùng chuyên canh thanh nhãn của HTX đang vào vụ thu hoạch với giá bán dao động từ 40.000-60.000 đồng/kg, cao hơn so các loại nhãn khác. Cũng nhờ được giá, cộng với năng suất bình quân khoảng 10 tấn/ha nên việc trồng thanh nhãn mang lại thu nhập tốt cho bà con xã viên. “Thanh nhãn có ưu điểm trái to, cơm dày, hạt nhỏ, ráo nước, không ngọt lịm như nhãn long hay nhãn da bò, mà chỉ ngọt thanh. Đặc biệt, thanh nhãn không bị bệnh chổi rồng, một loại bệnh từng ám ảnh các nhà vườn trồng nhãn ở đồng bằng sông Cửu Long, do đó thanh nhãn có giá cao gấp 2-3 lần so với các loại nhãn khác. Đây là loại trái cây đặc sản có sản lượng không nhiều nên khi tới mùa thu hoạch là có đông thương lái và doanh nghiệp đặt mua phục vụ tiêu thụ nội và xuất khẩu đi các nước trên thế giới, trong đó có những thị trường khó tính như Hoa Kỳ, Nhật Bản…”, ông Tuấn khoe.

Theo ông Ngô Minh Giàu, Phó Giám đốc HTX cây ăn trái Thái Thanh, trước đây bà con trồng lúa và một số loại cây khác nhưng thỉnh thoảng gặp cảnh tới mùa rớt giá nên vẫn khó khăn. Vài năm nay, khi chuyển sang trồng thanh nhãn, nhờ chất lượng ngon nên được giá cao. Thấy loại trái cây này có tiềm năng và hứa hẹn giúp nông dân làm giàu, vì thế mọi người hợp sức thành lập HTX với 25 thành viên, canh tác gần 140ha thanh nhãn. Tất cả diện tích được áp dụng quy trình sản xuất VietGAP, theo hướng hữu cơ, sinh học, đảm bảo an toàn thực phẩm; đồng thời gắn kết với các doanh nghiệp tiêu thụ. Nhờ đó thị trường xuất khẩu thanh nhãn ngày càng mở rộng, giúp các xã viên có nguồn thu từ 500-600 triệu đồng/ha/năm, cao hơn một số cây trồng khác.

Cùng niềm vui trên, ông Trần Văn Linh, ở xã Sơn Định, huyện Chợ Lách, tỉnh Bến Tre, cho biết, năm nay hầu hết nông dân trồng sầu riêng ở vùng ĐBSCL “trúng đậm”. Nguyên nhân từ khi sầu riêng nước ta được xuất khẩu chính ngạch sang thị trường Trung Quốc đã tạo nên cơn sốt giá; trong đó từ đầu năm 2023 trở đi giá sầu riêng luôn ở mức cao, có lúc lên tới 160.000-220.000 đồng/kg (tùy loại) và hiện nay vẫn duy trì từ 50.000-70.000 đồng/kg, đảm bảo lợi nhuận.

Ông Lê Văn Sáu, ở xã Tân Bình, huyện Phụng Hiệp (Hậu Giang), có 35 năm kinh nghiệm trồng sầu riêng, trong đó hơn 15 năm trồng xuất khẩu, hơn ai hết, ông Sáu hiểu rõ yêu cầu thị trường ngày càng cao, nông dân phải mạnh dạn thay đổi, sản xuất sạch, an toàn mới được thị trường đón nhận lâu dài. Ông Sáu cho biết: “Ở đây, chúng tôi đang chuyển qua trồng sầu riêng hữu cơ sạch. Tôi xài phân hữu cơ nhiều, thành ra cây sống bền, cơm sầu riêng rất đạt. Khi sản xuất theo chuẩn VietGAP, có mã số vùng trồng, có nguồn gốc thì sẽ xuất khẩu được hết”. Hiện nay, vườn sầu riêng của ông Sáu có khoảng 1.000 gốc, trong đó phần lớn đang cho trái, năng suất khoảng 15 tấn/ha. Trong vụ sầu riêng vừa qua, ông thu hoạch được khoảng 100 tấn, mỗi năm ông thu về vài tỉ đồng.

