Thúc đẩy tiêu thụ lúa gạo

Thúc đẩy tiêu thụ lúa gạo.MP3

Giá lúa liên tục giảm tại đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) khiến nông dân lo lắng. Tìm giải pháp đầu ra cho lúa gạo được ngành chức năng của Trung ương, địa phương và doanh nghiệp đặc biệt quan tâm. 

Nông dân Hậu Giang thu hoạch lúa Đông xuân đến đâu đều được tiêu thụ hết đến đó.

“Nóng” chuyện tiêu thụ lúa gạo

Ông Trần Tấn Đức, Tổng Giám đốc Công ty Lương thực Miền Nam 2 (Vinafood 2), thông tin: Thường những năm trước thì hầu hết các công ty xuất khẩu gạo đều có hợp đồng gối đầu với đối tác trong xuất khẩu gạo để tạo hoạt động liên tục; riêng những tháng đầu năm nay thì không có, từ đó tạo sự bị động cho doanh nghiệp trong việc thu mua lúa của nông dân. Bên cạnh đó, từ tháng 10-2024, Ấn Độ bắt đầu cho xuất khẩu lại mặt hàng gạo của nước này nên tạo ra nguồn cung gạo khá dồi dào và tác động ngay đến giá gạo xuất khẩu trên thế giới khi Thái Lan giảm 10-11%, Việt Nam giảm 6%... Bởi, sản lượng xuất khẩu gạo của Ấn Độ thường đạt khoảng 20 triệu tấn, chiếm gần 50% nhu cầu tiêu thụ gạo của cả thế giới.

Bộ Nông nghiệp và Môi trường (NN&MT) cho biết, tính đến đầu tháng 3 năm nay, sản lượng lúa đã thu hoạch vụ Đông xuân 2024-2025 tại vùng ĐBSCL đạt hơn 4,2 triệu tấn, với diện tích hơn 605.000ha; dự kiến sản lượng lúa còn lại đạt gần 6,6 triệu tấn, với diện tích khoảng 900.000ha. Như vậy, quy mô diện tích sản xuất lúa gạo tại vùng ĐBSCL tuy có giảm nhưng năng suất tăng, từ đó sản lượng không có nhiều biến động so với cùng kỳ. Tuy nhiên, vấn đề “nóng” lúc này tại vùng ĐBSCL là giá thu mua lúa tươi của nông dân đang giảm mạnh so với cùng kỳ năm 2024.

Ghi nhận thực tế tại tỉnh Hậu Giang, hiện nông dân nơi đây đã thu hoạch được hơn 25.000ha trong tổng số gần 73.767ha đã xuống giống, với năng suất bình quân đạt 7,61 tấn/ha. Vừa thu hoạch xong gần 2ha lúa Đông xuân (giống lúa Đài Thơm 8), ông Trần Văn Hiếu, ở xã Vị Thanh, huyện Vị Thủy, cho hay: “Vụ Đông xuân năm nay, tôi bán lúa chỉ được giá 6.500 đồng/kg, thấp hơn 1.700 đồng/kg so với cùng kỳ. Với năng suất gần 1,1 tấn/công (một công 1.300m2) thì sau khi trừ đi chi phí sản xuất, gia đình tôi thu được nguồn lợi nhuận khoảng 25 triệu đồng/ha, trong khi cùng kỳ năm rồi đạt hơn 35 triệu đồng/ha. Số tiền lợi nhuận trong vụ Đông xuân năm nay chỉ đủ cho bà con tái sản xuất lại vụ lúa Hè thu sắp tới chứ không dư dả nhiều”.

Theo nhận định của ngành chức năng, nguyên nhân giá lúa tại vùng ĐBSCL giảm là do ảnh hưởng của giá gạo xuất khẩu giảm. Theo đó, giá gạo xuất khẩu trung bình 2 tháng đầu năm nay của Việt Nam ước đạt 553 USD/tấn, giảm 18,3% so với cùng kỳ. Lý do giá gạo xuất khẩu giảm là vì nguồn cung gạo thế giới tăng tạo áp lực lên thị trường gạo toàn cầu; bên cạnh đó là nhu cầu nhập khẩu giảm và chưa có dấu hiệu phục hồi trong thời gian ngắn hạn; đồng thời Ấn Độ kết thúc lệnh cấm xuất khẩu gạo và quay lại thị trường xuất khẩu với sản lượng dồi dào.

Hiện có nhiều giải pháp trước mắt và lâu dài để thúc đẩy tình hình tiêu thụ lúa gạo cho người dân vùng ĐBSCL.

