Sạt lở ngày càng phức tạp, khó lường

Sạt lở ngày càng phức tạp, khó lường.MP3

Trong nhiều năm qua, vấn đề sạt lở khu vực ven sông Hậu và các tuyến kênh trong tỉnh Hậu Giang đã làm nhiều đường giao thông bị nứt, hư hại, gây sụp lún nhà của người dân và khu vực sản xuất nông nghiệp bị ảnh hưởng nghiêm trọng.

Sạt lở đã làm ảnh hưởng lộ giao thông nông thôn.

Sạt lở gia tăng

Những năm vừa qua, tại tỉnh Hậu Giang đã xảy ra trung bình hơn 30 điểm sạt lở mỗi năm. Theo thống kê, từ năm 2017-2024 trên địa bàn tỉnh đã xảy ra tổng cộng 285 điểm sạt lở bờ sông, ước tính thiệt hại lên tới 21,34 tỉ đồng (trung bình thiệt hại hơn 3 tỉ đồng/năm). Các năm xảy ra nhiều điểm sạt lở là 2020, 2023 tới 49 và 63 điểm sạt lở, chủ yếu là xảy ra ở huyện Châu Thành.

Tại huyện Châu Thành, mới đây vào ngày 7-5 đã xảy ra sụp đất, sạt lở bờ kênh tại hộ bà Đinh Thị Bé, ở kênh Mái Dầm, ấp Phú Trí B, xã Phú Hữu. Điểm sạt lở có chiều dài 23m, sâu vào bờ nơi rộng nhất 5m, diện tích mất đất gần 115m². Sạt lở gây sụp mất lộ bê tông rộng 2m; ước thiệt hại hơn 80 triệu đồng. Cũng trong chiều ngày 7-5, xảy ra sụp đất, sạt lở bờ kênh tại hộ bà Huỳnh Thị Tuyết Vân, ở kênh Mái Dầm, ấp Phú Lợi A, xã Phú Hữu. Điểm sạt lở có chiều dài 17m, sâu vào bờ nơi rộng nhất 6m, diện tích mất đất gần 102m². Sạt lở gây sụp mất một đoạn lộ bê tông rộng 2m; ước thiệt hại hơn 70 triệu đồng. Nguyên nhân các vụ sụp đất, sạt lở là do ảnh hưởng dòng chảy.

Một vụ sạt lở làm ảnh hưởng nhà máy xay xát lúa ở huyện Châu Thành vào đầu năm nay.

Còn tại huyện Phụng Hiệp vào đầu tháng 2, ở kênh Ngã Cũ - Nhị Hồng, ở ấp Phụng Sơn B, xã Tân Long, cũng đã xảy ra sạt lở đất bờ sông với chiều dài sạt lở 20m, sâu vào bờ nơi rộng nhất 4m, diện tích mất đất 80m². Sạt lở gây ảnh hưởng lộ giao thông nông thôn; ước thiệt hại 100 triệu đồng. Nguyên nhân do ảnh hưởng dòng chảy. Trước đó, vào chiều ngày 2-2, tại kênh xáng Nàng Mau (tại chân cầu Nàng Mau, bờ đối diện kè kiên cố đã thi công), ở ấp Thạnh Lợi A2, xã Tân Long, huyện Phụng Hiệp, cũng xảy ra sạt lở với chiều dài 20m, sâu vào bờ nơi rộng nhất 3m, diện tích mất đất khoảng 60m². Sạt lở làm sụp trôi hoàn toàn 1 trại mộc và ảnh hưởng lộ giao thông nông thôn; ước thiệt hại 200 triệu đồng. Nguyên nhân do ảnh hưởng dòng chảy.

Sau khi sự cố xảy ra, Ban Chỉ huy Phòng, chống thiên tai và Tìm kiếm cứu nạn (PCTT-TKCN) huyện Châu Thành và Phụng Hiệp đã huy động lực lượng và phương tiện hỗ trợ các xã có điểm bị sạt lở. Cùng với đó, UBND các xã cũng đã chỉ đạo lực lượng xung kích xã thực hiện các biện pháp khẩn cấp di dời người dân ra khỏi khu vực nguy hiểm, giúp đỡ người dân bị ảnh hưởng. Triển khai khắc phục tạm thời và cắm bảng, rào chắn nguy cơ sạt lở, cảnh báo người dân không đến nơi nguy cơ sạt lở nguy hiểm.