Qua thống kê của ngành nông nghiệp tỉnh Hậu Giang, hiện diện tích trồng sầu riêng trên địa bàn tỉnh đạt hơn 2.300ha, tập trung ở các địa phương như huyện Châu Thành, huyện Phụng Hiệp, huyện Châu Thành A và thành phố Ngã Bảy. Về cơ cấu giống, gồm: giống Ri 6 chiếm 85%, Mongthong chiếm 12%, còn lại là các giống khác như Musang King, khổ qua... Diện tích có khả năng cho trái là 846ha, thời điểm thu hoạch bắt đầu từ tháng 3 đến tháng 7, ước sản lượng năm nay đạt 10.000 tấn. Đặc biệt, những năm gần đây, do giá bán ở mức cao, nhà vườn có nguồn lợi nhuận hấp dẫn nên nhiều diện tích cây trồng kém hiệu quả được nông dân trong tỉnh chuyển sang trồng sầu riêng, từ đó diện tích luôn tăng mạnh qua từng năm.

Theo Sở NN&PTNT tỉnh Tiền Giang, trong khoảng 70.000ha cây ăn trái của tỉnh thì sầu riêng chiếm nhiều nhất với gần 18.000ha, đây cũng là loại cây đặc sản và là thế mạnh của địa phương. Nếu như đợt hạn hán, xâm nhập mặn dữ dội vào năm 2020 khiến nhiều vườn sầu riêng suy kiệt; sau đó ngành chức năng tích cực hỗ trợ bà con khôi phục lại và năm 2023 này hầu hết người trồng đều thắng lợi bởi sức hút từ việc xuất khẩu tăng cao.

Ông Đặng Văn Nám, ở xã Kế Thành (huyện Kế Sách, tỉnh Sóc Trăng), cho hay: “Hơn chục năm trước khi vợ chồng tôi chuyển từ đất lúa 2 vụ sang chuyên canh bưởi da xanh đã tăng được thu nhập đáng kể. Những năm bưởi da xanh hút hàng ở thị trường nội địa, lẫn xuất khẩu thì thương lái thu mua khá cao từ 40.000-60.000 đồng/kg, còn bình thường cũng bán được 20.000-30.000 đồng/kg. Nếu như ban đầu vợ chồng tôi chỉ trồng hơn 2ha bưởi da xanh, sau đó nhận thấy loại cây đặc sản này có thị trường tiêu thụ rộng, nhất là xuất khẩu nên liên tục mở rộng quy mô sản xuất…”.

Nông dân vùng ĐBSCL phát triển mạnh cây ăn trái bởi hiệu quả kinh tế cao. Ảnh: H.TÂN

Tăng cường liên kết, chú trọng chất lượng

Sở NN&PTNT các tỉnh ở ĐBSCL nhìn nhận, sản xuất cây ăn trái ngày càng được người dân, các HTX và chính quyền địa phương chú trọng đầu tư bài bản, bởi xuất khẩu được mở rộng và giá trị mang lại ngày càng cao. Theo thống kê của Hiệp hội Rau quả Việt Nam, trong 7 tháng đầu năm 2023, xuất khẩu rau quả đạt hơn 3,25 tỉ USD, tăng 68,8% so với cùng kỳ năm 2022 và vượt giá trị xuất khẩu rau quả khoảng 3,16 tỉ USD của cả năm 2022. Rau quả là ngành có mức tăng trưởng xuất khẩu cao nhất trong các mặt hàng nông - lâm - thủy sản của nước ta từ đầu năm đến nay, nhất là sầu riêng được xuất khẩu đứng đầu. Về nguyên nhân đưa ngành rau quả tăng ấn tượng là do Trung Quốc mở cửa thị trường trở lại, tăng mạnh về lượng thu mua trái cây. Bên cạnh đó, các Nghị định thư được ký với Trung Quốc trong năm 2022 đã giúp cho tình hình xuất khẩu rau quả đẩy mạnh. Cũng nhờ đó mà chỉ trong 6 tháng đầu năm 2023, tính riêng thị trường Trung Quốc xuất khẩu rau quả của nước ta đạt kim ngạch tới 1,76 tỉ USD, tăng 121,9% so với cùng kỳ năm 2022 và chiếm 65,8% thị phần xuất khẩu rau quả Việt Nam…

