Bài 2: Phát triển 5 phương thức vận tải để ĐBSCL cất cánh

Đồng bằng sông Cửu Long đứng trước cơ hội phát triển lớn như lời Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính khẳng định: “Giải quyết được 5 phương thức giao thông (đường bộ, hàng không, đường biển, đường sông, đường sắt) thì ĐBSCL thoát nghèo. Chúng ta phải quyết tâm làm, mỗi thế hệ làm một ít để hoàn thành”.

Các sân bay được quan tâm đầu tư sẽ giúp đáp ứng ngày càng tốt hơn nhu cầu vận tải.

Khai phá tiềm năng

Thời gian qua, Đảng, Nhà nước, Chính phủ, Thủ tướng và các Phó Thủ tướng Chính phủ đặc biệt quan tâm đến đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng giao thông tại các tỉnh phía Nam, nhất là khu vực ĐBSCL. Từ nơi được coi là “vùng trũng” giao thông, đến nay, mạng lưới kết nối toàn vùng đã có sự chuyển biến.

Về đường bộ, Quy hoạch mạng lưới đường bộ thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt đến năm 2030 toàn quốc là 5.000km cao tốc. Trong đó, khu vực ĐBSCL là 1.256km đường bộ cao tốc quy mô từ 4-10 làn xe, bao gồm 3 tuyến cao tốc trục dọc và 3 tuyến cao tốc trục ngang.

Cụ thể, tuyến trục dọc thứ nhất là cao tốc Bắc - Nam phía Đông có chiều dài 336km gồm các dự án: Bến Lức - Trung Lương - Mỹ Thuận (91km), cầu Mỹ Thuận 2 (7km), Mỹ Thuận - Cần Thơ (23km), cầu Cần Thơ 2 và đường dẫn hai đầu cầu (15km), Cần Thơ - Cà Mau (110km), Cà Mau - Đất Mũi (90km). Tuyến trục dọc thứ hai là cao tốc Bắc - Nam phía Tây có chiều dài 180km, gồm: Đức Hòa - Thạnh Hóa - Tân Thạnh - Mỹ An - Cao Lãnh (100km), Cao Lãnh - Lộ Tẻ - Rạch Sỏi (80km). Tuyến trục dọc thứ ba là cao tốc Thành phố Hồ Chí Minh - Tiền Giang - Bến Tre - Trà Vinh - Sóc Trăng (150km). Về 3 tuyến cao tốc trục ngang dài 590km, gồm: Châu Đốc - Cần Thơ - Sóc Trăng (190km); Hà Tiên - Rạch Giá - Bạc Liêu (212km) và Hồng Ngự - Trà Vinh (188km).

Đến nay, toàn vùng đã hoàn thành 121km trục dọc, gồm Bến Lức - Trung Lương - Mỹ Thuận (dài 91km), cầu Mỹ Thuận 2 (dài 7km), Mỹ Thuận - Cần Thơ (dài 23km). Trong giai đoạn 2021-2025, đang triển khai 10 dự án/dự án thành phần cao tốc với chiều dài 432km. Thời gian tới, sẽ tiếp tục nghiên cứu, đầu tư thêm khoảng 703km, trong đó có dự án Cà Mau - Đất Mũi 90km.

Đặc biệt, các dự án đường bộ trọng điểm đang triển khai như: Cao tốc Cần Thơ - Cà Mau (dài 110km), tiến độ hoàn thành năm 2025. Cao tốc Châu Đốc - Cần Thơ - Sóc Trăng (dài 191km), đang rút ngắn tiến độ, hoàn thành trong tháng 7-2026. Cao tốc Cao Lãnh - An Hữu tiến độ hoàn thành năm 2027. Riêng thành phần 1 qua tỉnh Đồng Tháp, địa phương đăng ký rút ngắn tiến độ hoàn thành trong năm 2025. Cao tốc Mỹ An - Cao Lãnh đang hoàn thiện thủ tục để khởi công vào tháng 6-2025. Cao tốc Cao Lãnh - Lộ Tẻ và Lộ Tẻ - Rạch Sỏi đều dự kiến hoàn thành trong năm nay. Các dự án khác như đường Hồ Chí Minh đoạn Rạch Sỏi - Bến Nhất, Gò Quao - Vĩnh Thuận và cầu Rạch Miễu 2 cũng có tiến độ hoàn thành trong năm 2025.