Đề xuất giải pháp trước mắt và lâu dài

Để sớm tháo gỡ những khó khăn trong việc tiêu thụ lúa gạo hiện nay tại vùng ĐBSCL, ngành chức năng của Trung ương, tỉnh và doanh nghiệp đã kiến nghị thực hiện nhiều giải pháp trước mắt và lâu dài. Theo đó, Bộ NN&MT cho rằng, giải pháp trước mắt là bộ sẽ chỉ đạo các địa phương vùng ĐBSCL tập trung sản xuất, thu hoạch lúa vụ Đông xuân đúng thời vụ. Bên cạnh đó, Bộ NN&MT tiếp tục phối hợp với các cơ quan liên quan theo dõi sát diễn biến thị trường gạo thế giới, nhất là nắm bắt nhu cầu nhập khẩu gạo tại các thị trường còn nhiều dư địa như Hoa Kỳ, EU, Nhật Bản, châu Phi… Từ đó cung cấp, cập nhật thông tin kịp thời tới các địa phương, doanh nghiệp để có những điều chỉnh kế hoạch sản xuất, xuất khẩu phù hợp với diễn biến thị trường.

Ông Trần Thanh Nam, Thứ trưởng Bộ NN&MT, cho hay: Về giải pháp lâu dài, bộ sẽ phối hợp với các địa phương vùng ĐBSCL đẩy mạnh chuyển đổi cơ cấu sản xuất bằng việc giảm diện tích lúa năng suất thấp, tập trung vào các giống lúa chất lượng cao và các giống lúa đặc sản khác nhằm đáp ứng nhu cầu thị trường trong nước và xuất khẩu, nhất là ổn định giá bán ở mức cao. Bên cạnh đó là ứng dụng công nghệ hiện đại trong canh tác lúa nhằm giảm chi phí đầu tư, tăng lợi nhuận. Song song đó là hỗ trợ các hiệp hội, doanh nghiệp xây dựng và phát triển các thương hiệu gạo bền vững và thân thiện môi trường.

Bên cạnh Bộ NN&MT thì nhiều doanh nghiệp xuất khẩu gạo trong nước cũng đề ra giải pháp trước mắt là chủ động rà soát năng lực thu mua, chế biến, tạm trữ trong giai đoạn thị trường có biến động và giá mua thấp như hiện nay; nhất là rà soát các hợp đồng đã ký kết, từ đó xây dựng kế hoạch, xác định nhu cầu nguồn vốn tín dụng để thu mua tối đa lúa gạo cho nông dân trong giai đoạn hiện nay. Bên cạnh đó là nỗ lực tìm kiếm, mở rộng thị trường xuất khẩu để góp phần tháo gỡ đầu ra cho lúa gạo.   

Ông Trần Tấn Đức, Tổng Giám đốc Vinafood 2, thông tin thêm: Đối với gạo trong vụ lúa Đông xuân được đánh giá là có chất lượng tốt nhất trong năm, do đó, khi thị trường xuất khẩu đang gặp khó khăn về giá bán giảm thì doanh nghiệp sẽ mạnh dạn thu mua và trữ lúa gạo lại, sau đó sẽ có giải pháp tốt hơn trong thời gian tới. Mặt khác thì hàng năm, Cục Dữ trữ quốc gia có triển khai thu mua từ 80.000 đến hơn 100.000 tấn gạo nhưng thường thu mua từ tháng 5, như vậy thì quá trễ. Do đó, tại thời điểm này, gạo của vụ lúa Đông xuân đã tốt và giá lúa hợp lý thì thiết nghĩ Nhà nước nên xem xét đẩy mạnh thu mua tạm trữ để gỡ khó cho người nông dân. Ngoài ra, khi Nhà nước mua gạo tạm trữ thì doanh nghiệp không phải gánh áp lực lưu gạo nhiều trong kho của mình, từ đó doanh nghiệp có điều kiện thu mua thêm lúa gạo cho người dân. Ngoài xem xét thu mua dự trữ lúa gạo tại Cục Dự trữ quốc gia thì doanh nghiệp kiến nghị Chính phủ và Ngân hàng Nhà nước có giải pháp hỗ trợ vay vốn, trong đó không chỉ vay 6 tháng mà nâng lên chu kỳ 12 tháng nhằm giảm áp lực khi doanh nghiệp mua lúa gạo tạm trữ nhưng chưa đến thời điểm bán thì đến lúc trả nợ ngân hàng. 