Xuất khẩu tăng mạnh là rất đáng mừng, song Bộ NN&PTNT vẫn lo ngại về tính bền vững khi thời gian qua nhiều nơi “bùng nổ” việc mở rộng diện tích tràn lan, ngoài quy hoạch; đặc biệt là sầu riêng được phát triển với tốc độ chóng mặt. Theo định hướng đến năm 2030, cả nước trồng khoảng 65.000-75.000ha sầu riêng, sản lượng 850.000-950.000 tấn. Tuy nhiên, đến cuối năm 2022, diện tích sầu riêng cả nước đạt khoảng 110.000ha, tăng 25.000ha so với năm 2021, đồng thời vượt khoảng 35.000ha so quy hoạch.

Thêm vấn đề lo ngại là mới đây, Tổng cục Hải quan Trung Quốc đã gửi thông báo cho các cơ quan chức năng của Việt Nam liên quan đến vi phạm yêu cầu về kiểm dịch thực vật của các lô hàng chuối, mít, xoài, nhãn, thanh long và sầu riêng khi xuất khẩu từ Việt Nam sang thị trường Trung Quốc. Việc buông lỏng kiểm tra, giám sát tại các vùng trồng, cơ sở đóng gói… đã dẫn đến tình trạng kiểm soát không chặt các đối tượng kiểm dịch thực vật mà nước nhập khẩu quan tâm, làm gia tăng số lượng các lô hàng vi phạm quy định của Trung Quốc; thậm chí có nguy cơ làm mất thị trường xuất khẩu quan trọng này. Trước tình hình trên, ông Hoàng Trung, Thứ trưởng Bộ NN&PTNT, yêu cầu UBND các tỉnh, thành phố chỉ đạo các cơ quan chuyên môn tại địa phương cấp bách tăng cường kiểm tra và giám sát các vùng trồng, cơ sở đóng gói đã được cấp mã số; tuyên truyền và phổ biến rộng rãi quy định của Trung Quốc nhằm thực hiện nghiêm về tiêu chuẩn, chất lượng, không để xảy ra vi phạm…

Ông Đàm Văn Hưng, chủ cơ sở kinh doanh bưởi da xanh Hương Miền Tây (Bến Tre), khẳng định: “Việc thị trường Trung Quốc cũng như nhiều thị trường khác trên thế giới đòi hỏi sản phẩm trái cây chất lượng, hữu cơ, sạch… là chuyện hiển nhiên, bởi nhu cầu tiêu dùng đã thay đổi và yếu tố ngon, đảm bảo sức khỏe được đặt lên hàng đầu. Vì vậy, để đáp ứng những khắt khe của thị trường thì chúng ta phải mạnh dạn thay đổi sản xuất. Theo đó, cơ sở Hương Miền Tây đã chủ động liên kết với nhiều hợp tác xã trồng bưởi da xanh ở đồng bằng sông Cửu Long và Đông Nam bộ để ký hợp tác sản xuất theo tiêu chuẩn xuất khẩu của từng thị trường đưa ra; chúng tôi thu mua với giá sàn thấp nhất là 25.000 đồng/kg trở lên, đảm bảo nông dân không bao giờ lỗ. Đây là cách làm nhằm giúp nông dân an tâm đầu tư canh tác trái cây được tốt nhất và doanh nghiệp cũng chủ động nguồn hàng chất lượng phục vụ xuất khẩu quanh năm…”.

H.TÂN - H.THU