Cho vay, mượn tài sản cần nắm vững quy định pháp luật

Việc cho vay, mượn tiền giữa cá nhân với nhau hiện rất phổ biến. Tuy nhiên, khi người vay, mượn chây ì, trốn tránh nghĩa vụ trả nợ thì không ít người cho vay vẫn không biết phải nhờ tòa hay cơ quan công an can thiệp.

Tòa xét xử một vụ án liên quan đến tranh chấp hợp đồng vay.

Vì chỗ thân tình nên bà T., ngụ xã Đông Thạnh, huyện Châu Thành cho bà M. mượn 120 triệu đồng để đầu tư vườn cây ăn trái. Khi mượn tiền, bà M. hứa với bà T. sau khi thu hoạch xong sẽ trả tiền gốc và lãi đầy đủ. Tuy nhiên, qua 3 mùa thu hoạch vườn cây, bà M. vẫn chỉ trả phần lãi. Bà T. nhiều lần đòi nợ thì bà M. tránh mặt hoặc hứa hẹn, nhưng không trả.

Hay như trường hợp của ông H., ngụ thị trấn Cái Tắc, huyện Châu Thành A cho ông N. vay 438 triệu đồng để kinh doanh. Khi thấy ông N. làm ăn thua lỗ, ông H. đề nghị ông N. trả nợ, nhưng ông N. hứa hẹn hết lần này tới lần khác, rồi tắt điện thoại tránh mặt. Bức xúc vì ông N. không trả tiền, nên ông H. gửi đơn đến cơ quan công an địa phương tố cáo hành vi lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản.

Khi cơ quan công an mời làm việc, ông N. xác nhận có nợ ông H., nhưng vẫn dây dưa không trả tiền. Vụ việc của ông N. sau đó được cơ quan công an trả lời, do là giao dịch dân sự nên thuộc thẩm quyền giải quyết của tòa án.

Qua ghi nhận từ ngành chức năng, đầu năm đến nay, toàn tỉnh xảy ra 5.271 vụ việc tranh chấp về dân sự. Trong đó hơn 1.000 vụ, việc là tranh chấp hợp đồng dân sự, nhiều trường hợp là hợp đồng vay tài sản như các trường hợp trên.

Theo luật sư Hồ Quốc Thanh, Đoàn Luật sư tỉnh, Bộ luật Dân sự năm 2015 tại Điều 463 quy định, hợp đồng vay tài sản là sự thỏa thuận giữa các bên. Cụ thể, bên cho vay giao tài sản cho bên vay; khi đến hạn trả, bên vay phải hoàn trả cho bên cho vay tài sản cùng loại theo đúng số lượng, chất lượng và chỉ phải trả lãi nếu có thỏa thuận hoặc pháp luật có quy định.

Mặt khác, hợp đồng vay có thể được giao kết bằng lời nói, bằng văn bản hoặc hành vi cụ thể. Do đó, theo luật sư Thanh, trong trường hợp cho vay, mượn tiền, nếu hết thời hạn vay mà người vay, mượn không trả thì người cho vay có thể khởi kiện ra tòa án nơi bị đơn, tức người vay tiền cư trú để yêu cầu thực hiện nghĩa vụ trả nợ. 

Còn theo luật gia Nguyễn Hoàng Mạnh, Phó Chủ tịch Hội Luật gia tỉnh, trong một số trường hợp vay nợ cũng có thể bị xử lý hình sự về tội danh như lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản. Đối với tội danh này, về mặt khách quan, khi người phạm tội có được tài sản một cách hợp pháp thông qua hợp đồng vay, mượn, thuê tài sản hoặc hợp đồng khác.

Sau khi có được tài sản, người phạm tội không thực hiện như cam kết trong hợp đồng, sử dụng thủ đoạn gian dối hoặc bỏ trốn để chiếm đoạt tài sản. Hậu quả xảy ra là người phạm tội đã chiếm đoạt được tài sản hoặc đã bỏ trốn hoặc không còn khả năng trả lại tài sản. Về mặt chủ quan của tội phạm, đó phải là lỗi cố ý, có mục đích chiếm đoạt tài sản rõ ràng.

Vì vậy, Điều 175, Bộ luật Hình sự năm 2015 quy định tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản như sau: Người nào thực hiện một trong những hành vi vay, mượn, thuê tài sản của người khác hoặc nhận được tài sản của người khác bằng các hình thức hợp đồng, rồi dùng thủ đoạn gian dối chiếm đoạt tài sản đó hoặc đến thời hạn trả lại tài sản mặc dù có điều kiện, khả năng nhưng cố tình không trả.

Điều 175, Bộ luật Hình sự năm 2015 cũng quy định rõ, người nào vay, mượn, thuê tài sản của người khác hoặc nhận được tài sản của người khác bằng các hình thức hợp đồng và đã sử dụng tài sản đó vào mục đích bất hợp pháp, dẫn đến không có khả năng trả lại tài sản có trị giá từ 4 triệu đồng đến dưới 50 triệu đồng hoặc dưới 4 triệu đồng, nhưng đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi chiếm đoạt tài sản có giá trị đặc biệt về mặt tinh thần đối với người bị hại... thì bị phạt cải tạo không giam giữ đến 3 năm hoặc phạt tù từ 6 tháng đến 3 năm.

Tuy nhiên, theo luật gia Mạnh, thực tế cho thấy, không phải trường hợp nào cũng có thể xử lý hình sự. Đơn cử như nhiều người thiếu nợ lấy lý do làm ăn thua lỗ để trì hoãn việc trả nợ. Trường hợp này, khó xác định là vi phạm giao kết dân sự hay có dấu hiệu hình sự.

“Với những vụ việc này, khi nạn nhân có đơn yêu cầu, cơ quan công an mới kiểm tra chứng cứ. Nếu không có yếu tố phạm tội thì nạn nhân phải khởi kiện ra tòa dân sự để đòi lại tài sản”, luật gia Mạnh cho biết.

P.T