Liên quan đến vấn đề kiến nghị của doanh nghiệp về hỗ trợ vay vốn, mới đây, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam đã có công văn đề nghị các ngân hàng thương mại cung ứng vốn tín dụng phục vụ sản xuất, chế biến, thu mua tạm trữ và xuất khẩu gạo cho khu vực ĐBSCL. Theo đó, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam đề nghị các ngân hàng thương mại cần chủ động cân đối nguồn vốn, đáp ứng kịp thời nhu cầu vốn vay của người dân, doanh nghiệp sản xuất, chế biến, thu mua, tạm trữ, tiêu thụ (trong nước, xuất khẩu) lúa gạo trong năm 2025, nhất là thu mua lúa hàng hóa vụ Đông xuân tại các tỉnh, thành phố khu vực ĐBSCL; tạo điều kiện hỗ trợ nông dân tái vụ. Không để xảy ra tình trạng người dân, doanh nghiệp có phương án sản xuất kinh doanh hiệu quả, đáp ứng đầy đủ quy định của pháp luật mà không được tiếp cận hoặc chậm tiếp cận vốn vay do các điều kiện và thủ tục phiền hà.

Bên cạnh đó, các ngân hàng thương mại nghiên cứu, xem xét nâng hạn mức, thời hạn cho vay phù hợp với quy định của pháp luật đối với các doanh nghiệp có năng lực, kinh nghiệm tổ chức thu mua, chế biến, xuất khẩu, có hệ thống kho chứa để thu mua gạo tạm trữ; tạo điều kiện mở rộng tín dụng trung, dài hạn để hỗ trợ trong đầu tư kho chứa, máy móc, thiết bị chế biến, bảo quản và tạm trữ.

Một điều phấn khởi là vừa qua, Tổng Công ty Lương thực Miền Nam đã đàm phán và ký với Chính phủ Bangladesh được 100.000 tấn gạo. Hiện số lượng này đã được chia cho 157 thành viên trong Hiệp hội Lương thực Việt Nam để tìm nguồn cung theo đơn hợp đồng. Qua đây, tạo kích cầu làm cho giá lúa tại vùng ĐBSCL trong những ngày vừa qua đã tăng  trở lại từ 200-300 đồng/kg (tùy giống). Từ mặt thuận lợi trên, Tổng Công ty Lương thực Miền Nam đề nghị các địa phương vùng ĐBSCL tiếp tục đồng hành hỗ trợ doanh nghiệp trong xây dựng và phát triển vùng lúa nguyên liệu gắn với liên kết sản xuất và tiêu thụ lúa gạo bền vững cho nông dân, tránh tình trạng cung vượt cầu gây ép giá cho bà con.

Về góc độ địa phương, ông Trần Chí Hùng, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Hậu Giang, khẳng định: Địa phương luôn hỗ trợ và tạo mọi điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp đẩy nhanh tiến độ thu mua, vận chuyển lúa, gạo về kho chứa của các doanh nghiệp. Từ sự quan tâm trên, hiện tình hình tiêu thụ lúa Đông xuân trên địa bàn tỉnh ổn định, lúa thu hoạch đến đâu, thương lái mua hết đến đó, không có tình trạng ùn ứ, không tiêu thụ được. 

Để thúc đẩy tình hình tiêu thụ lúa gạo cho vùng ĐBSCL, mới đây, tại buổi làm việc với các tỉnh, thành phố vùng ĐBSCL và doanh nghiệp xuất khẩu gạo, Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà lưu ý mọi chính sách cho ngành lúa gạo phải dựa trên tiêu chí liên kết giữa nông dân và doanh nghiệp; chuyển giao công nghệ, hỗ trợ kỹ thuật cho nông dân. Trong đó, Ngân hàng Nhà nước ghi nhận các ý kiến của doanh nghiệp để tháo gỡ khó khăn, vướng mắc liên quan đến thời hạn, hạn mức vay, điều kiện vay vốn và giải ngân; nghiên cứu gói tín dụng ưu đãi để doanh nghiệp đầu tư ứng dụng khoa học công nghệ vào hoạt động lưu trữ, chế biến, vận chuyển, xuất khẩu lúa gạo. Ngoài ra, Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà yêu cầu Bộ Công thương khẩn trương kiểm tra, đánh giá đúng thực trạng tình hình thị trường lúa gạo trong nước khi phân khúc lúa gạo chất lượng cao (chiếm 80% sản lượng xuất khẩu) vẫn ổn định về giá cả, do không cạnh tranh nhiều với Ấn Độ và Thái Lan; còn ở phân khúc gạo chất lượng thấp thì giá bán lại đang giảm sâu, gây nhiều ảnh hưởng cho nông dân.

HỮU PHƯỚC