Cải cách tư pháp nhìn từ phiên tòa trực tuyến

Khắc phục những khó khăn ban đầu, hiện cơ quan tư pháp trên địa bàn tỉnh đã phối hợp tổ chức khá thành công các phiên tòa xét xử trực tuyến, từ đó góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác xét xử, đáp ứng yêu cầu cải cách đặt ra.

Một vụ án hành chính được TAND tỉnh xét xử trực tuyến.

Theo Chánh án Tòa án nhân dân (TAND) tỉnh Trương Đình Nghệ, ứng dụng công nghệ thông tin phục vụ hoạt động xét xử là vấn đề cấp bách đặt ra sau khi Nghị quyết số 33/2021/QH15 của Quốc hội về tổ chức phiên tòa trực tuyến ra đời.

“Nhận thấy xét xử trực tuyến là phương thức xét xử mới, có nhiều ưu điểm, giúp thúc đẩy chuyển đổi số trong ngành tòa án,… Do đó, TAND hai cấp đã lựa chọn và đưa một số vụ án hình sự, dân sự và hành chính có tính chất phù hợp để tổ chức xét xử trực tuyến”, ông Nghệ cho biết thêm.

Theo TAND tỉnh, từ đầu năm 2022 đến nay, các đơn vị tòa án hai cấp đã tổ chức thành công 33 phiên tòa trực tuyến. Cụ thể, năm 2022, ngành đã tổ chức 20 phiên tòa trực tuyến, trong đó tòa án tỉnh 3 phiên tòa hành chính, tòa án cấp huyện 17 phiên tòa cho tất cả các loại vụ án. 6 tháng đầu năm 2023, đã tổ chức 13 phiên tòa trực tuyến, trong đó tòa án tỉnh tổ chức 4 phiên tòa, tòa án cấp huyện tổ chức 9 phiên tòa cho tất cả các loại vụ án.

Thực tiễn xét xử cho thấy, tại phiên tòa trực tuyến, cho phép bị cáo, bị hại, đương sự, người tham gia tố tụng khác tham gia phiên tòa tại địa điểm khác do tòa án quyết định, nhưng vẫn bảo đảm trực tiếp theo dõi đầy đủ hình ảnh, âm thanh và tham gia tất cả trình tự, thủ tục tố tụng của phiên tòa bằng lời nói, hành vi tố tụng trực diện, liên tục, công khai, có sự chứng kiến của các chủ thể vào cùng một thời điểm.

Mọi hoạt động như xem xét chứng cứ, tài liệu, xét hỏi, tranh luận... đều được thực hiện trực tuyến qua thiết bị kết nối mạng và phần mềm cần thiết để thực hiện công tác xét xử. Người tham gia xét xử trực tuyến có thể truyền tải hình ảnh và âm thanh qua đường truyền băng thông rộng. Đặc biệt, công tác phối hợp với viện kiểm sát và cơ quan công an trong việc thực hành quyền công tố và bảo vệ phiên tòa cũng được đặc biệt chú trọng.

Theo ông Nguyễn Thanh Liêm, Phó Viện trưởng phụ trách Viện KSND tỉnh, tại phiên tòa xét xử trực tuyến, các cơ quan tiến hành tố tụng triển khai đầy đủ các thủ tục của một phiên tòa theo quy định; bị cáo, bị hại phải có mặt đúng giờ, đầy đủ, nghe rõ và trả lời rõ các câu hỏi, yêu cầu của Hội đồng xét xử. Trong quá trình tổ chức xét xử vẫn bảo đảm trình tự, thủ tục tố tụng, tôn trọng quyền con người và quyền, lợi ích hợp pháp của các tổ chức, cá nhân khi tham gia tố tụng.

“Việc tổ chức phiên tòa trực tuyến đã tiết kiệm được chi phí, thời gian cho công tác tổ chức, khắc phục hạn chế về mặt địa lý, giảm tốn kém tiền cho người dân, nhất là người dân ở xa...”, ông Liêm cho biết.

Còn theo bà Đặng Hồng Luyến, Hội thẩm Tòa án nhân dân tỉnh cho biết, ưu điểm của hình thức xét xử trực tuyến là những người tham gia tố tụng không phải đi xa, gặp mặt trực tiếp nhau, hạn chế ảnh hưởng tâm lý cho bị hại, bị cáo. Bên cạnh đó, việc xét xử trực tuyến trong các vụ án hành chính còn tạo thuận lợi cho việc tổ chức phiên tòa, hạn chế việc phải hoãn tòa nhiều lần hoặc xét xử vắng mặt người bị kiện; giảm bức xúc cho người khởi kiện.

Tuy nhiên, bước đầu tổ chức phiên tòa trực tuyến cũng còn nhiều khó khăn, bởi đây là mô hình mới nên việc thông tin, truyền tải cho đương sự hiểu và cùng thực hiện với tòa đôi lúc còn bỡ ngỡ. Bên cạnh đó, hạn chế về trang thiết bị cũng là khó khăn lớn ảnh hưởng đến công tác xét xử trực tuyến.

Theo ông Trương Đình Nghệ, Chánh án TAND tỉnh, xác định việc tổ chức phiên tòa xét xử bằng hình thức trực tuyến là nhiệm vụ trọng tâm, đột phá trong tiến trình cải cách tư pháp. Do đó, thời gian tới, đơn vị sẽ tiếp tục khắc phục các khó khăn, phối hợp chặt chẽ với các cơ quan hữu quan triển khai hiệu quả hơn công tác xét xử trực tuyến, qua đó bảo đảm phù hợp với chủ trương của Đảng và những nguyên tắc cơ bản của tố tụng; đảm bảo tư pháp không chậm trễ, tiết giảm chi phí cho người dân.

Bài, ảnh: B.B