Ông Đào Trọng Ngữ, Chánh Văn phòng Ban Chỉ huy PCTT-TKCN tỉnh cho biết, từ đầu năm đến nay, trên địa bàn tỉnh Hậu Giang đã xảy ra 19 điểm sạt lở đất bờ sông với tổng chiều dài 452m, diện tích mất đất gần 2.720m², ước tổng thiệt hại gần 2,1 tỉ đồng. So với cùng kỳ năm 2024 tăng 4 điểm, chiều dài sạt lở tăng 37m, diện tích mất đất tăng hơn 782m², ước thiệt hại giảm gần 318 triệu đồng.

Cảnh báo sớm dấu hiệu sạt lở

Theo Ban Chỉ huy PCTT-TKCN tỉnh, những dấu hiệu để cảnh báo sạt lở là các thay đổi xảy ra xung quanh khu vực sinh sống, sản xuất, đường giao thông, nhà ở… như: mặt đất có hiện tượng phồng rộp, đường bấp bênh; nước phun ra từ mặt đất tại nhiều vị trí mới; hàng rào, tường chắn, cột điện, cây bị nghiêng hoặc di chuyển; xuất hiện dấu vết sạt lở; xuất hiện các vết nứt mới trên tường, trần, gạch, hoặc nền; xuất hiện các vết nứt mở rộng trên mặt đất hoặc trên lối đi; sự thay đổi của dòng nước (nước từ trong chuyển sang đục);… các tuyến kênh dọc theo lộ giao thông bị khô cạn nước.

Hiện nay, do công tác quan trắc sạt lở còn nhiều khó khăn nên việc cảnh báo trước là hết sức quan trọng. Thời gian cảnh báo phụ thuộc vào công tác kiểm tra, xác định các dấu hiệu, khu vực, thời điểm có nguy cơ cao xảy ra sạt lở, việc cảnh báo trước sạt lở đất được thực hiện như: Thường xuyên kiểm tra, kịp thời phát hiện các dấu hiệu xảy ra sạt lở. Khi phát hiện được các dấu hiệu cho thấy có khả năng xảy ra sạt lở, sụt lún đất thì thực hiện cảnh báo ngay. Cảnh báo sạt lở, sụt lún đất vào thời điểm đầu mùa mưa, khi có dự báo, cảnh báo lũ, mưa lớn, triều cường; cảnh báo thường xuyên tại các khu vực luôn tìm ẩn nguy cơ cao xảy ra sạt lở, đặc biệt là các khu vực có dân cư sống tập trung ven sông, kênh rạch.

Về sạt lở bờ sông, kênh rạch một phần do phát triển hồ chứa ở thượng nguồn hệ thống sông Mekong làm thay đổi chế độ dòng chảy trên sông, làm mất cân bằng bùn cát dẫn đến hạ thấp đáy sông, xói lở bờ sông kênh rạch. Bên cạnh đó, các hoạt động khai thác khoáng sản, khai thác cát dọc các con sông cũng làm cho lòng dẫn bị xói sâu, hạ thấp, bờ sông, kênh rạch bị sạt lở, môi trường nước bị ảnh hưởng. Trong thời gian tới, tình hình sạt lở bờ sông, kênh rạch ở đồng bằng sông Cửu Long nói chung và Hậu Giang nói riêng sẽ tiếp tục diễn ra phức tạp và nghiêm trọng.

Sụt lún đất diễn ra ở ĐBSCL nói chung và ở tỉnh Hậu Giang nói riêng là do sự kết hợp của các nguyên nhân tự nhiên và do con người gây ra. Nguyên nhân tự nhiên có thể kể đến như: Sự cố kết chậm của lớp đất sét yếu bão hòa nước, theo ước tính tốc độ sụt lún do nhóm các nguyên nhân này có thể đạt vài mm đến khoảng cm/năm; xâm nhập mặn làm suy yếu liên kết hóa học giữa các hạt đất, làm cho các lớp đất dễ bị nén hơn; nước biển dâng và đồng thời mặt đất hạ xuống sẽ làm tăng độ lún so với mực nước biển hiện tại. Các tác động của con người bao gồm khai thác nước dưới đất liên tục dẫn đến mực nước dưới đất bị suy giảm liên tục; việc xây dựng đê bao sông, kênh, rạch đã ngăn chặn phù sa từ sông vào bồi đắp cho đồng bằng, do đó vùng nội đồng không còn được bồi đắp, mặt đất đang trong quá trình lún tự nhiên sẽ dẫn đến mất dần cao độ; đô thị hóa, phát triển dân cư và cơ sở hạ tầng làm tăng tải trọng và diện tích chất tải, cho nên ngày càng đẩy nhanh quá trình sụt lún đất. Kết quả nghiên cứu của Dự án “Rise and Fall về động thái tài nguyên nước dưới đất và xâm nhập mặn trong điều kiện sụt lún đồng bằng sông Cửu Long’’ vừa công bố kết quả tốc độ sụt lún trong đó tỉnh Hậu Giang có độ lún 5-10cm. Sụt lún làm gây ra thiệt hại cho cơ sở hạ tầng, mất đất và gia tăng lũ lụt; làm trầm trọng thêm tình trạng ngập lụt khi triều cường vốn đã gây thiệt hại lớn cho nhiều địa phương khu vực ĐBSCL.