Về hàng không, khu vực ĐBSCL có 4 sân bay gồm: Cần Thơ, Cà Mau, Rạch Giá và Phú Quốc, đóng vai trò quan trọng trong việc kết nối vùng với các trung tâm kinh tế lớn trong nước và quốc tế. Theo Quy hoạch tổng thể hệ thống cảng hàng không toàn quốc thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến 2050, công suất Cảng hàng không Quốc tế Cần Thơ đến năm 2030 là 7 triệu hành khách/năm; Cảng hàng không Cà Mau đến năm 2030 là 1 triệu hành khách/năm; Cảng hàng không Rạch Giá đến 2030 là 0,5 triệu hành khách/năm; Cảng hàng không Quốc tế Phú Quốc đến 2030 là 10 triệu hành khách/năm.

Còn về đường sắt, Quy hoạch mạng lưới đường sắt thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050, khu vực ĐBSCL có 1 tuyến đường sắt Thành phố Hồ Chí Minh - Cần Thơ, chiều dài 174km, lộ trình đầu tư trước năm 2030. Hiện đang nghiên cứu để báo cáo Thủ tướng Chính phủ xem xét, bổ sung vào quy hoạch đoạn tuyến kết nối thành phố Cần Thơ - thành phố Cà Mau. Mục tiêu là mở rộng mạng lưới đường sắt về phía Nam, phục vụ nhu cầu đi lại và vận chuyển hàng hóa của người dân vùng cực Nam Tổ quốc.

Bên cạnh đó, về hàng hải theo Quy hoạch tổng thể phát triển hệ thống cảng biển Việt Nam thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050, khu vực ĐBSCL gồm 12 cảng biển: Cần Thơ, Đồng Tháp, Tiền Giang, Vĩnh Long, Bến Tre, An Giang, Hậu Giang, Sóc Trăng, Trà Vinh, Cà Mau, Bạc Liêu và Kiên Giang. Trong đó, cảng biển Sóc Trăng tiềm năng phát triển khu bến ngoài khơi cửa Trần Đề để đảm nhận vai trò cảng cửa ngõ vùng ĐBSCL. Đến năm 2030 hàng hóa thông qua các cảng biển khu vực ĐBSCL đạt từ 64 đến 80 triệu tấn (hàng container từ 0,6 đến 0,8 triệu TEU); hành khách từ 6,1 đến 6,2 triệu lượt khách.

Về đường thủy, theo Quy hoạch kết cấu hạ tầng đường thủy nội địa thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 1587 ngày 17-12-2024, đến năm 2030, cả nước gồm 9 hành lang vận tải thủy. Các cụm cảng hàng hóa khu vực ĐBSCL được quy hoạch với tổng công suất 77,35 triệu tấn, nhu cầu sử dụng đất 522,8ha, cỡ tàu đến 7.000 tấn; các cụm cảng hành khách công suất 37,9 triệu lượt khách/năm, nhu cầu sử dụng đất 159,3ha, cỡ tàu lớn nhất 250 ghế.

Thượng tá Cao Ngọc Minh, Giám đốc chi nhánh Tân cảng đồng bằng sông Cửu Long, cho hay: Tổng công ty Tân cảng Sài Gòn đang sở hữu khoảng 150 phương tiện từ 50 TEU đến 200 TEU khai thác thủy nội địa từ ĐBSCL đi Thành phố Hồ Chí Minh và tuyến Campuchia (tuyến quá cảnh Campuchia). Size lớn nhất 250 TEU hoạt động vùng từ Cát Lái đi Cái Mép và khu vực không ảnh hưởng tĩnh không của cầu, còn tuyến Campuchia hiện nay khai thác lớn nhất là 200 TEU, tương đương 5.000 tấn hàng rời.

 PGS. TS. Hồ Thị Thu Hòa, Viện trưởng Viện Nghiên cứu và Phát triển logistics Việt Nam cho rằng, thế mạnh rất lớn của ĐBSCL là vận tải thủy, với mật độ vận tải thủy cao nhất hiện nay ở Việt Nam. Theo đánh giá của chúng tôi, hiện nay lượng hàng vận chuyển bằng đường thủy từ ĐBSCL tập kết các cảng ở ĐBSCL và cảng Cái Mép - Thị Vải đối với hàng nông thủy sản còn rất hạn chế, chủ yếu vẫn đi bằng đường bộ. Rất nhiều doanh nghiệp chia sẻ rằng, họ chọn phương thức đường bộ mặc dù chi phí cao hơn nhưng bù lại thời gian nhanh hơn, ít hơn tới 1/3 thời gian. Chưa kể đối với vận chuyển hàng lạnh thì vận chuyển bằng đường thủy nội địa giá lại cao hơn so với đường bộ.

