Bồi thường theo phần diện tích thực tế khi thu hồi đất

Diện tích đất thực tế nhiều hoặc ít hơn so với giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, đất bị thu hồi còn lại quá nhỏ, không đủ diện tích để tiếp tục canh tác là trường hợp khá phổ biến, thường gặp phải trong quá trình sử dụng đất và khi Nhà nước thu hồi đất. Vậy giải quyết ra sao ?

Theo quy định pháp luật, khi triển khai thu hồi đất sẽ được bồi thường theo phần diện tích đất thực tế.

Hộ ông Nguyễn Thanh Ngân, ngụ phường Mỹ Phước, thành phố Long Xuyên, tỉnh An Giang, có 1.600m2 đất nông nghiệp thuộc xã Tân Hòa, huyện Châu Thành A, bị ảnh hưởng dự án cao tốc Châu Đốc - Cần Thơ - Sóc Trăng. Quá trình Nhà nước thu hồi đất, ông Ngân chỉ còn lại 295m2 đất canh tác, với diện tích nhỏ, lối đi hạn chế, ông Ngân gặp khó khăn trong việc sử dụng và có yêu cầu Nhà nước thu hồi hết diện tích đất còn lại.

Ông Ngân chia sẻ: “Bản thân tôi rất đồng tình với việc giao đất cho Nhà nước để làm dự án. Tuy nhiên, phần đất của gia đình hiện tại còn lại diện tích quá nhỏ, nếu canh tác thì cũng không đáng là bao, lại thiếu đường đi vào, nên tôi mong muốn Nhà nước thu hồi luôn phần diện tích đất này”.

Còn trường hợp gia đình ông Đoàn Văn Khanh, có gần 40.000m2 đất canh tác lúa, đến năm 2022 khi Nhà nước triển khai Dự án cao tốc Bắc - Nam phía Đông, đoạn thành phần Hậu Giang - Cà Mau, gia đình ông Khanh bị thu hồi 13.058m2 để Nhà nước triển khai dự án. 

Song quá trình đo đạc và hồ sơ bồi thường lại phát sinh vấn đề, bởi về nguồn gốc đất, phần đất trên được cha ông Khanh giao cho ông Khanh quản lý sử dụng từ trước năm 1990. Đến năm 1995, ông Khanh được UBND huyện Long Mỹ cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất với tổng diện tích 40.083m2. Khoảng năm 1997-1998, nhà nước vận động Nhân dân đào kênh thủy lợi để tháo chua, rửa phèn với chiều ngang 3m và đi qua phần ruộng nhà ông Khanh.  

Khi cơ quan chức năng tiến hành đo đạc, lập hồ sơ bồi thường thì phần kênh thủy lợi (đã rộng 13m) qua đất của ông Khanh có diện tích lên đến 655m2, cho rằng phần đất này vẫn còn nằm trong giấy chứng nhận quyền sử dụng đất của mình, gia đình ông Khanh có khiếu nại, yêu cầu được bồi thường theo diện tích như trên giấy. 

Thực tế hiện nay cho thấy, quá trình sử dụng đất và sự thay đổi của các quy định pháp luật cũng ảnh hưởng ít nhiều đến sự chênh lệch giữa diện tích đất thực tế so với diện tích trong giấy chứng nhận, vấn đề này thường xảy ra bởi việc đo đạc qua các thời kỳ; do người sử dụng đất lấn, chiếm; do thiên tai, sạt lở, hoặc do nhận chuyển nhượng, nhận tặng cho, nhận thừa kế, cùng với một số nguyên nhân khách quan khác. Bên cạnh đó, trong quá trình thu hồi đất, việc tồn tại phần diện tích đất còn lại nhỏ hẹp, không có lối đi hoặc nguồn nước sử dụng là điều khó tránh khỏi…

Điều chỉnh thực tiễn, pháp luật hiện hành có những quy định cụ thể về vấn đề này nhằm đảm bảo quyền và lợi ích của người sử dụng đất.

Trở lại trường hợp hộ ông Ngân, theo ông Phạm Mạnh Phương, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường, hiện nay Luật Đất đai năm 2024 tại Điều 91 quy định rõ về vấn đề này, cụ thể luật quy định khi Nhà nước thu hồi đất theo quy định tại Điều 78 và Điều 79 của Luật Đất đai năm 2024 mà phần diện tích còn lại của thửa đất sau khi thu hồi nhỏ hơn diện tích tối thiểu theo quy định của UBND cấp tỉnh, nếu người sử dụng đất đồng ý thu hồi đất thì UBND cấp có thẩm quyền quyết định thu hồi đất và thực hiện việc bồi thường, hỗ trợ, quản lý diện tích đất này theo quy định của pháp luật. 

Do đó, ông Ngân có thể yêu cầu Nhà nước thu hồi hết phần diện tích còn lại nếu phần đất này nhỏ hơn diện tích đất tối thiểu.

Còn với trường hợp khiếu nại của ông Khanh, theo Sở Nông nghiệp và Môi trường, căn cứ theo khoản Điều 6, Nghị định số 88/2024 của Chính phủ quy định về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất quy định: “Nếu diện tích đo đạc thực tế nhỏ hơn diện tích ghi trên giấy chứng nhận hoặc giấy tờ quy định tại Điều 137, Luật Đất đai năm 2024 thì bồi thường về đất theo diện tích đo đạc thực tế theo quy định tại khoản 6, Điều 135, Luật Đất đai năm 2024.

Trường hợp đã hoàn thành việc đo đạc thực tế phục vụ cho việc thu hồi đất mà sau đó do thiên tai, sạt lở, sụt lún dẫn đến tại thời điểm lập phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư diện tích của thửa đất đã đo đạc bị thay đổi thì sử dụng số liệu đã đo đạc để lập phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư.

Trong trường hợp của ông Khanh, theo kết quả đo đạc thực tế thì ông Khanh bị ảnh hưởng dự án và được bồi thường tổng diện tích 13.058m2, riêng phần diện tích kênh có diện tích 655,2m2, phần đất này thuộc kênh thủy lợi do Nhà nước quản lý, chính quyền địa phương đã vận động Nhân dân cũng như nhiều lần đầu tư từ nguồn ngân sách nhà nước để nạo vét, khơi thông dòng chảy, giúp bà con nhân dân sản xuất nông nghiệp, trong đó có hộ ông Khanh. Do đó, căn cứ theo quy định pháp luật và hiện trạng thực tế, Sở Nông nghiệp và Môi trường, cho rằng, yêu cầu bồi thường của hộ ông Khanh là không có cơ sở pháp lý để thực hiện.

B.B