Để tăng cường công tác phòng sạt lở trên địa bàn, Ban Chỉ huy PCTT-TKCN tỉnh đề nghị Ban Chỉ huy PCTT-TKCN cấp huyện triển khai thực hiện và phối hợp thực hiện các nội dung thuộc phạm vi, trách nhiệm của địa phương mình, một số hoạt động để phòng, chống sạt lở cần triển khai như: Thường xuyên thông báo thông tin dự báo, cảnh báo thời tiết, thiên tai và tình hình thủy văn cho thành viên Ban Chỉ huy PCTT-TKCN cấp huyện, Ban Chỉ huy PCTT-TKCN cấp xã. Thường xuyên rà soát, thống kê các vị trí, khu vực có nguy cơ cao xảy ra sạt lở bờ sông, kênh rạch tại các xã trên địa bàn huyện, từ đó xác định những thiệt hại có thể xảy ra. Rà soát phương án ứng phó sạt lở bờ sông, kênh rạch của huyện. Ban hành văn bản chỉ đạo Ban Chỉ huy PCTT-TKCN cấp xã triển khai các hoạt động chuẩn bị ứng phó với mưa bão nói chung và sạt lở trong mùa mưa nói riêng. Thường xuyên theo dõi và thông báo cho các thành viên Ban Chỉ huy PCTT-TKCN xã, các tổ chức, người dân về thông tin dự báo, cảnh báo bão, áp thấp nhiệt đới, mưa lớn, triều cường…, những khu vực có nguy cơ cao xảy ra sạt lở. Rà soát phương án ứng phó sạt lở do mưa, dòng chảy, sóng lớn; hướng dẫn cho người dân ứng phó với sạt lở do mưa, dòng chảy, sóng lớn nếu xảy ra.

Ban Chỉ huy PCTT&TKCN cấp xã theo dõi, cập nhật, báo cáo đầy đủ tình hình sạt lở trên địa bàn quản lý. Rà soát phương án ứng phó sạt lở của cấp xã; xác định các công việc cần thực hiện khi xảy ra sạt lở, sụt lún đất để chủ động ứng phó. Cử cán bộ xuống ấp, khu vực hỗ trợ nếu có yêu cầu về hướng dẫn ứng phó sạt lở, sụt lún đất bảo vệ tính mạng, tài sản cho người dân. Tuyên truyền, hướng dẫn người dân gia cố bờ bao, đê bao chắc chắn để bảo vệ sản xuất; không thực hiện các hoạt động làm tăng rủi ro xảy ra sạt lở; vận động người dân cùng tham gia thực hiện gia cố các tuyến lộ giao thông nông thôn để phòng ngừa sạt lở… Tuyên truyền, vận động nhân dân, tổ chức cùng tham gia triển khai thực hiện và nhân rộng mô hình “kè sinh thái phòng chống sạt lở bờ sông, kênh rạch” đã phát huy hiệu quả nhiều năm qua trên địa bàn tỉnh.

Ông Phạm Đức Đoàn, Giám đốc Đài Khí tượng thủy văn tỉnh Hậu Giang khuyến cáo người dân khi phát hiện các dấu hiệu như: Dòng nước xoáy sát bờ sông, kênh, rạch; hàm ếch bờ sông, kênh, rạch; vết nứt sâu, dài hoặc có dấu hiệu sụt lún, sạt lở bờ... thì báo ngay với xã, phường nơi gần nhất hoặc điện thoại về Văn phòng thường trực Ban Chỉ huy Phòng chống thiên tai và Tìm kiếm cứu nạn tỉnh Hậu Giang để có biện pháp xử lý kịp thời.

HOÀI THU