Vụ tàu chở dầu được thả: Chiến thắng lớn của ngoại giao Iran

Việc “ăn miếng trả miếng” giữa Mỹ và Iran đang nóng lên từng ngày, nhưng mới đây Gibraltar (vùng lãnh thổ thuộc Anh) đã thả tàu chở dầu bắt của Tehran trong khi Mỹ yêu cầu giữ lại đã làm dư luận xôn xao.

Tàu chở dầu Grace 1. Ảnh: AL JAZEERA

Theo đó, siêu tàu chở dầu của Iran Grace 1 mang theo một lượng dầu thô nhẹ trị giá 130 triệu USD rời Gibraltar để về nước, sau 45 ngày bị Anh bắt giữ. Cùng thời gian này, tàu Grace 1 đã được giới chức Iran đổi tên thành Adrian Darya 1 và thay cờ Panama bằng cờ chính thức của Iran. Ngoài ra, 2 đội kỹ thuật của Iran cũng đã tới Gibraltar, để đưa chiếc tàu ra khỏi Gibraltar ngay trong đêm.

Hải quân Iran tuyên bố sẵn sàng điều một hạm đội tới hộ tống tàu chở dầu Adrian Darya-1, rời khỏi vùng Địa Trung Hải và đưa về nước. Chuẩn Đô đốc Hossein Khanzadi, Tư lệnh Hải quân Iran, cho biết: “Bất cứ khi nào chính phủ có ý định, chúng tôi sẽ sẵn sàng triển khai một hạm đội hải quân tới hộ tống tàu Adrian Darya”. Việc tàu chở dầu của Iran được Anh phóng thích trong lúc quan hệ giữa Iran và Mỹ đang căng thẳng được xem là chiến thắng lớn đối với ngoại giao Iran.

Tuy nhiên, những động thái mới của Iran ngay lập tức bị cáo buộc nhằm mục đích giúp con tàu “né tránh” lệnh trừng phạt và bắt giữ lại của phía Mỹ. Trong khi đó, Đại sứ Iran Hamid Baeidinejad khẳng định, chiếc tàu từ trước đến nay không vi phạm bất kỳ lệnh trừng phạt và việc đổi tên tàu là quyền của mỗi quốc gia sở hữu. Điều này phù hợp với mọi quy định hàng hải và luật pháp quốc tế tại Địa Trung Hải.

Việc Anh thả tàu chở dầu Iran diễn ra sau vài giờ khi chính quyền tại đây đã thẳng thừng từ chối đề nghị của Mỹ bắt giữ lại chiếc tàu, cũng như thực hiện lệnh bắt giữ chiếc tàu của Bộ Tư pháp Mỹ đưa ra ngày 16-8 vừa qua. Gibraltar khẳng định, họ không thể thực hiện đề nghị của Mỹ xét theo luật pháp của Liên minh châu Âu (EU). Cụ thể hơn là do cơ chế trừng phạt của EU nhằm vào Iran, vốn cũng áp dụng ở Gibraltar, có phạm vi hẹp hơn rất nhiều khi được áp dụng tại Mỹ.

Căng thẳng giữa Mỹ và Iran leo thang kể từ khi Washington rút khỏi thỏa thuận hạt nhân mà Iran đã ký với Nhóm P5+1 (gồm Anh, Mỹ, Nga, Pháp, Trung Quốc và Đức) năm 2015 còn gọi là Kế hoạch Hành động chung toàn diện (JCPOA). Tiếp sau đó là những lệnh trừng phạt đánh vào kinh tế nhằm vào Tehran làm cho quốc gia Hồi giáo này gặp không ít khó khăn.

Về phần mình, Iran cũng đáp trả bằng những hành động liên quan. Tehran liên tục bắt giữ nhiều tàu nước ngoài chở xăng dầu đi qua vùng Vịnh Ba Tư. Đồng thời, Iran gần đây đã thu hẹp phạm vi thực thi các cam kết JCPOA và tiến hành làm giàu urani vượt mức cho phép và có nhiều khả năng dẫn đến sản xuất vũ khí hạt nhân.

Trong một động thái liên quan được cho là tín hiệu tốt để “hạ nhiệt” căng thẳng, mới đây Tổng thống Mỹ Donald Trump bất ngờ nhắc lại khả năng đàm phán giữa 2 bên để giải quyết bất đồng. Ông Trump cho biết: “Nếu bạn để ý, những chiếc tàu Iran bắt giữ không có bất kỳ chiếc nào thuộc sở hữu của chúng tôi. Tôi thực sự nghĩ rằng, Iran đang muốn đàm phán. Iran đang có tiềm năng lớn. Chúng tôi có thể làm gì đó rất nhanh nhưng Iran không biết bắt đầu từ đâu. Người Iran rất đáng tự hào, nhưng kinh tế của họ đang là một thảm họa. Họ phải làm điều gì đó”.

Về phần mình, mặc dù tuyên bố cứng rắn không đàm phán với Mỹ nhưng Iran vẫn để ngỏ khả năng có một quốc gia làm trung gian nhằm đưa Mỹ vào bàn đàm phán. Ngoại trưởng Iran Mohammad Javad Zarif tuyên bố Tehran không muốn đàm phán với Washington, song cho rằng bất cứ nhà trung gian nào cũng nên tập trung vào việc đưa Mỹ trở lại thỏa thuận hạt nhân năm 2015 mà họ đã rút khỏi năm ngoái.

Thực tế, cả Mỹ và Iran trước đây đều đã nhiều lần để ngỏ khả năng đàm phán giữa hai bên, nhằm giải quyết mọi bất đồng, đặc biệt liên quan đến lệnh trừng phạt của Mỹ, vấn đề hạt nhân, tên lửa của Iran hay sức ảnh hưởng của quốc gia vùng Vịnh này trong khu vực. Lời nhắc lại đối thoại từ Mỹ trong lúc này cộng thêm việc Anh thả tàu chở dầu Iran, cho thấy cánh cửa đàm phán của Mỹ và Iran vẫn còn có thể nối lại nếu các bên liên quan có thiện chí.

HN tổng hợp