Hiểu về bệnh đột quỵ

Đột quỵ không những là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu mà còn gây tàn phế cho người bệnh, là gánh nặng về kinh tế cho gia đình và xã hội. Theo bác sĩ chuyên khoa cấp 2 Nguyễn Văn Vũ (ảnh), Trưởng khoa Hồi sức tích cực - Chống độc, Bệnh viện Đa khoa tỉnh: “Người bệnh bị đột quỵ não có thể bị liệt, hôn mê và thậm chí tử vong và có nhiều nguyên nhân gây đột quỵ não”.

Những nguyên nhân gây đột quỵ não là gì, yếu tố nào làm tăng nguy cơ đột quỵ não, thưa bác sĩ ?

- Đột quỵ não là một hội chứng lâm sàng được đặc trưng bởi sự mất đột ngột cấp tính các chức năng của não (thường khu trú), tồn tại hơn 24 giờ hoặc tử vong trước 24 giờ.  Đột quỵ não chia ra 2 dạng: Đột quỵ - thiếu máu não và đột quỵ  - xuất huyết não. Trong đó, dạng đột quỵ - thiếu máu não là hậu quả của các nguyên nhân gây giảm hoặc tắc nghẽn dòng máu trong lòng mạch (huyết khối ngoại sọ hoặc nội sọ gây lấp mạch), còn dạng đột quỵ não xuất huyết não thì tình trạng máu bị chảy trong sọ do mạch máu vỡ ra. Mà 2 cơ chế này do sự ảnh hưởng của nhiều yếu tố. Trong đó, có các yếu tố không thay đổi được như: Tuổi càng cao nguy cơ đột quỵ não càng cao; gen, chủng tộc, di truyền (gia đình có người bị đột quỵ hoặc bị các cơn thiếu máu não thoáng qua). Yếu tố có thể thay đổi được, như: Tăng huyết áp, đái tháo đường, rối loạn lipid máu, cơn thiếu máu não thoáng qua, hẹp động mạch cảnh, bệnh lý tim mạch (rung nhĩ, viêm màng ngoài tim, suy tim, bệnh lý van tim, bệnh tim bẩm sinh,….) và các vấn đề về lối sống, như: uống rượu quá mức, hút thuốc lá, sử dụng ma túy, ít hoạt động thể lực, béo phì hay dùng thuốc tránh thai.

Những dấu hiệu nào giúp nhận biết sớm bệnh nhân đột quỵ  và vì sao cần cấp cứu trong khoảng thời gian vàng, thưa bác sĩ ?

- Đột quỵ não là bệnh xảy ra đột ngột không có dấu hiệu cảnh báo trước. Cần nghĩ tới đột quỵ não khi có dấu hiệu thần kinh (khu trú hoặc lan tỏa), rối loạn ý thức đột ngột.

Các dấu hiệu thần kinh như: Liệt nửa người hoặc liệt 1 phần cơ thể, mất hoặc giảm cảm giác một bên cơ thể, mất thị lực một hoặc 2 mắt, liệt mặt, mất ngôn ngữ, tri giác có thể tỉnh táo hoặc lơ mơ đến hôn mê. Các dấu hiệu triệu chứng trên có thể đơn độc hoặc phối hợp với nhau.

Trong trường hợp đột quỵ, sử dụng từ viết tắt FAST để giúp ghi nhớ các dấu hiệu cảnh báo: Face (mặt) - Có xệ mặt một bên trong khi cố gắng mỉm cười không?; Arms (tay) - Một cánh tay có thấp hơn trong khi cố gắng giơ cả hai tay lên không?; Speech (lời nói) - Có thể nói và nhắc lại một câu đơn giản được không? Có nói lắp hoặc nói kỳ lạ (khó hiểu) hay không?; Time (thời gian) - Thời gian đột quỵ được tính tới từng giây từng phút. Nếu phát hiện được bất cứ dấu hiệu nào thì gọi số 115 hoặc số dịch vụ y tế cấp cứu tại địa phương bạn ngay lập tức.

Một bệnh nhân đột quỵ được cấp cứu thành công tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh.

Cụm từ viết tắt F.A.S.T. (tương ứng với mỗi dấu hiệu cảnh báo theo nghĩa tiếng Anh), ngoài mục đích giúp cộng đồng dễ nhớ thì nó còn có ý nghĩa trong tiếng Anh là nhanh chóng.

Cần cấp cứu bệnh nhân càng sớm càng tốt, trong thời gian vàng, vì khi tế bào não thiếu oxy thì mỗi giây trôi qua có 39.000 tế bào não chết và cứ mỗi phút trôi qua thì có 1,9 triệu tế bào não chết đi. Vì vậy, mà khi xảy ra đột quỵ não, chúng ta cần nhanh chóng nhập viện cấp cứu để được điều trị theo phương pháp tối ưu nhất. Thế nên mới gọi là “thời gian là não”.

Cần làm gì để phòng ngừa đột quỵ, thưa bác sĩ ?

- Như chúng ta phân tích phần trên, các yếu tố nguy cơ trong đột quỵ não có 2 nhóm là không thay đổi được và thay đổi được. Dĩ nhiên các yếu tố nguy cơ không thay đổi được thì chúng ta không can thiệp. Còn nhóm kia thì chúng ta cần tuân thủ điều trị các bệnh lý nền, như: tăng huyết áp, đái tháo đường, bệnh lý tim mạch,… Có lối sống lành mạnh: Tập luyện thể dục, chế độ ăn khoa học, tránh các chất kích thích, rượu bia, bỏ thuốc lá. Quan tâm kiểm tra sức khỏe định kỳ để chủ động bảo vệ sức khỏe và nhận biết sớm các dấu hiệu của bệnh nếu có.

Xin cảm ơn bác sĩ !

HỒNG DIỄM thực hiện