“Xu hướng thế giới hiện nay là vận chuyển xanh, logistics xanh. Các nhà mua hàng thế giới khi họ mua hàng từ các nước khác kể cả Việt Nam, họ sẽ đánh giá tiêu chí xanh rất quan trọng. Nếu họ nhìn vào hồ sơ của chúng ta thấy rằng là hàng vận chuyển bằng đường bộ, tiêu chí xanh về vận tải không được đảm bảo thì sẽ làm cho sức cạnh tranh hàng hóa giảm đi rất nhiều. Và khi cạnh tranh kém thì năng lực đàm phán trên bàn của chúng ta sẽ bị yếu hơn so với các quốc gia lân cận, điển hình như Thái Lan, Malaysia…”, PGS. TS. Hồ Thị Thu Hòa dẫn chứng.

Phải bảo đảm “3 có, 2 không”

Trong giai đoạn tiếp theo, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính yêu cầu cần làm “thần tốc hơn nữa, táo bạo hơn nữa” trong phát triển hạ tầng giao thông cho ĐBSCL cũng như các hạ tầng chiến lược khác, năm sau tốt hơn năm trước, nhiệm kỳ sau cao hơn nhiệm kỳ trước. Phải nhìn xa, trông rộng, nghĩ sâu, làm lớn, đặt lợi ích quốc gia, dân tộc lên trên hết, trước hết. Giải quyết được 5 phương thức giao thông gồm: Đường bộ, hàng không, đường biển, đường sông, đường sắt thì ĐBSCL thoát nghèo. Do đó phải quyết tâm làm, mỗi thế hệ làm một ít để hoàn thành.

Với từng lĩnh vực cụ thể, về đường bộ, Thủ tướng chỉ đạo, hết nhiệm kỳ này, ĐBSCL có 600km cao tốc và phấn đấu tới năm 2030 có ít nhất 1.300km cao tốc, cao hơn dự kiến trước đây gần 100km. Về hàng không, tiến hành mở rộng sân bay Phú Quốc, Cà Mau, Rạch Giá, các địa phương phát huy tinh thần chủ động, tiến hành giải phóng mặt bằng. Còn về đường biển, Thủ tướng giao nhiệm vụ cụ thể trong triển khai các dự án cảng lớn gồm Cái Cui, Trần Đề, Hòn Khoai. Về đường sông, quy hoạch đã có, Bộ Xây dựng thiết kế mẫu các cảng thủy nội địa, các tỉnh rà soát, chủ động, quyết định các dự án theo thẩm quyền. Tinh thần là Trung ương chỉ triển khai các dự án lớn kết nối vùng, kết nối quốc gia, quốc tế. Về đường sắt, Thủ tướng chỉ đạo chuẩn bị khởi công đường sắt Thành phố Hồ Chí Minh - Cần Thơ trong năm 2027, Cần Thơ - Cà Mau trong năm 2028.

“Cần phát triển đồng bộ các phương thức giao thông tại ĐBSCL với tinh thần rõ người, rõ việc, rõ thời gian, rõ sản phẩm, rõ trách nhiệm, rõ tiến độ. Cùng làm, cùng hưởng, cùng phát triển, cùng thắng, cùng chia sẻ niềm vui, hạnh phúc và tự hào khi có thành quả. Trong quá trình đó, phải bảo đảm “3 có, 2 không”: Có lợi ích của Nhà nước, có lợi ích của người dân, có lợi của doanh nghiệp, không tham nhũng, tiêu cực, lãng phí và không để thất thoát, lãng phí tài sản, công sức, tiền bạc của Nhân dân”, Thủ tướng nhấn mạnh.

Cũng theo Thủ tướng, sẽ tiếp tục có các cuộc làm việc để triển khai các dự án ứng phó sụt lún, sạt lở, hạn mặn, các đề án về đào tạo nhân lực, phát triển y tế… tại ĐBSCL, khai thác toàn bộ tiềm năng khác biệt, cơ hội nổi trội, lợi thế cạnh tranh, đưa ĐBSCL phát triển đồng bộ, toàn diện, bao trùm, không để ai bị bỏ lại phía sau.

Thủ tướng cũng nhắc lại một số bài học kinh nghiệm trong triển khai dự án, đó là: huy động toàn hệ thống chính trị vào cuộc; phát huy đoàn kết, thống nhất; cấp ủy lãnh đạo, chính quyền quản lý hiệu quả; đề cao tinh thần tự lực, tự cường; cấp trên tin tưởng, hỗ trợ cấp dưới; thường xuyên kiểm tra, tháo gỡ vướng mắc và kịp thời khen thưởng các nhà thầu làm nhanh, làm tốt.

MỘNG TOÀN

------------------------------

Bài 3: Hạ tầng giao thông kết nối, sức bật cho giai đoạn mới